Với cấu tạo đặc biệt của đường tiểu dưới, nữ giới dễ gặp các vấn đề về rối loạn tiểu tiện hơn so với nam giới. Trong đó, tiểu rắt là tình trạng phổ biến, có thể vô hại nhưng cũng là dấu hiệu cảnh báo nhiều vấn đề sức khỏe. Bài viết này, bác sĩ CKI Phạm Cao Tháp, Đơn vị Niệu nữ, khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM tư vấn về nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán và điều trị tiểu rắt ở nữ.
Tiểu rắt ở nữ là tình trạng đi tiểu thường xuyên hơn bình thường, có thể lên đến hơn 8 lần cả ngày lẫn đêm. Dân gian thường gọi tình trạng này là đái rắt ở nữ. Đôi khi, tiểu rắt chỉ đơn thuần do uống nhiều nước, nhưng đôi khi, tiểu rắt là dấu hiệu, triệu chứng của nhiều vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Nữ giới bình thường có thể đi tiểu từ 4 – 8 lần trong ngày, khi tần suất này tăng lên, người bệnh được xác định là bị tiểu rắt. (1)
Bị tiểu rắt ở nữ tại vì nhiều nguyên nhân khác nhau. Có thể do thói quen uống nhiều nước, do bệnh hoặc tác dụng phụ của thuốc điều trị. Dưới đây là một số nguyên nhân có thể gây tiểu rắt ở nữ:
Hội chứng bàng quang tăng hoạt (OAB) là tập hợp các triệu chứng có thể ảnh hưởng đến tần suất đi tiểu và cảm giác cần đi tiểu cấp bách. OAB là bệnh mạn tính có tác động to lớn đến chất lượng cuộc sống ở cả nam và nữ, có nguyên nhân do: chấn thương bụng, nhiễm trùng, tổn thương thần kinh, thuốc và chất lỏng nhất định (như nước ép, đồ uống có ga, có cồn,…) (2)
Bàng quang tăng hoạt phổ biến nhất ở những người từ 65 tuổi trở lên. Phụ nữ có thể có OAB ở độ tuổi trẻ hơn, thường là khoảng 45 tuổi. Bệnh cần được can thiệp điều trị nhanh chóng. Nếu không điều trị OAB, các triệu chứng có thể trở nên tệ hơn, các cơ trong bàng quang giúp kiểm soát việc tiểu tiện (cơ sàn chậu) có thể trở nên yếu và các mô sàn chậu sẽ trở nên mỏng hơn.
Sỏi bàng quang có thể là lý do khiến phụ nữ phải đi tiểu thường xuyên hơn, cùng với sự thay đổi về tần suất đi tiểu, người bệnh có thể xuất hiện thêm các triệu chứng điển hình của sỏi như đau bụng dưới, đau hoặc cảm giác nóng rát trong khi đi tiểu, máu trong nước tiểu, khó tiểu,…
Viêm bàng quang kẽ (IC) là tình trạng nhiễm trùng bàng quang mạn tính. Hệ thống tiết niệu được tạo thành từ 4 cơ quan là thận, niệu quản, bàng quang và niệu đạo. Khi bị viêm bàng quang kẽ, niêm mạc bàng quang bị kích ứng và sưng lên, khiến bàng quang giảm sức chứa, nhạy cảm hơn và nhu cầu đi tiểu cũng tăng lên. Bệnh chủ yếu ảnh hưởng đến nữ giới và hiện vẫn chưa có phương pháp điều trị triệt để tình trạng này.
Viêm niệu đạo thường gây đau trong khi đi tiểu và làm tăng nhu cầu đi tiểu, tiểu rắt và cảm giác cần đi tiểu thôi thúc. Viêm niệu đạo thường xảy ra do nhiễm vi khuẩn xâm nhập vào niệu đạo – ống mang nước tiểu từ bàng quang ra bên ngoài cơ thể, khiến niêm mạc niệu đạo bị viêm và bị kích thích.
Viêm niệu đạo ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi. Cả nam và nữ đều có thể phát triển tình trạng này. Tuy nhiên, do niệu đạo ngắn vi khuẩn dễ tấn công hơn, nên nữ giới có nguy cơ cao mắc bệnh hơn nam giới. Khi bị viêm niệu đạo, bên cạnh tiểu rắt, người bệnh còn có thể xuất hiện thêm các triệu chứng khác như:
Một số người bị viêm niệu đạo có thể không có bất kỳ triệu chứng nào. Điều này thường xảy ra với phụ nữ. Nếu viêm niệu đạo phát triển do chlamydia hoặc thỉnh thoảng nhiễm trùng trichomonas, các triệu chứng cũng không rõ ràng. Nên cần chẩn đoán để loại trừ các trường hợp bị tiểu rắt do nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (STI).
Viêm đường tiết niệu (UTI) là nhiễm trùng trong bất kỳ phần nào của hệ tiết niệu. Nữ giới thường mắc các bệnh nhiễm trùng liên quan đến đường tiết niệu dưới – bàng quang và niệu đạo, gây kích ứng bàng quang và niệu đạo, khiến người bệnh xuất hiện tình trạng đái rắt.
Bên cạnh việc đi tiểu thường xuyên, các dấu hiệu của UTI bao: gồm sốt, cảm giác nóng rát khi đi tiểu, nước tiểu đổi màu và cảm giác cần phải đi tiểu liên tục (ngay cả sau khi vừa đi tiểu). Người bệnh cảm thấy áp lực bàng quang, khó chịu ở lưng hoặc xung quanh xương chậu.
Thay đổi nội tiết tố trong thời kỳ mang thai gây tiểu rắt ở nữ rõ rệt nhất. Mang thai kích hoạt những thay đổi nội tiết tố và sinh lý, làm tăng nhu cầu đi tiểu thường xuyên, do:
Mãn kinh có thể dẫn đến việc đi tiểu thường xuyên, thường là do nồng độ estrogen giảm ảnh hưởng đến cơ bàng quang và cơ sàn chậu. Ngoài ra, giai đoạn tiền mãn kinh và thời kỳ mãn kinh có khả năng gây ra các tình trạng như bàng quang hoạt động quá mức và tiểu không tự chủ.
Một số loại thuốc có thể dẫn đến việc đi tiểu thường xuyên ở phụ nữ, như: thuốc lợi tiểu, thuốc huyết áp và một số loại thuốc tâm thần. Nếu đang phải sử dụng các loại thuốc này và gặp phải tác dụng phụ, người bệnh nên báo cho bác sĩ để được tư vấn về việc quản lý các triệu chứng hoặc điều chỉnh thuốc.
Uống quá nhiều chất lỏng sẽ tạo ra hiện tượng hydrat hóa (quá trình bổ sung các phân tử nước vào các hợp chất hữu cơ trong cơ thể). Khi liên tục hydrat hóa, cơ thể sẽ loại bỏ những gì nó không sử dụng, điều này tự nhiên dẫn đến việc đi tiểu thường xuyên hơn. Nhu cầu hydrat hóa sẽ khác nhau tùy thuộc vào mức độ hoạt động và môi trường của bạn. Cho nên việc tiểu rắt khi uống nhiều nước có thể xem là điều bình thường.
Các chất có tác dụng lợi tiểu như caffeine có trong trà, cà phê, socola,… khiến bạn đi tiểu thường xuyên hơn bình thường. Cồn có trong rượu bia, chất tạo ngọt nhân tạo, axit có trong trái cây chua,… cũng là những chất có tác dụng lợi tiểu. Nếu tiêu thụ bất kỳ thứ gì trong số này thường xuyên, người bệnh có thể bị tiểu rắt.
Khi âm đạo hoặc âm hộ bị viêm do nhiễm trùng, người bệnh phải trải qua những cơn đau ở vùng đau sinh dục, cảm giác khó chịu, cần đi tiểu thường xuyên. Trong một số trường hợp, viêm âm đạo cũng có thể gây cảm giác nóng rát hoặc ngứa khi đi tiểu. Dịch tiết âm đạo có màu trắng và tiết ra nhiều hơn bình thường, dịch tiết có màu xám và có mùi tanh nồng, hoặc màu xanh và có bọt có thể xuất hiện cùng lúc với tiểu rắt ở nữ bị viêm âm đạo.
Tiểu rắt ở nữ đôi khi có thể là phản ứng với cảm giác căng thẳng hoặc lo lắng. Không rõ tại sao nhưng tiểu rắt có thể liên quan đến cách mà cơ thể phản ứng với tình trạng căng thẳng, lo lắng. Nếu đang trải qua cảm giác lo lắng trong cuộc sống gia đình, công việc hay vì bất kỳ điều gì thì việc tìm cách quản lý căng thẳng có thể giúp giảm tần suất đi tiểu.
Cơ sàn chậu giữ nhiều cơ quan trong hệ tiết niệu bao gồm cả bàng quang ở đúng vị trí giải phẫu tự nhiên. Nếu các cơ này suy yếu, các cơ quan có thể bị trượt ra khỏi vị trí ban đầu (sa tạng chậu/sa sinh dục) và dẫn đến việc đi tiểu thường xuyên hơn. Cơ sàn chậu bị suy yếu dễ mắc phải ở phụ nữ mang thai và sinh con qua đường tự nhiên (âm đạo), có rạch và khâu tầng sinh môn. Trong suốt thai kỳ và thời gian chuyển dạ, cơ sàn chậu có thể trở nên căng thẳng và bắt đầu mất sức mạnh.
Lão hóa cũng có thể dẫn đến cơ sàn chậu yếu. Nếu cơ sàn chậu yếu gây tình trạng tiểu rắt, tiểu không tự chủ, mất kiểm soát bàng quang ảnh hưởng đến cuộc sống và sinh hoạt, người bệnh nên đến gặp bác sĩ để được can thiệp điều trị. Đôi khi điều trị sa tạng chậu chỉ dừng lại ở việc tập luyện bài tập Kegel để tăng cường sức khỏe sàn chậu. Đôi khi phẫu thuật đặt lưới nâng âm đạo có thể cần thiết cho những trường hợp bị sa tạng chậu nặng.
Tiểu rắt ở nam hoặc nữ giới có thể là dấu hiệu của bệnh tiểu đường type 1 hoặc 2. Khi bị tiểu đường, cơ thể cân bằng lượng đường huyết ở mức ổn định. Do đó, cơ thể thường cố gắng loại bỏ lượng đường dư thừa trong máu bằng cách tăng cường các hoạt động lọc máu ở thận, khiến nhu cầu đi tiểu tăng lên. Các triệu chứng khác của bệnh tiểu đường bao gồm: mệt mỏi, khát liên tục hoặc đói, khô miệng hoặc ngứa ran trong tay hoặc chân.
Triệu chứng tiểu rắt ở phụ nữ thường gặp là tình trạng tăng tần suất đi tiểu, thường là nhiều hơn 8 lần/ngày, bất kể ngày đêm. Ngoài ra, khi bị tiểu rắt ở nữ có thể gặp một số triệu chứng khác cho thấy đang có bất thường trong sức khỏe đường tiết niệu bao gồm:
Tiểu rắt ở nữ giới cần gặp bác sĩ khi nhận thấy có triệu chứng bất thường trong việc tiểu tiện:
Chẩn đoán đái rắt ở nữ giới thường làm khám lâm sàng các triệu chứng, sau đó tiến hành các xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh cần thiết để xác định nguyên nhân cơ bản gây ra tình trạng này.
Với khám lâm sàng, bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng của người bệnh khi đi tiểu, các câu hỏi có thể bao gồm:
Nếu có nghi ngờ về nhiễm trùng đường tiết niệu, STI, viêm âm đạo,… bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm nước tiểu để tìm kiếm nguyên nhân. Đôi khi, xét nghiệm nước tiểu cũng cần thiết để xác định xem có sự hiện diện của tế bào hồng cầu hay các hợp chất tạo sỏi hay không. Điều này giúp bác sĩ xác định được nhiễm trùng tiềm ẩn hoặc các bệnh đường tiết niệu có thể gây tiểu rắt.
Khi có nghi ngờ về tắc nghẽn xảy ra bên trong, bác sĩ có thể tiến hành đo áp lực bàng quang khi bàng quang được làm đầy và làm rỗng. Đây là thủ thuật chẩn đoán an toàn, ít xâm lấn nhưng phức tạp cần được thực hiện khi có chỉ định và thực hiện với bác sĩ chuyên khoa tiết niệu.
Các phương pháp chẩn đoán khác có thể phụ thuộc vào các triệu chứng cụ thể của người bệnh. Bác sĩ có thể sử dụng siêu âm, chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp cộng hưởng từ (MRI) để xác định xem có sỏi tiết niệu hay bất kỳ bất thường nào về mặt giải phẫu bên trong đường tiết niệu hay không.
Xét nghiệm máu có thể giúp chẩn đoán hoặc loại trừ nguy cơ tiểu đường hoặc các bệnh lây qua đường tình dục hoặc bất kỳ vấn đề gì về chức năng thận,… những yếu tố có thể là nguyên nhân gây tiểu rắt ở nữ.
Cách điều trị tiểu rắt ở nữ giới phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Thông thường được chia thành 2 trường hợp là tiểu rắt không do vi khuẩn và tiểu rắt do vi khuẩn:
Các phương pháp điều trị đi tiểu thường xuyên không phải do nhiễm trùng bao gồm:
Đối với tình trạng tiểu rắt ở nữ gây ra bởi nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI), điều trị thường dùng kháng sinh với liệu trình được lên dựa trên mức độ viêm, triệu chứng của bệnh. Ngoài kháng sinh, thay đổi lối sống và các biện pháp phòng ngừa có thể giúp quản lý các triệu chứng và giảm nguy cơ tái phát.
Thuốc kháng sinh là phương pháp điều trị chính cho UTI. Thông thường người bệnh sẽ sử dụng liệu trình kháng sinh ngắn ngày để loại bỏ nhiễm trùng. Các loại thuốc kháng sinh thông thường được sử dụng để điều trị UTI bao gồm nitrofurantoin, trimethoprim-sulfamethoxazole (TMP-SMX) và fosfomycin,…
Đôi khi bác sĩ có thể sử dụng liệu pháp tiêm botox niệu đạo, bàng quang. Độc tố botulinum (Botox), có thể làm giảm tỷ lệ mắc bệnh co thắt bàng quang. Botox cũng có thể thư giãn bàng quang, giúp giảm cảm giác thôi thúc khi đi tiểu, tiểu rắt ở phụ nữ.
Cách phòng ngừa tiểu rắt ở nữ giới bao gồm:
Đơn vị Niệu nữ, khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM và Đơn vị Tiết niệu, Trung tâm Khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7 là địa chỉ khám và điều trị tiểu rắt ở phụ nữ, riêng tư và uy tín. Tại đây, người bệnh sẽ được thăm khám với đội ngũ bác sĩ chuyên khoa, là những chuyên gia trong giải phẫu, chẩn đoán và điều trị các bệnh liên quan đến đường tiết niệu nữ.
Áp dụng các phương pháp chẩn đoán hiện đại như siêu âm 3D, 4D, chụp CT, chụp MRI 3T,… và xét nghiệm chuyên sâu, phân tích nước tiểu, huyết thanh,… để chẩn đoán toàn diện các nguyên nhân, yếu tố nguy cơ cao gây tiểu rắt ở nữ. Đồng thời, lên phác đồ chẩn đoán và điều trị chuyên sâu, phù hợp với từ cá nhân, từng nguyên nhân, giúp khắc phục nhanh chóng chứng tiểu rắt ở nữ.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng với những thông tin bài viết vừa chia sẻ đã giúp bạn hiểu thêm về tình trạng tiểu rắt ở nữ, cũng như nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán và điều trị bệnh.
