Máy kích thích từ trường xuyên sọ là thiết bị được sử dụng trong điều trị một số bệnh lý như trầm cảm, đau nửa đầu, mất ngủ, rối loạn vận động… Vậy ưu điểm, cấu tạo máy từ trường xuyên sọ ra sao?
Máy kích thích từ trường xuyên sọ (TMS) là một thiết bị y tế sử dụng các xung từ trường ngắn nhưng đủ mạnh để tác động lên một vùng não cụ thể từ bên ngoài hộp sọ. Đây là một thủ thuật không xâm lấn, không cần phẫu thuật, không gây mê. Được bác sĩ ứng dụng để điều trị một số bệnh lý như trầm cảm, mất ngủ, đau đầu, rối loạn ám ảnh cưỡng chế,… hoặc hỗ trợ phục hồi sau đột quỵ.
Thường bao gồm các bộ phận chính sau:
Máy kích thích từ trường xuyên sọ hoạt động bằng cách sử dụng một cuộn dây điện từ nhỏ được điều khiển thông qua chương trình máy tính. Cuộn dây này được đặt sát đầu người bệnh, tạo ra các xung năng lượng từ trường mạnh, ngắn, tập trung chính xác vào một vùng não cụ thể.
Máy TMS có nguyên lý hoạt động tương đồng với máy chụp cộng hưởng từ (MRI) trong việc sử dụng từ trường để tương tác với cơ thể. Tuy nhiên, TMS hoàn toàn trái ngược với liệu pháp sốc điện (ECT) vì không xâm lấn, không co giật, không yêu cầu gây mê.
Kỹ thuật kích thích từ trường xuyên sọ (TMS) đã được đưa vào ứng dụng lâm sàng trong việc điều trị các bệnh lý thần kinh và tâm thần từ năm 1985. Một số bệnh lý có thể được can thiệp hiệu quả bằng kỹ thuật này bao gồm:
Một số ưu điểm và hạn chế của máy từ trường xuyên sọ bao gồm:
Trước khi điều trị bằng máy kích thích từ trường xuyên sọ, bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng sức khỏe tổng thể của mỗi người. Sau đó nhắc nhở người bệnh tháo bỏ toàn bộ vật dụng kim loại (như trang sức, kẹp tóc), đeo nút bịt tai để chống tiếng ồn.
Trong quá trình điều trị, người bệnh được hướng dẫn giữ tư thế ngồi ngay ngắn trên ghế. Bác sĩ xác định vị trí trên da đầu tương ứng với vùng não cần kích thích. Người bệnh sẽ được đội mũ định vị chuyên dụng, có đánh dấu các tọa độ hoặc gắn các điện cực dẫn đường. Sau đó, cuộn dây từ của máy TMS được đặt áp sát lên vị trí đã xác định trên đầu.
Khi mọi thứ đã sẵn sàng, bác sĩ nhấn khởi động để máy bắt đầu phát xung. Các xung điện từ được giải phóng lặp đi lặp lại theo tần số đã định, truyền qua cuộn dây vào não người bệnh. Xung điện từ được khởi chạy lặp lại nhiều lần, tùy thuộc vào tình trạng bệnh lý và khả năng tiếp nhận của người bệnh.
Khi kết thúc phiên điều trị, nếu thấy khỏe, người bệnh có thể ra về và sinh hoạt bình thường, không cần nằm lại bệnh viện để theo dõi.
Các loại máy TMS phổ biến hiện nay có thể bao gồm, thông tin mang tính tham khảo:
NeuroStar TMS được sản xuất bởi công ty Neuronetics. Công ty này đã tài trợ cho một thử nghiệm lâm sàng quan trọng “Efficacy and safety of transcranial magnetic stimulation in the acute treatment of major depression” (tạm dịch: Hiệu quả và độ an toàn của kích thích từ xuyên sọ trong điều trị cấp tính trầm cảm nặng) được công bố vào tháng 12 năm 2007.
Sau đó, vào tháng 10 năm 2008, FDA phê duyệt liệu pháp TMS sử dụng thiết bị NeuroStar Advanced Therapy để điều trị rối loạn trầm cảm nặng ở người bệnh không đáp ứng tốt với thuốc. Điều này đã giúp hệ thống rTMS của NeuroStar trở thành thiết bị đầu tiên được FDA chấp thuận để điều trị trầm cảm tại Mỹ, từ đó mang lại cho NeuroStar lợi thế “người tiên phong” khi thâm nhập thị trường Hoa Kỳ.
Neuronetics không chỉ dẫn đầu trong việc ứng dụng lâm sàng TMS mà còn tích cực vận động các hãng bảo hiểm chi trả cho phương pháp này trên toàn quốc. NeuroStar cũng là thiết bị đầu tiên được FDA cấp phép sử dụng với thời gian điều trị rút ngắn chỉ còn 19 phút. Liệu pháp này dùng cuộn dây hình số 8, với 3 lựa chọn điều trị:
Hệ thống NeuroStar không dùng định vị MRI để xác định vị trí cuộn dây. Nhưng NeuroStar được trang bị một dải cảm biến tiếp xúc đặc biệt, có thể cảnh báo cho người điều trị nếu cuộn dây tiếp xúc không tốt với đầu người bệnh.
BrainsWay là một công ty có trụ sở tại Israel, nhưng lại thực hiện nhiều thử nghiệm lâm sàng quan trọng tại Hoa Kỳ. Thiết bị TMS của BrainsWay nổi bật với công nghệ kích thích từ trường xuyên sọ sâu (Deep TMS).
Deep TMS sử dụng một cuộn dây được thiết kế đặc biệt có hình dạng “chữ H”, được đặt bên trong một chiếc mũ bảo hiểm chuyên dụng. Thiết kế độc đáo này giúp truyền xung kích thích sâu hơn vào các vùng não bộ, do đó có tên gọi là Deep TMS. Các cuộn dây Deep TMS không hoạt động cùng với các hệ thống định vị thần kinh; phê duyệt và chỉ định điều trị của BrainsWay từ FDA thường dựa trên thiết kế của từng cuộn dây cụ thể, chẳng hạn như:
Máy Neuro-MS được sản xuất bởi công ty Neurosoft và đã được TGA (Cơ quan Quản lý Hàng hóa Trị liệu Úc) phê duyệt để sử dụng trong hệ thống thần kinh ngoại biên hoặc trung ương bằng từ trường. Neuro-MS được đánh giá cao nhờ khả năng tạo ra từ trường luân phiên, giúp kích hoạt neuron, tác động lâu dài đến hoạt động của não. Máy có các phác đồ điều trị linh hoạt, từ thiết lập sẵn đến tùy chỉnh, cùng giao diện trực quan, dễ sử dụng. Đồng thời, có thêm phần mềm Neuro-MS.NET giúp quản lý dữ liệu người bệnh hiệu quả.
Về mặt phần cứng, Neuro-MS được trang bị cuộn dây hình số 8 có hệ thống làm mát để tăng độ chính xác, duy trì nhiệt độ ổn định; có một cần điều chỉnh linh hoạt giúp định vị cuộn dây dễ dàng. Loại máy TMS này hỗ trợ kích thích não bộ ở tần số cao lên đến 30 Hz, có thể nâng cấp đến 100 Hz, sử dụng đầu nối chắc chắn để đảm bảo an toàn. Ngoài ra, máy Neuro-MS còn có thể tích hợp với hệ thống định vị MRI, tương thích với nhiều loại cuộn dây, phục vụ đa dạng nhu cầu điều trị.
MagVenture là một công ty có trụ sở tại Đan Mạch. Công ty này chuyên cung cấp nhiều loại hệ thống TMS phục vụ cả lĩnh vực nghiên cứu và các hệ thống lâm sàng chuyên dụng.
Liệu pháp TMS của MagVenture đã được sử dụng trong một trong những thử nghiệm lâm sàng lớn nhất về TMS cho đến nay – nghiên cứu THREE-D (Blumberger và cộng sự, 2018, được công bố trên tạp chí The Lancet). Nghiên cứu này đã so sánh giữa phác đồ TMS tiêu chuẩn (37 phút mỗi buổi) với phác đồ Theta Burst hiện đại hơn (3 phút mỗi buổi). Kết quả nghiên cứu đã kết luận rằng phác đồ Theta Burst có độ an toàn và hiệu quả tương đương với TMS tiêu chuẩn trong điều trị rối loạn trầm cảm nặng.
Vào năm 2018, MagVenture đã nhận được chứng nhận của FDA (Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ) cho phác đồ 3 phút, được thương mại hóa với tên gọi Express TMS. MagVenture cũng đã được FDA cấp phép cho phác đồ tiêu chuẩn 37 phút và phác đồ 19 phút. Đặc biệt, cuộn dây MagVenture Cool D-B80 đã được FDA cấp phép để điều trị bổ trợ rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD).
Các hệ thống rTMS (kích thích từ trường xuyên sọ lặp lại) do NeuroSoft (một công ty có trụ sở tại Nga) sản xuất, được tiếp thị với tên gọi CloudTMS tại thị trường Hoa Kỳ. Hệ thống CloudTMS đã nhận được chứng nhận của FDA (Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ) cho các phác đồ điều trị rối loạn trầm cảm nặng với thời lượng 37.5 phút và 19 phút.
Hệ thống CloudTMS nguyên bản không tích hợp chức năng định vị thần kinh. Nhưng có khả năng tương thích và sử dụng kết hợp được với hệ thống định vị của Soterix Medical.
Nexstim là một công ty có trụ sở tại Phần Lan. Hệ thống “SmartFocus” của Nexstim ban đầu được phát triển để hỗ trợ các bác sĩ phẫu thuật thần kinh lập bản đồ não trước khi tiến hành phẫu thuật. Một phiên bản của hệ thống này đã được FDA phê duyệt để sử dụng trong điều trị trầm cảm.
Liệu pháp TMS của Nexstim có khả năng thực hiện các phác đồ rTMS, iTBS, TMS có điều hướng thần kinh – được thương mại hóa dưới tên gọi NBT Navigated Brain Therapy (Liệu pháp Não Điều hướng).
Kỹ sư y sinh đứng sau MagStim là những người tiên phong trong ngành công nghiệp TMS. MagStim có trụ sở tại Vương quốc Anh. Hệ thống của MagStim đã được FDA phê duyệt để điều trị trầm cảm bằng cách sử dụng hệ thống StimGuide.
MagStim cũng đã nhận được sự chấp thuận từ FDA cho phác đồ iTBS kéo dài 3 phút. Hệ thống Magstim Horizon rTMS được FDA phê duyệt cho cả ba phác đồ: 3 phút, 19 phút và 37,5 phút, và được chỉ định trong điều trị rối loạn trầm cảm nặng.
Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh đã triển khai công nghệ, kỹ thuật Kích thích từ trường xuyên sọ (rTMS) giúp điều trị hiệu quả các bệnh lý tâm thần kinh như: Đau đầu, đau nửa đầu, mất ngủ, khó ngủ, trầm cảm, rối loạn lo âu, Parkinson, Alzheimer, đa xơ cứng, suy giảm ý thức, hỗ trợ hồi phục sau đột quỵ…
Máy sử dụng từ trường có cường độ 2–3 Tesla, được tạo ra từ dòng điện có cường độ 3.000–8.000 ampe, tác động xuyên qua hộp sọ để kích thích các vùng chức năng trong não. Quá trình này giúp điều hòa hoạt động điện sinh học, phục hồi, tăng cường các kết nối thần kinh, đem lại hiệu quả điều trị tích cực.
Máy kích thích từ trường xuyên sọ đã được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt, đảm bảo an toàn, không gây đau, không tác dụng phụ, không cần gây mê hay nhập viện. Mỗi phiên trị liệu kéo dài khoảng 30 phút, sau khi điều trị, người bệnh có thể về nhà và sinh hoạt bình thường. Các bác sĩ khoa Nội Thần kinh, Bệnh viện Tâm Anh đã áp dụng kỹ thuật này và điều trị thành công cho hàng nghìn trường hợp mắc bệnh liên quan.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Bài viết đã cung cấp thông tin góp phần giải đáp thắc mắc về máy kích thích từ trường xuyên sọ, bao gồm cấu tạo, nguyên lý hoạt động, ưu – nhược điểm, các loại máy TMS phổ biến và chi phí. Hiện BVĐK Tâm Anh là đơn vị tiên phong sử dụng máy TMS hiện đại, điều trị thành công cho nhiều người bệnh rối loạn tâm thần – thần kinh. Người mắc các bệnh lý như đau đầu, mất ngủ, trầm cảm… có thể liên hệ đến bệnh viện để được bác sĩ khám, điều trị bằng TMS nếu phù hợp.
