4 nhóm thuốc kháng sinh điều trị tràn dịch màng phổi nhiễm khuẩn

Nếu mắc tràn dịch màng phổi do nhiễm khuẩn, người bệnh cần được sử dụng kháng sinh đúng cách để kiểm soát yếu tố viêm nhiễm và ngăn ngừa biến chứng. Bài viết sau đây sẽ cung cấp thông tin tham khảo cho bệnh nhân về các nhóm thuốc kháng sinh điều trị tràn dịch màng phổi do nhiễm khuẩn hiệu quả, an toàn.

Lưu ý: Những thông tin được đưa ra trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo để người bệnh hiểu hơn về cơ chế và tác dụng các loại thuốc được bác sĩ chỉ định. Bệnh nhân bị tràn dịch màng phổi cần gặp bác sĩ để được thăm khám, tìm ra nguyên nhân và có phương án điều trị thích hợp, tuyệt đối không tự ý sử dụng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ.

Nguyên tắc sử dụng kháng sinh điều trị tràn dịch màng phổi

Tràn dịch màng phổi là tình trạng bệnh xảy ra khi lượng dịch trong khoang màng phổi tích tụ quá giới hạn (trên 20ml), gây ảnh hưởng đến hô hấp và chức năng phổi nói chung. Tình trạng này thường chia làm hai dạng chính là:

• Tràn dịch màng phổi dịch thấm: Thường liên quan đến các bệnh lý toàn thân như suy tim, xơ gan, suy thận,…
• Tràn dịch màng phổi dịch tiết: Chủ yếu do nhiễm trùng, ung thư hoặc lao.

Nguyên tắc sử dụng thuốc kháng sinh điều trị tràn dịch màng phổi cần là dựa trên vi khuẩn gây bệnh, tình trạng lâm sàng của người bệnh. Bên cạnh đó, các yếu tố cân nhắc bao gồm độ tuổi, bệnh lý kèm theo, thời gian mắc bệnh, môi trường mắc bệnh. (1)

Thuốc kháng sinh tạm thời sẽ được bác sĩ chỉ định theo kinh nghiệm để dùng ngay lập tức trong thời gian chờ xét nghiệm bệnh phẩm. Phác đồ thường phối hợp từ hai loại kháng sinh nhằm kiểm soát nhiễm trùng tốt nhất.

Quá trình thay đổi kháng sinh dựa theo diễn biến lâm sàng và kết quả kháng sinh đồ nếu có. Thời gian điều trị kháng sinh tùy thuộc vào tình trạng nhiễm khuẩn và tác nhân nhiễm khuẩn của từng người bệnh.

Các nhóm thuốc kháng sinh điều trị tràn dịch màng phổi do nhiễm khuẩn

Như đã đề cập, khi chưa có kết quả xét nghiệm, bác sĩ sẽ dựa trên kinh nghiệm để đưa ra phác đồ thuốc trị tràn dịch màng phổi với liều lượng điều chỉnh tùy theo tình trạng bệnh. Ngay sau khi có đầy đủ kết quả, bác sĩ sẽ đưa ra chỉ định kháng sinh phù hợp với từng người bệnh. Nhìn chung, kháng sinh điều trị tràn dịch màng phổi phổ biến được chia thành các nhóm sau.

1. Beta-lactam

Beta-lactam là một nhóm kháng sinh lớn và quan trọng, hoạt động bằng cách ức chế quá trình tổng hợp thành tế bào vi khuẩn, đây là một cơ chế thiết yếu giúp tiêu diệt vi khuẩn hoặc kìm hãm sự phát triển của chúng. Tất cả các kháng sinh trong nhóm này đều có chung một cấu trúc vòng beta-lactam và thường được sử dụng để điều trị nhiều loại nhiễm khuẩn từ nhẹ đến nặng.

Tuy nhiên, do một số vi khuẩn có khả năng sản sinh enzyme beta-lactamase (enzyme kháng kháng sinh) để phá vỡ vòng này, nên các thuốc ức chế beta-lactamase thường được phối hợp nhằm tăng hiệu quả điều trị.

Các kháng sinh phổ biến trong nhóm Beta-lactam có thể kể đến như:

• Penicilin: Amoxicillin, Ampicillin, Penicillin G, Penicillin V, Piperacillin,…
• Cephalosporin: Ceftriaxone, Ceftazidime, Cefepime, Ceftarolin,…
• Carbapenem: Imipenem, Meropenem, Ertapenem.
• Monobactam: Aztreonam.
• Chất ức chế Beta-Lactamase: Clavulanic Acid, Sulbactam, Tazobactam.

2. Fluoroquinolone hô hấp

Nhóm kháng sinh Quinolon là loại kháng sinh được tổng hợp có tác dụng tiêu diệt vi khuẩn. Cơ chế hoạt động của nhóm này là ngăn chặn hoạt động của loại enzyme quan trọng giúp vi khuẩn nhân đôi DNA. Khi enzyme này bị ức chế, vi khuẩn không thể sinh sản và sẽ bị tiêu diệt.

Một số loại kháng sinh thuộc nhóm Quinolon thường gặp gồm: Levofloxacin, Ciprofloxacin, Moxifloxacin,…

3. Nhóm Aminoglycosid

Aminoglycoside là nhóm kháng sinh có khả năng tiêu diệt vi khuẩn nhanh chóng bằng cách cản trở quá trình tạo ra protein, đây là một thành phần thiết yếu để vi khuẩn tồn tại và phát triển. Khi quá trình này bị gián đoạn, vi khuẩn sẽ không thể sống sót.

Một số kháng sinh thường dùng trong nhóm này bao gồm: Amikacin, Gentamycin,…

4. Lincosamid

Lincosamid là một nhóm kháng sinh được sử dụng để điều trị một số loại nhiễm khuẩn nhất định. Những thuốc này có thể hữu ích trong các trường hợp nhiễm khuẩn nặng hoặc khi vi khuẩn đã kháng với các phương pháp điều trị khác. Cơ chế tác dụng của lincosamid là ức chế quá trình tổng hợp protein, ngăn khả năng vi khuẩn phát triển và nhân lên. Khi vi khuẩn không thể tạo ra protein, chúng sẽ bị kìm hãm hoặc tiêu diệt. (2)

Tùy vào vi khuẩn gây bệnh sẽ có phác đồ phối hợp kháng sinh khác nhau. Nếu nghi ngờ vi khuẩn kỵ khí phối hợp thêm Metronidazol, nghi ngờ tụ cầu phối hợp thêm Vancomycin hoặc Linezolide

Phối hợp kháng sinh đúng cách mang lại hiệu quả điều trị cao, giúp kiểm soát nhiễm khuẩn và hạn chế kháng thuốc. Tuyệt đối không tự ý mua thuốc kháng sinh về sử dụng khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Việc tự ý dùng thuốc có thể dẫn đến dùng sai liều lượng, sai thuốc, sai bệnh, gây kéo dài thời gian điều trị, tăng nguy cơ biến chứng và góp phần làm gia tăng tình trạng kháng kháng sinh.

Tác dụng phụ khi dùng kháng sinh điều trị tràn dịch màng phổi

Kháng sinh là công cụ quan trọng trong điều trị nhiễm khuẩn, tuy nhiên việc sử dụng không đúng cách có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng. Một số tác dụng phụ phổ biến của kháng sinh bao gồm:

• Dễ gây dị ứng, phản ứng quá mẫn, tiêu chảy.
• Nguy cơ gây độc cho thận, thính giác.
• Có thể gây tổn thương gân, rối loạn thần kinh trung ương.
• Tăng nguy cơ viêm đại tràng do Clostridium difficile.

Lưu ý khi điều trị tràn dịch màng phổi bằng kháng sinh

Để đạt hiệu quả cao và tránh rủi ro, người bệnh cần tuân thủ các nguyên tắc sử dụng thuốc hợp lý. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng khi sử dụng kháng sinh mà người bệnh cần nhớ.

1. Không tự ý dùng kháng sinh

Việc tự ý sử dụng kháng sinh, không theo chỉ định của bác sĩ có thể dẫn đến kháng kháng sinh, làm giảm hiệu quả điều trị sau này. Khi đó, bệnh sẽ khó chữa hơn, đồng thời phải dùng thuốc liều cao, kéo dài thời gian điều trị, gây tốn kém chi phí, công sức và ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài. Vì vậy, người bệnh cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, không tự ý mua và sử dụng kháng sinh để bảo vệ sức khỏe bản thân.

2. Theo dõi tác dụng phụ của kháng sinh

Theo dõi tác dụng phụ của kháng sinh là việc quan trọng để đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quá trình điều trị. Một số người có biểu hiện dị ứng từ nhẹ như phát ban, ngứa, đến nặng như sốc phản vệ. Bên cạnh đó, một số kháng sinh có thể gây hại cho các cơ quan như gan, thận, hệ thần kinh, làm rối loạn hệ vi khuẩn đường ruột.

Vì vậy, trong quá trình dùng kháng sinh điều trị tràn dịch màng phổi do nhiễm khuẩn, người bệnh cần theo dõi sát các dấu hiệu bất thường và thông báo ngay cho bác sĩ nếu có triệu chứng nghi ngờ tác dụng phụ để đảm bảo an toàn và hiệu quả điều trị.

3. Điều chỉnh kháng sinh theo đáp ứng lâm sàng

Nếu triệu chứng cải thiện tốt, có thể tiếp tục phác đồ hiện tại. Ngược lại, tình trạng bệnh không thuyên giảm kèm theo các dấu hiệu nguy hiểm khác xảy ra sau khi dùng thuốc, cần xem xét điều chỉnh dựa trên các yếu tố như:

• Diễn biến tình trạng bệnh: Thay đổi kháng sinh nếu bệnh nhân không đáp ứng với liệu trình thuốc ban đầu.
• Kết quả xét nghiệm và kháng sinh đồ: Sau khi có kết quả xét nghiệm loại vi khuẩn gây bệnh và mức độ nhạy cảm với kháng sinh giúp bác sĩ đưa ra quyết định thay đổi loại thuốc phù hợp.
• Tác dụng phụ của thuốc: Cần đổi sang kháng sinh khác có hiệu quả tương đương nếu bệnh nhân có dấu hiệu dị ứng với thuốc trước đó.
• Bệnh lý nền: Người có bệnh nền về gan, thận, tim mạch,… sẽ được bác sĩ điều chỉnh liều lượng hoặc đổi thuốc khác.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Một số trường hợp người bệnh tràn dịch màng phổi hoặc nghi ngờ mắc bệnh cần được đưa đến bệnh viện để thăm khám và can thiệp y tế kịp thời bao gồm:

• Khó thở tăng dần.
• Đau ngực dữ dội, cơn đau trở nên nặng hơn khi hít sâu hoặc vận động.
• Sốt cao, ớn lạnh.
• Ho kéo dài, ho ra máu.
• Chóng mặt, tụt huyết áp kèm các biểu hiện trên.

Nếu có bất kỳ dấu hiệu nào như trên, người bệnh cần gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh biến chứng nguy hiểm.

Bài viết đã cung cấp những thông tin cần thiết về hầu hết các nhóm thuốc kháng sinh điều trị tràn dịch màng phổi phổ biến, giúp người bệnh hiểu hơn về cách điều trị tràn dịch màng phổi. Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh chữa tràn dịch màng phổi cần tuân thủ nghiêm ngặt theo chỉ định bác sĩ để đảm bảo hiệu quả. Bên cạnh đó, trong nhiều trường hợp khác, bệnh nhân có thể cần can thiệp y tế bằng các biện pháp khác để kiểm soát bệnh tốt hơn.