Xạ trị trực tiếp tiêu diệt tế bào ung thư tại chỗ, trong khi thuốc miễn dịch kích hoạt hệ thống phòng thủ tự nhiên để chủ động nhận diện và giúp cơ thể tự chống lại ung thư.

TTND.TS.BS.CKII Phạm Xuân Dũng, Giám đốc Trung tâm Ung bướu, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, cho biết trước đây liệu pháp miễn dịch thường được chỉ định với ung thư tiến triển hay giai đoạn muộn, không còn khả năng phẫu thuật hoặc sau hóa trị thất bại. Tuy nhiên, xu hướng hiện nay là dùng miễn dịch hoặc kết hợp với xạ trị để tối ưu hiệu quả điều trị trong giai đoạn sớm hơn.

“Với liệu trình phối hợp này, tia xạ vừa tấn công trực tiếp vào tế bào ác tính, vừa đánh thức hệ miễn dịch, còn hệ miễn dịch tiêu diệt các ổ ung thư còn lại trong cơ thể”, bác sĩ Dũng giải thích. Tuy nhiên, tế bào ung thư có khả năng ngụy trang, làm tắt tín hiệu tấn công của tế bào T (tế bào tiêu diệt các tác nhân có hại) bằng cách khóa điểm kiểm soát PD-1/PD-L1. Thuốc miễn dịch có chứa hoạt chất pembrolizumab, nivolumab hay atezolizumab… hoạt động như “chiếc chìa khóa” mở lại hệ thống này, hỗ trợ miễn dịch nhận diện lại yếu tố gây hại.

Sau đó, xạ trị tiếp tục phá vỡ tế bào ung thư, giải phóng kháng nguyên để hệ miễn dịch nhận ra tế bào ung thư trên toàn cơ thể. Đây chính là cơ chế nền tảng của hiệu ứng abscopal (hiệu ứng lan tỏa của tia xạ), nghĩa là xạ tại một vị trí nhưng cũng giúp thu nhỏ khối u ở nơi khác.

Liệu pháp miễn dịch kết hợp xạ trị giúp tăng cường hiệu quả tiêu diệt tế bào ung thư nhờ cơ chế kích hoạt hệ miễn dịch để nhận diện và tấn công tế bào ung thư, giảm tác dụng phụ so với hóa trị, mang lại tác động lâu dài. Nhờ đó, hiệu quả điều trị cao hơn, giúp kéo dài thời gian sống và nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.

Nghiên cứu cho thấy người bệnh ung thư phổi không tế bào nhỏ giai đoạn IV (giai đoạn muộn, di căn ra ngoài phổi) nếu được xạ trị kết hợp miễn dịch có thể kéo dài sự sống gấp đôi so với chỉ dùng liệu pháp miễn dịch (30 tháng và với 16 tháng).

BS.CKII Nguyễn Thế Hiển, Trưởng khoa Xạ trị, cho biết hiệu quả điều trị của “liều kép” xạ trị và liệu pháp miễn dịch rõ nhất hiện nay là ở ung thư phổi, hắc tố da, thận, gan, đầu cổ và bàng quang. Ngoài ra, nghiên cứu mới cũng cho thấy sự kết hợp này đang mở rộng sang dạ dày, cổ tử cung và đại trực tràng.

Theo Bác sĩ Hiển, xạ trị ngày nay không còn là “chiếu tia đại khái” như trước mà phát triển nhiều kỹ thuật tiên tiến như xạ trị điều biến liều (IMRT, VMAT), xạ trị định vị hình ảnh (IGRT), xạ trị định vị theo chuyển động (SGRT)… Theo đó, các hệ thống xạ trị hiện đại có thể điều chỉnh liều nhỏ nhất đến từng mm, thậm chí theo nhịp thở của người bệnh. Độ chính xác này giúp tiêu diệt khối u triệt để, trong khi giảm tối đa tổn thương mô lành – tạo nền tảng an toàn để phối hợp với liệu pháp miễn dịch.

Xạ trị kết hợp với miễn dịch giúp kéo dài thời gian sống nhưng trước khi chỉ định kết hợp điều trị, người bệnh cần kiểm tra công thức máu, chức năng gan, thận và thời điểm truyền thuốc. Thông thường, người bệnh tiến hành xạ trị cách truyền thuốc miễn dịch khoảng 1-2 tuần để tránh cộng hưởng tác dụng phụ quá mạnh, bác sĩ Hiển nói thêm.

Bên cạnh đó, phác đồ này cần sự phối hợp chặt chẽ giữa bác sĩ ung bướu và xạ trị. Thời điểm xạ trị cần được tiến hành trong giai đoạn hệ miễn dịch đang hoạt hóa tốt nhất, tránh gây suy giảm bạch cầu. Ngoài ra, liều, thể tích chiếu và vị trí cũng được tính toán kỹ để vừa diệt tế bào ung thư vừa “huấn luyện hệ miễn dịch”. Bác sĩ Hiển cho biết khi điều trị kết hợp xạ trị và miễn dịch, người bệnh có thể gặp một số tác dụng phụ như viêm da, khô niêm mạc, mệt mỏi… Song, nhờ kỹ thuật hiện đại, đa số tác dụng phụ chỉ ở mức nhẹ và kiểm soát được bằng chăm sóc dinh dưỡng và thuốc hỗ trợ.

20h ngày 24/10, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh tổ chức tư vấn trực tuyến “Xạ trị và Miễn dịch: “Cặp đôi hoàn hảo” trong điều trị ung thư” sẽ được phát trên fanpage của bệnh viện và fanpage VnExpress. Chương trình có sự tham gia của các chuyên gia Hệ thống BVĐK Tâm Anh: TTND.TS.BSCKII Phạm Xuân Dũng – Giám đốc Trung tâm Ung bướu, BS.CKII Nguyễn Thế Hiển – Trưởng khoa Xạ trị và BS.CKII Bùi Lê Phước Thu Thảo – Phó khoa Xạ trị. Độc giả đặt câu hỏi tại đây để được giải đáp.