Chụp X Quang ngực: Vai trò, chỉ định, quy trình và rủi ro

Chụp X Quang ngực là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh cơ bản và phổ biến, giúp phát hiện, chẩn đoán và theo dõi nhiều bệnh lý liên quan đến hệ hô hấp, tim mạch và cấu trúc xương lồng ngực. Với ưu điểm là không gây đau, nhanh chóng, chi phí hợp lý và có thể thực hiện rộng rãi tại hầu hết các cơ sở y tế, chụp X Quang ngực đã trở thành công cụ không thể thiếu trong thực hành lâm sàng.

Chụp X Quang ngực là gì?

Chụp X Quang ngực là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh được sử dụng phổ biến trong nhiều thập kỷ qua. Kỹ thuật này sử dụng tia X để tạo ra hình ảnh rõ nét bên trong lồng ngực, cho phép các bác sĩ quan sát được cấu trúc xương, phổi, tim và các mô mềm trong khoang ngực. Từ đó, giúp bác sĩ có thể chẩn đoán, theo dõi và điều trị nhiều bệnh lý, đặc biệt là các bệnh liên quan đến tim mạch, hô hấp và xương khớp.

Với kỹ thuật chụp X Quang ngực, tia X sẽ đi xuyên qua cơ thể, chiếu vào một tấm phim hoặc tấm nhận. Các mô chặn lượng bức xạ cao, hiển thị dưới dạng vùng trắng trên nền đen. Với mô mềm chặn ít bức xạ hơn sẻ hiển thị với màu xám. Những khối u hiển thị với màu xám nhạt hơn và các cơ quan chủ yếu như phổi thường có màu đen. Kỹ thuật này an toàn, nhanh chóng và không gây đau đớn cho người bệnh.

Ngoài vùng ngực, chụp X Quang còn được sử dụng để kiểm tra nhiều bộ phận khác trên cơ thể như xương và răng, bụng.

Các tư thế chụp X Quang ngực

1. Chụp X Quang ngực thẳng

Chụp X Quang ngực thẳng là tư thế chuẩn nhất, thường được áp dụng nhất khi chụp X Quang ngực thường quy. Người bệnh được hướng dẫn đứng thẳng, ngực áp sát vào cassette, cằm gác lên giá đỡ và hai tay chống hông. Tia X sẽ đi từ sau ra trước ngực, giúp quan sát rõ nét toàn bộ trường phổi, cho phép đánh giá chính xác kích thước và vị trí của tim, phổi. Thông thường bệnh nhân được chụp ở thì hít vào, tuy nhiên tùy theo thăm khám có thể được chụp ở thì thở ra (tìm tràn khí màng phổi lượng ít).

2. Chụp X Quang ngực chếch hoặc nghiêng

Người bệnh đứng nghiêng 90 độ, một bên người áp sát vào cassette, hai tay giơ cao quá đầu. Tư thế này cho phép quan sát được cấu trúc phổi và tim theo chiều nghiêng. Hình ảnh thu được giúp phát hiện các tổn thương ẩn sau tim hoặc sau xương ức. Mục đích của chụp nghiêng là để phân vùng trung thất, định khu tổn thương vào thùy và phân thùy phổi. Nếu nghi ngờ có tổn thương ở bên nào thì chụp nghiêng bên đó. Tư thế nghiêng thường được chụp kèm với tư thế thẳng để có đánh giá toàn diện hơn.

3. Chụp X Quang nằm ngửa

Tư thế chụp này áp dụng cho những trường hợp bệnh nhân không thể đứng được, phải nằm tại giường. Khi chụp, người bệnh nằm ngửa, cassette đặt phía sau lưng, tia X chiếu từ trước ra sau. Mặc dù không cho hình ảnh chuẩn như tư thế đứng, nhưng đây là phương án thay thế cần thiết cho những trường hợp đặc biệt. Ngoài ra có thể chụp tư thế nửa nằm – nửa ngồi có thể phát hiện mức dịch, khí, khí ổ bụng dưới vòm hoành…

Vai trò của chụp X Quang ngực trong chẩn đoán

Chụp X Quang ngực đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán và theo dõi nhiều bệnh lý hô hấp và tim mạch. Phương pháp này cho phép bác sĩ quan sát được tổng thể cấu trúc và hình dạng của các cơ quan trong lồng ngực một cách nhanh chóng. Hình ảnh X Quang giúp phát hiện sớm các bất thường như viêm phổi, tràn dịch màng phổi, tràn khí màng phổi, khối u hay các tổn thương do chấn thương.

Đặc biệt trong cấp cứu, X Quang ngực là công cụ thiết yếu giúp bác sĩ nhanh chóng đưa ra quyết định xử trí kịp thời. Theo dõi diễn tiến bệnh qua các phim X Quang cho phép đánh giá hiệu quả điều trị và điều chỉnh phác đồ phù hợp.

X Quang ngực cũng là phương tiện sàng lọc quan trọng trong khám sức khỏe định kỳ và phát hiện bệnh. Kỹ thuật này còn hỗ trợ bác sĩ trong việc đặt các thiết bị y tế như ống thông, máy tạo nhịp tim… Ngoài ra, X Quang ngực còn là cơ sở để quyết định có cần thực hiện thêm các phương pháp chẩn đoán hình ảnh chuyên sâu khác hay không.

Chỉ định chụp X Quang ngực trong trường hợp nào?

Chụp X Quang ngực được chỉ định trong các trường hợp người bệnh có triệu chứng ở tim hoặc phổi như:

• Bệnh nhân có triệu chứng như đau ngực, ho, sốt, khó thở…
• Chấn thương ngực.
• Sốt kèm theo các dấu hiệu nhiễm trùng khác.
• Bệnh nhân hút thuốc hoặc tiền sử hút thuốc nhiều năm… (1)

Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định chụp X-quang ngự c trong một số trường hợp khác như:

• Kiểm tra sức khỏe thông thường.
• Các trường hợp bệnh nhân chuẩn bị trước phẫu thuật, thủ thuật…

Cần chuẩn bị gì trước khi chụp X Quang ngực?

Trước khi chụp X Quang ngực, người bệnh không cần phải chuẩn bị gì nhiều vì đây là kỹ thuật đơn giản. Người bệnh chỉ cần chú ý một số điều sau để quá trình chụp được tiến hành thuận lợi và có kết quả chính xác:

• Điều dưỡng viên sẽ cung cấp cho người bệnh áo choàng của bệnh viện để thay trước khi chụp X Quang.
• Người bệnh tháo bỏ trang sức như vòng cổ, áo lót ngực…
• Báo với bác sĩ nếu người bệnh đang mang thai hoặc nghi ngờ mang thai.
• Trong một số ít trường hợp đặc biệt, bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh sử dụng thuốc cản quang đường uống để tăng độ rõ nét của hình ảnh
• Đối với chụp X Quang ngực, người bệnh không cần phải nhịn ăn hoặc nhịn uống trước khi thực hiện.

Quy trình chụp X Quang ngực như thế nào?

Khi người bệnh đã chuẩn bị đầy đủ theo đúng hướng dẫn, kỹ thuật viên X Quang sẽ bắt đầu thực hiện kỹ thuật. Tùy vào từng trường hợp, người bệnh sẽ được chỉ định tư thế chụp phù hợp là tư thế đứng thẳng, chếch hoặc nghiêng hay tư thế nằm ngửa.

• Kỹ thuật viên hướng dẫn người bệnh đặt vị trí cơ thể áp sát vào thiết bị chụp và điều chỉnh vị trí của thiết bị chụp.
• Người bệnh hít vào sâu, nín thở trong vài giây để có được hình ảnh rõ nét nhất.
• Quá trình chụp diễn ra trong vài giây, trong thời gian này người bệnh cần giữ nguyên tư thế và thực hiện đúng theo hướng dẫn của kỹ thuật viên.
• Sau khi hoàn thành một tư thế, kỹ thuật viên sẽ kiểm tra chất lượng hình ảnh và tiếp tục hướng dẫn người bệnh thực hiện các tư thế chụp khác nếu cần thiết.
• Khi đã có đủ các tư thế chụp theo yêu cầu, hình ảnh thu được đảm bảo rõ nét, đủ thông tin để chẩn đoán, đánh giá tình trạng bệnh, kỹ thuật viên sẽ thông báo kết thúc quy trình và hướng dẫn người bệnh thay trang phục cá nhân.

Sau khi chụp:

• Kết quả chụp X Quang ngực sẽ được chuyển đến bác sĩ chuyên khoa để xem xét, đánh giá và phân tích.
• Sau đó, bác sĩ sẽ giải thích kết quả chụp X Quang ngực cho người bệnh.
• Người bệnh có thể được chỉ định làm thêm các cận lâm sàng khác như chụp CT, MRI… nếu kết quả X Quang ngực chưa đủ thông tin để kết luận.
• Khi mọi kết quả đã rõ ràng, bác sĩ sẽ đưa ra hướng điều trị thích hợp cho từng trường hợp bệnh.

Chụp X Quang ngực có rủi ro gì không?

• Chụp X Quang ngực có sử dụng tia X nhưng nguy cơ liên quan đến bức xạ tia X là rất thấp vì lượng tia X sử dụng trong chụp ngực thông thường rất nhỏ. Tuy nhiên, việc chụp nhiều lần trong thời gian ngắn có thể làm tăng nguy cơ tích lũy bức xạ.
• Đối với phụ nữ mang thai hoặc nghi ngờ mang thai, cần thông báo với bác sĩ để cân nhắc lợi ích và nguy cơ trước khi chụp. Vì tia X có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi, đặc biệt trong 3 tháng đầu thai kỳ.
• Người bệnh có thể gặp phản ứng dị ứng với thuốc cản quang nếu được sử dụng trong quá trình chụp. Các triệu chứng có thể từ nhẹ như ngứa, phát ban đến nặng như khó thở, sốc phản vệ. Người bệnh có tiền sử dị ứng cần được thông báo với nhân viên phòng chụp
• Trẻ em nhạy cảm với tia X hơn người lớn, do đó bác sĩ sẽ cân nhắc kỹ khi chỉ định chụp X Quang cho trẻ và điều chỉnh liều lượng tia X phù hợp với độ tuổi, cân nặng của trẻ.
• Một số trường hợp hiếm gặp có thể xuất hiện cảm giác khó chịu, mệt mỏi tạm thời sau khi chụp, đặc biệt là khi phải giữ tư thế chụp trong thời gian dài. (2)

Kết quả chụp X Quang ngực giúp phát hiện vấn đề gì?

Kết quả chụp X Quang ngực có thể giúp bác sĩ chẩn đoán, đánh giá các tình trạng liên quan đến tim, phổi như:

• Tình trạng phổi: Chụp X Quang ngực giúp phát hiện ung thư, viêm phổi, tràn dịch màng phổi, tràn khí màng phổi…tình trạng xơ hóa phổi, khí phế thủng…
• Tình trạng tim và các mạch máu lớn: Tim to do suy tim, dịch màng tim, thay đổi hình dạng tim trong một số bệnh lý tim mạch như van tim, tim bẩm sinh…
• Mạch máu: Giúp phát hiện phình động mạch chủ, các vấn đề về mạch máu khác hoặc bệnh tim bẩm sinh.
• Cặn canxi: Chụp X Quang ngực có thể phát hiện sự hiện diện của canxi trong tim hoặc mạch máu.
• Gãy xương: Gãy xương sườn, cột sống hoặc các vấn đề khác về xương có thể được nhìn thấy trên phim chụp X Quang ngực.
• Những thay đổi sau phẫu thuật: Chụp X Quang ngực được sử dụng trong theo dõi quá trình phục hồi sau khi phẫu thuật ở ngực, ví dụ như ở tim, phổi hoặc thực quản.
• Máy tạo nhịp tim, máy khử rung tim hoặc ống thông: Sau khi gắn những thiết bị này, bác sĩ thường cần chụp X Quang ngực để kiểm tra thiết bị đặt đúng vị trí hay chưa. (3)

Những lưu ý chung của chụp X Quang ngực

Khi được chỉ định chụp X Quang ngực, người bệnh nên lưu ý một số điều sau:

• Người bệnh cần thông báo đầy đủ cho bác sĩ về tiền sử bệnh, tình trạng dị ứng nếu có và các thiết bị y tế đang sử dụng trong cơ thể trước khi chụp.
• Nếu đang hoặc nghi ngờ mang thai, cần báo với bác sĩ để cân nhắc phương pháp chẩn đoán phù hợp.
• Tất cả trang sức, vật dụng kim loại vùng ngực, cổ phải được tháo bỏ hoàn toàn để tránh ảnh hưởng đến chất lượng hình ảnh chụp.
• Người bệnh cần tuân thủ đúng theo hướng dẫn của kỹ thuật viên về tư thế, nhịp thở trong quá trình chụp để có được kết quả chính xác nhất.
• Nếu trong quá trình chụp hình ảnh bị mở hoặc chưa đủ thông tin, kỹ thuật viên có thể cho chụp lại đến khi kết quả đạt yêu cầu.
• Trường hợp cần sử dụng thuốc cản quang, người bệnh phải tuân thủ chỉ dẫn về việc nhịn ăn và uống thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.
• Sau khi chụp, nên giữ kết quả X Quang để theo dõi và so sánh với các lần chụp tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

1. Phụ nữ mang thai có chụp X Quang ngực được không?

Phụ nữ mang thai có thể chụp X Quang ngực nếu thực sự cần thiết và được bác sĩ chỉ định. Trong quá trình chụp, nhân viên y tế sẽ thực hiện các biện pháp bảo vệ đặc biệt như sử dụng tạp dề chì che chắn vùng bụng. Tuy nhiên, nên ưu tiên các phương pháp chẩn đoán khác an toàn hơn cho thai nhi nếu có thể.

2. Chụp X Quang ngực giá bao nhiêu?

Chụp X Quang ngực giá bao nhiêu còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố như cơ sở y tế, thiết bị chụp… Vì vậy, người bệnh nên liên hệ trực tiếp với bộ phận lễ tân để được tư vấn cụ thể.

3. Chụp X Quang ngực ở đâu uy tín?

Khi cần chụp X Quang ngực, người bệnh nên lựa chọn cơ sở y tế uy tín, được trang bị hệ thống máy móc hiện đại và đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng viên, kỹ thuật viên lành nghề, giàu kinh nghiệm. Như vậy sẽ cho kết quả chụp nhanh chóng, rõ nét, giúp chẩn đoán chính xác và điều trị bệnh hiệu quả.

Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là một trong những địa chỉ uy tín để thực hiện chụp X Quang ngực. Bệnh viện được trang bị hệ thống máy chụp X Quang kỹ thuật số hiện đại, cho phép tạo hình ảnh độ phân giải cao và giảm thiểu liều bức xạ cho người bệnh. Đội ngũ bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm, quy trình khám chữa bệnh chuyên nghiệp và dịch vụ chăm sóc khách hàng tận tâm là những ưu điểm nổi bật của bệnh viện.

Đặt lịch tư vấn, thăm khám và điều trị các bệnh lý về tim mạch, mạch máu và lồng ngực tại Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách có thể liên hệ theo thông tin sau:

Chụp X Quang ngực là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh đã được ứng dụng rộng rãi và có giá trị cao. Với sự phát triển của công nghệ, các thiết bị X Quang kỹ thuật số ngày càng hiện đại đã mang lại hình ảnh chẩn đoán chất lượng cao hơn, thời gian chụp nhanh hơn và liều bức xạ thấp hơn, đảm bảo an toàn tối đa cho người bệnh. Chụp X Quang ngực cung cấp những thông tin quý giá, góp phần quan trọng trong việc chẩn đoán, điều trị và theo dõi diễn tiến bệnh một cách hiệu quả.