Xạ hình tuyến giáp: Khi nào cần làm? Hết bao nhiêu tiền?

Xạ hình tuyến giáp là phương pháp chẩn đoán hình ảnh y học hạt nhân, sử dụng dược chất phóng xạ để đánh giá hoạt động và hình thái. Vậy khi nào cần thực hiện phương pháp này và có cần cách ly hay không? Bài viết sau đây sẽ được chuyên gia giải đáp chi tiết.

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS.CKII Nguyễn Thế Hiển, Trưởng khoa Xạ trị – Khoa học hạt nhân, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.

Xạ hình tuyến giáp là gì?

Xạ hình tuyến giáp là phương pháp sử dụng dược chất phóng xạ để cung cấp thông tin về hình thái và chức năng của cơ quan này. Dược chất phóng xạ thường dùng là 99mTcO4- hoặc I-123. Bên cạnh đó, I-131 cũng được áp dụng trong một số chỉ định đặc biệt (tính liều điều trị, khi không có sẵn I-123). (1)

Các chất này được tế bào hấp thụ ở các mức độ khác nhau, tùy vào hoạt động của tế bào, giúp bác sĩ hình dung “vùng nóng” có độ hấp thụ rất cao và “vùng lạnh” có độ hấp thụ thấp. Hình ảnh này được ghi lại thông qua camera gamma, cho phép phân tích sự phân bố dược chất phóng xạ trong tuyến giáp một cách trực quan và chính xác.

Tại sao phải xạ hình tuyến giáp?

Phương pháp này được sử dụng để làm nổi bật các bất thường về hình thái như bướu cổ hoặc các nốt sần và/hoặc các bất thường về chức năng, chẳng hạn như tăng tiết tuyến giáp. Một số tình trạng cụ thể có thể cần áp dụng như:

• Cường giáp.
• Các nốt sần và bướu cổ đa nhân.
• Viêm tuyến giáp.

Trong một số trường hợp cường giáp (bệnh Graves, bướu giáp nhân độc hoặc tăng hoạt động do độc) hoặc bướu cổ, phương pháp này được sử dụng để hướng dẫn điều trị bằng iốt phóng xạ.

Chỉ định và chống chỉ định khi nào cần xạ hình

Một số chỉ định và chống chỉ định khi thực hiện phương pháp này như sau:

1. Chỉ định

• Phân biệt nguyên nhân cường giáp dựa trên mức độ hấp thu dược chất phóng xạ (khuếch tán hay khu trú).
• Đánh giá chức năng của bướu cổ lan tỏa, bướu giáp nhiều nhân hoặc nhân giáp đơn độc (nhân nóng/lạnh).
• Xác định khối lượng chức năng để tính liều điều trị bằng I-131.
• Đánh giá kích thước và mức lan rộng của bướu giáp (ví dụ như lan sau xương ức).
• Phát hiện hoặc loại trừ tuyến giáp lạc chỗ (ví dụ nang giữa cổ, ống giáp lưỡi tồn dư).
• Chẩn đoán phân biệt tình trạng suy giáp bẩm sinh.

2. Chống chỉ định

Hầu hết các trường hợp đều không chống chỉ định tuyệt đối. Tuy nhiên, phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện.

Hướng dẫn cách đọc kết quả xạ hình tuyến giáp

Sau khi trả kết quả, chuyên gia sẽ hướng dẫn đọc kết quả xạ hình cụ thể như sau:

1. Kết quả bình thường

Tuyến giáp có dạng cánh bướm, gồm hai thùy rõ ràng và có thể quan sát thấy eo giáp. Bờ tuyến đều, không gồ ghề, phân bố phóng xạ đồng nhất giữa hai thùy. Mật độ phóng xạ đo bằng 99mTcO4- tại thời điểm 20 phút thường tương đương hoặc cao hơn mật độ phóng xạ ở tuyến nước bọt.

2. Kết quả bất thường

• Không thấy hoặc bắt xạ rất kém: Thường gặp trong suy giáp hoặc viêm giáp.
• Tập trung phóng xạ rất cao và đồng đều: Gợi ý tình trạng cường giáp (ví dụ như bệnh Graves).
• Tuyến giáp lạc chỗ: Có thể thấy ở trung thất, gốc lưỡi hoặc vị trí bất thường khác.
• Vùng khuyết xạ hoặc giảm tập trung phóng xạ ở một hoặc hai thùy giáp: Thường liên quan đến nang giáp hoặc ung thư.
• Một nhân nóng (tăng hấp thu phóng xạ khu trú): Đặc trưng cho bệnh Plummer (u độc giáp).

Các sai số trong xạ hình có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân. Một số vật ngoại lai như vòng cổ hoặc trang sức kim loại có thể tạo hình ảnh giả. Ngoài ra, việc người bệnh di chuyển trong quá trình chụp hoặc chụp không đúng vị trí cũng có thể ảnh hưởng đến chất lượng hình ảnh, dẫn đến kết quả không chính xác. Bạn nên chọn khoa Xạ trị và Khoa học hạt nhân có trang thiết bị hiện đại, giảm thiểu sai sót trong quá trình đưa ra kết quả chẩn đoán.

Lưu ý khi thực hiện xạ hình

Một số lưu ý khi thực hiện:

1. Trước khi chụp

Trong quá trình chẩn đoán, bạn có thể được yêu cầu mặc áo choàng y tế. Phụ nữ cần thông báo cho bác sĩ nếu đang mang thai hoặc cho con bú. Bạn cần báo với bác sĩ biết: (2)

• Tất cả các loại thuốc, vitamin, thực phẩm chức năng đang sử dụng, đồng thời cung cấp thông tin về dị ứng hoặc tiền sử bệnh lý liên quan.
• Đã từng thực hiện các phương pháp chẩn đoán hình ảnh (X-quang, chụp cắt lớp vi tính), phẫu thuật hoặc dùng chất cản quang có iốt trong vòng 2 tháng gần đây hay không.
• Có đang dùng thuốc hoặc thực phẩm chứa iốt (rong biển, tảo bẹ, siro ho, vitamin tổng hợp, thuốc tim…) không.
• Có tiền sử dị ứng với iốt, thuốc hoặc thuốc gây mê không.
• Có đang trong khoảng thời gian cần cho con bú không.

Trước khi làm thủ thuật, bạn có thể được xét nghiệm máu để đo nồng độ hormone giáp. Bác sĩ cũng có thể yêu cầu nhịn ăn vài giờ trước khi chụp vì ăn uống có thể ảnh hưởng đến kết quả. Ngoài ra, cần tháo bỏ trang sức, phụ kiện hoặc để ở nhà để tránh gây cản trở quá trình ghi hình bằng gamma camera. Bác sĩ sẽ đưa ra hướng dẫn cụ thể, phù hợp với tình trạng của bạn.

2. Sau khi chụp

Trừ khi bác sĩ có chỉ định khác, bạn có thể tiếp tục các hoạt động bình thường sau khi khám. Kỹ thuật viên, điều dưỡng hoặc bác sĩ sẽ cung cấp cho bạn hướng dẫn đặc biệt trước khi về nhà. Lượng nhỏ chất phóng xạ trong cơ thể sẽ mất dần theo thời gian thông qua quá trình phân rã phóng xạ tự nhiên. Phóng xạ cũng có thể được đào thải khỏi cơ thể qua nước tiểu hoặc phân trong vài giờ hoặc vài ngày đầu sau khi xét nghiệm.

Với I-131 liều cao, bạn cần lưu ý một số điều sau:

• Bạn cần uống nhiều nước để giúp đào thải phóng xạ.
• Dùng riêng nhà vệ sinh nếu có thể, nếu không, bạn nên dội nước 3 lần sau khi đi tiểu/đại tiện và rửa tay sạch.
• Nam giới nên ngồi khi đi tiểu để tránh bắn ra ngoài.
• Tắm vòi sen hằng ngày, không tắm bồn.
• Quần áo, chăn ga, khăn tắm nên giặt riêng trong 3 ngày.
• Dùng chén bát riêng, rửa riêng, không nấu cho người khác trừ khi mang găng.

Xạ hình tuyến giáp có hại không?

Phương pháp này thường không gây hại cho cơ thể. Trong quá trình thực hiện có sử dụng lượng nhỏ chất phóng xạ nhưng mức phơi nhiễm này rất thấp, an toàn và nằm trong giới hạn cho phép. Hiện chưa có bằng chứng cho thấy thủ thuật này gây biến chứng lâu dài. Phản ứng dị ứng với dược chất phóng xạ rất hiếm gặp và thường nhẹ (nếu có).

Bạn có thể cảm thấy đau nhẹ hoặc đỏ tại chỗ tiêm trong thời gian ngắn, khi dược chất được tiêm vào tĩnh mạch. Dù liều phóng xạ thấp và chỉ tồn tại ngắn hạn, phương pháp này không được khuyến cáo cho phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú. (3)

Có cần cách ly sau khi xạ hình tuyến giáp không?

Không cần cách ly khi thực hiện thủ thuật bằng 99mTcO4- hoặc I-123. Tuy nhiên, khi áp dụng I-131 liều cao, người bệnh nên tránh tiếp xúc gần với trẻ em, phụ nữ có thai và không ngồi sát người khác, ngủ riêng, không đi phương tiện công cộng. Người bệnh cũng nên tránh hôn, quan hệ tình dục trong 3 ngày sau thủ thuật.

Chụp xạ hình tuyến giáp bao nhiêu tiền?

Chi phí thực hiện có thể dao động tùy thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm cơ sở y tế, loại hình xạ hình, và các xét nghiệm đi kèm. Tuy nhiên, để có mức chi phí chính xác, bạn nên đến bệnh viện có khoa Xạ trị và Khoa học hạt nhân để được tư vấn.

Nhìn chung, xạ hình tuyến giáp là phương pháp an toàn, liều phóng xạ thấp và hiếm khi gây tác dụng phụ. Tuy nhiên, thủ thuật này không phù hợp cho phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú và cần được thực hiện tại cơ sở chuyên khoa dưới sự chỉ định của bác sĩ Nội tiết hoặc Xạ trị và Khoa học hạt nhân. Nếu được chỉ định, việc tuân thủ hướng dẫn chuẩn bị và các biện pháp an toàn sẽ giúp kết quả chẩn đoán chính xác, góp phần quan trọng trong việc điều trị và theo dõi bệnh nhân.