Thoái hoá đốt sống cổ là tình trạng phổ biến gây đau cổ và vai, thường gặp ở những người trên 40 tuổi. Tuy nhiên bệnh ngày càng có xu hướng trẻ hoá, đặc biệt ở dân văn phòng. Nếu không điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển nặng, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và khả năng vận động. Vậy thoái hoá đốt sống cổ là gì, dấu hiệu nhận biết và cách điều trị như thế nào? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn giải đáp chi tiết.
Thoái hóa đốt sống cổ hay thoái hóa cột sống cổ (tên tiếng Anh – Cervical Degenerative Disease) là tình trạng sức khỏe phát triển từ sự hao mòn của sụn và xương ảnh hưởng đến các khớp và đĩa đệm ở cột sống cổ. Ngoài ra, bệnh còn có tên gọi khác là viêm xương khớp cổ hoặc viêm khớp cổ. Bệnh có khả năng biến chứng thành mạn tính gây nên tình trạng cứng khớp, làm suy giảm khả năng vận động của người bệnh. (1)
Một số người mắc bệnh này không xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào. Ngược lại, một số khác sẽ bị đau mãn tính nghiêm trọng và có biểu hiện cứng khớp. Bên cạnh đó khá nhiều người tuy có bệnh, nhưng vẫn duy trì các hoạt động hàng ngày một cách bình thường.
Tình trạng thoái hóa có thể gặp ở bất kỳ vị trí đốt sống nào nhưng 3 đốt sống C5, C6, C7 dễ bị thoái hoá hơn. Đốt sống C5-C6 và C6-C7 là hai vùng chuyển động nhiều nhất của cột sống cổ, phải chịu tải trọng lớn của đầu và tham gia các hoạt động xoay, cúi, ngửa cổ. Đồng thời các đĩa đệm C5-C6 và C6-C7 dễ bị thoái hoá, dẫn đến đau, cứng cổ.
Theo các bác sĩ Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình BVĐK Tâm Anh TP.HCM, xương và sụn bảo vệ của cột sống dễ bị mòn và rách, dẫn đến bệnh lý thoái hóa cột sống (2). Nguyên nhân gây ra tình trạng này bao gồm:
Đây là kết quả của việc cơ thể cố gắng phát triển để giúp cột sống chắc khỏe hơn. Tuy nhiên, phần xương này có thể phát triển quá mức đè lên các vùng mỏng manh của cột sống như tủy sống và dây thần kinh, dẫn đến đau nhức vùng cổ.
Ở giữa các xương cột sống chính là đĩa đệm. Chúng có vai trò giống như lớp đệm với công dụng hấp thụ lực, giảm sốc khi bạn nâng vật nặng, vặn người và thực hiện các hoạt động khác trong cuộc sống. Lớp nhân này có cấu tạo giống như gel nên có thể khiến đĩa đệm bị mất nước theo thời gian. Điều này làm cho các đốt xương dễ cọ xát vào nhau và gây nên tình trạng đau đớn do bị thoái hóa. Quá trình này có thể bắt đầu xảy ra với mỗi người chúng ta từ độ tuổi 30 trở đi.
Đĩa đệm cột sống có thể bị rách, nứt khiến cho lớp nhân bên trong bị rò rỉ. Lớp gel này có thể đè lên tủy sống và dây thần kinh, dẫn đến các triệu chứng như đau mỏi, tê bì dần lan xuống cánh tay…
Nếu bạn từng bị chấn thương ở cổ chẳng hạn như bị ngã do tai nạn giao thông, tai nạn lao động hay thậm chí là tai nạn trong nhà thì cũng có thể đẩy nhanh quá trình lão hóa, tổn thương đĩa đệm và gây thoát vị.
Dây chằng có vai trò kết nối các xương cột sống lại với nhau để giúp chúng ta linh hoạt trong các hoạt động hàng ngày. Tuy nhiên, theo thời gian, các dây chằng cũng có nguy cơ bị lão hóa, không còn mềm dẻo như ban đầu và làm ảnh hưởng đến sức khỏe của cột sống cổ.
Một số nghề nghiệp hoặc sở thích liên quan đến các chuyển động lặp đi lặp lại hoặc mang vác nặng như nhân viên văn phòng, công nhân xây dựng, người tập gym… có thể gây thêm áp lực lên cột sống, dẫn đến sự hao mòn sớm và thoái hóa cột sống cổ.
Đặc biệt, yếu tố có tác động lớn nhất đến tình trạng này là nguyên nhân lão hóa. Thoái hóa thường phát triển do những thay đổi ở khớp cổ khi bạn già đi. Thoát vị đĩa đệm và gai xương đều là kết quả của quá trình lão hóa.
Bên cạnh đó, các yếu tố khác ngoài lão hóa có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh bao gồm:
Tuổi tác cao khiến quá trình lão hóa diễn ra nhanh hơn. Các đốt sống cổ và đĩa đệm bị mất nước, giảm độ đàn hồi dẫn đến xẹp đĩa đệm, hình thành gai xương và thoái hóa khớp mặt. Tuổi tác cũng làm giảm cấu trúc nâng đỡ cột sống khiến vùng cổ dễ tổn thương. Quá trình lão hóa còn làm giảm tuần hoàn máu đến các khớp, làm chậm khả năng phục hồi và sửa chữa tổn thương, từ đó thúc đẩy quá trình thoái hóa.
Yếu tố di truyền là một trong những nguyên nhân gây bệnh thường gặp. Người có cấu trúc đốt sống cổ hoặc đĩa đệm cột sống cổ yếu bẩm sinh, có gen ảnh hưởng đến chất lượng sụn khớp và mô liên kết khiến quá trình lão hóa diễn ra sớm hơn bình thường. Nếu gia đình có người thân từng bị bệnh thoái hóa đốt sống cổ, thoát vị đĩa đệm hoặc bệnh xương khớp mạn tính, nguy cơ mắc bệnh ở thế hệ sau có thể cao hơn.
Hầu hết những người bị thoái hóa cột sống cổ không có triệu chứng đáng kể. Nếu xảy ra, các triệu chứng có thể phát triển dần dần từ nhẹ đến nặng hoặc xảy ra đột ngột khi bạn có một tác động nhất định. (3)
Trong đó, triệu chứng phổ biến là đau xung quanh xương bả vai, đau dọc theo cánh tay và các ngón tay. Cơn đau có thể tăng lên khi: đứng, ngồi, hắt hơi, ho khan, ngửa cổ về phía sau… Một triệu chứng phổ biến khác là yếu cơ. Yếu cơ khiến bạn khó nhấc cánh tay hoặc cầm nắm đồ vật một cách chắc chắn.
Các dấu hiệu thoái hóa phổ biến khác bao gồm:
Các triệu chứng xảy ra ít thường xuyên hơn bao gồm: mất thăng bằng và mất kiểm soát bàng quang hoặc ruột. Với những triệu chứng này, người bệnh cần được chăm sóc y tế ngay lập tức.
Các yếu tố khởi phát hoặc nguy cơ làm tăng tình trạng thoái hoá như:
Bệnh không chỉ gây đau nhức, khó chịu vùng cổ vai gáy mà có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến thần kinh, tuần hoàn máu như:
Do bị chèn ép bởi gai xương hoặc đĩa đệm thoát vị nên lượng máu lưu thông lên não kém ổn định, thậm chí là thiếu hụt, nên người bệnh hay chóng mặt, đau đầu, buồn nôn…
Khi tủy sống bị chèn ép, người bệnh sẽ có biểu hiện tê bì, yếu các khớp vai và lan dần xuống hai cánh tay, bàn tay, khó phối hợp với phần thân dưới…
Ở mức độ thoái hóa nặng, người bệnh có nguy cơ bị rối loạn tiểu tiện, liệt một hoặc cả hai tay, chân do dây thần kinh bị dồn nén, tủy sống bị chèn ép.
Bạn nên đến các chuyên khoa Cơ Xương Khớp, Ngoại Thần kinh – Cột sống trong trường hợp:
Chẩn đoán bệnh liên quan đến việc loại trừ các tình trạng tiềm ẩn khác điển hình như đau cơ xơ hóa. Bên cạnh đó, việc chẩn đoán có thể được thực hiện bởi bác sĩ cơ xương khớp hoặc có sự phối hợp với bác sĩ chuyên khoa nội thần kinh. Quy trình thông thường bao gồm:
Bác sĩ sẽ bắt đầu bằng việc hỏi bạn một số câu hỏi liên quan đến các triệu chứng hiện có và thực hiện một số bài kiểm tra đơn giản như: kiểm tra phản xạ, kiểm tra tình trạng yếu cơ và/hoặc mất cảm giác, kiểm tra phạm vi chuyển động của cổ… Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể quan sát cách bạn đi lại để xác định xem dây thần kinh và tủy sống có đang chịu quá nhiều áp lực hay không.
Nếu có nghi ngờ bạn mắc bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định thêm các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như:
Việc xây dựng phác đồ điều trị thoái hóa cột sống cổ được dưa trên cơ sở các giai đoạn và ảnh hưởng của bệnh lý, hướng đến mục tiêu phục hồi tổn thương và bảo tồn, tái tạo xương khớp tốt nhất có thể. (4)
Một phác đồ điều trị có thể phối hợp giữa các phương pháp sau:
Đầu tiên, các bác sĩ sẽ tiến hành điều trị không can thiệp bằng cách kê một số loại thuốc nhất định giúp làm giảm những triệu chứng khó chịu của bệnh nhân như: thuốc giãn cơ, thuốc giảm đau; tiêm steroid, thuốc chống viêm không steroid (NSAID)… và yêu cầu bạn nghỉ ngơi hay tập luyện theo bài tập được thiết kế riêng trong một khoảng thời gian nhất định.
Chườm nóng và chườm lạnh có tác dụng hỗ trợ giảm đau nhức hiệu quả.
Những năm gần đây, phương pháp này ngày càng chứng minh được vai trò hỗ trợ cho người có vấn đề về cơ, xương, khớp, dây chằng… trong việc giảm đau mà không cần dùng thuốc, cải thiện khả năng vận động hiệu quả, ngăn ngừa nguy cơ tàn tật, hỗ sự cân bằng và tránh té ngã… Đặc biệt, các bác sĩ của Trung tâm Chấn thương Chỉnh hình BVĐK Tâm Anh còn cho biết, vật lý trị liệu còn có khả năng hỗ trợ người bệnh phục hồi sau phẫu thuật.
Với thế mạnh sở hữu đội ngũ chuyên gia, điều dưỡng và kỹ thuật viên chuyên nghiệp, được đào tạo bài bản, tận tâm và nhiệt tình, BVĐK Tâm Anh mang đến dịch vụ vật lý trị liệu, phục hồi chức năng rất đa dạng, tiên phong áp dụng nhiều phương pháp trị liệu cập nhật nhất, giúp người bệnh nhanh chóng hồi phục, tái hòa nhập cuộc sống hàng ngày và đặc biệt là hạn chế tối đa di chứng.
Đến với BVĐK Tâm Anh, người bệnh còn được trải nghiệm dịch vụ đẳng cấp với phòng tập theo tiêu chuẩn quốc tế, dịch vụ chăm sóc khách hàng chu đáo, kênh liên lạc thông suốt 24/7… để hoàn toàn yên tâm tập luyện hàng ngày.
Một số dụng cụ có tác dụng hỗ trợ điều chỉnh tư thế cột sống cổ, hỗ trợ giảm đau và giảm áp lực lên đốt sống cổ như:
Tiêm steroid có thể giảm đau, giảm viêm trong trường hợp bệnh thoái hóa đốt sống cổ hoặc chèn ép dây thần kinh vùng cổ. Các thủ thuật bao gồm:
Nếu tình trạng vẫn nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng cử động cánh tay, không đáp ứng với các hình thức điều trị bảo tồn…, bạn sẽ được chỉ định phẫu thuật. Cách làm này giúp loại bỏ các gai xương, đĩa đệm thoát vị để giải phóng áp lực cho tủy sống và các dây thần kinh.
Phẫu thuật điều trị bệnh thường không được khuyến khích, trừ trường hợp đặc biệt:
Dựa trên tình trạng bệnh cụ thể bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp phẫu thuật phù hợp để giảm áp lực lên tủy sống hoặc dây thần kinh.
Như bạn đã biết, các phương pháp chữa bệnh hiện nay bao gồm: điều trị bảo tồn và điều trị can thiệp.
Tuy nhiên, theo nhiều nghiên cứu cho thấy, căn bệnh này không thể điều trị khỏi hoàn toàn. Do đó, mỗi người chúng ta cần phải chú ý giữ gìn sức khỏe của các khớp bằng thói quen sinh hoạt hợp lý, khoa học, vận động thường xuyên, ăn uống đủ chất, hạn chế căng thẳng, chủ động tầm soát…
Trong trường hợp đã bị thoái hóa, người bệnh nên tìm đến những địa chỉ uy tín, với đội ngũ chuyên gia giỏi, trang thiết bị máy móc hiện đại… để được áp dụng phác đồ điều trị tốt nhất, giúp chữa bệnh hiệu quả, ngăn ngừa nguy cơ biến chứng hay tái phát.
Tuy thoái hóa cột sống cổ thường xuất hiện kèm với những yếu tố tuổi tác, thói quen sinh hoạt, đặc thù nghề nghiệp… nhưng bạn vẫn có thể phòng tránh hay làm giảm ảnh hưởng bằng các biện pháp như sau:
Để giúp hệ cơ xương khớp nói chung và các đốt sống cổ nói riêng khỏe mạnh, bạn nên tuân thủ một chế độ ăn uống cân bằng, đặc biệt chú trọng bổ sung các thực phẩm giàu: vitamin C, D, E, K, Beta carotene, chất béo không bão hòa Omega – 3; Bioflavonoid…
Điều chỉnh tư thế ngồi giúp phân bổ lực đều lên cột sống, hạn chế tình trạng thoái hóa sớm. Bạn nên ngồi thẳng lưng, vai mở rộng, mắt ngang với tầm nhìn của màn hình máy tính. Có thể dùng ghế công thái học hoặc có đệm cổ để hỗ trợ nâng đỡ cổ.
Đối với lái xe đi xe đường dài hoặc người thường xuyên di chuyển trên máy bay, ô tô có thể sử dụng gối đỡ cổ hình chữ U để giảm tình trạng cong vẹo cổ.
Cúi đầu sử dụng điện thoại trong thời gian dài có thể gây ra hội chứng “tech neck”, tăng áp lực lên các đốt sống cổ. Để phòng ngừa thoái hóa đốt sống cổ, bạn nên nâng điện thoại ngang tầm mắt, hạn chế thời gian sử dụng điện thoại. Nếu phải sử dụng thiết bị điện tử kéo dài cần thư giãn cổ từ 5-10 phút sau mỗi giờ.
Gối ngủ có vai trò quan trọng trong nâng đỡ cột sống cổ. Bạn nên lựa chọn gối có độ cao phù hợp từ 8-12cm. Tránh các loại gối hoặc nệm có chất liệu quá cứng hoặc quá mềm.
Hàng ngày, bạn nên chú ý làm giảm áp lực cho cột sống cổ trong sinh hoạt bằng cách đứng thẳng, không khom lưng hoặc chùng vai, không mang vác vật nặng sai tư thế, không bật người dậy đột ngột khi đang nằm…
Khi các cơ, xương, khớp, dây chằng dẻo dai thì cột sống cũng sẽ khỏe hơn. Do đó, bạn nên tăng cường vận động và tập thể dục hàng ngày. Tuy nhiên, trước khi chơi các môn thể thao, bạn nên kiểm tra sức khỏe xương khớp và tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để chọn loại hình phù hợp.
Thuốc lá khiến cho xương khớp nhanh bị hủy hoại. Bên cạnh đó, rượu bia cũng làm cho cơ thể bị rối loạn điện giải, mất nước khiến cho dịch khớp không đủ bôi trơn. Vì thế, bạn nên tránh xa rượu bia và thuốc lá để bảo vệ sức khỏe của xương khớp nói chung và cột sống cổ nói riêng.
Kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu thoái hóa, can thiệp kịp thời trước khi bệnh tiến triển nặng. Đặc biệt đối với người cao tuổi, dân văn phòng, người có yếu tố nguy cơ nên kiểm tra sức khỏe cơ xương khớp định kỳ mỗi 6-12 tháng/lần. Thông qua các xét nghiệm, chụp X-quang, MRI, bác sĩ có thể đánh giá tình trạng cột sống cổ, nguy cơ thoái hóa đốt sống cổ hoặc thoát vị đĩa đệm.
Bệnh là tiến trình lão hóa tự nhiên của cơ thể do đó không thể chữa khỏi hoàn toàn. Khi đĩa đệm bị mất nước, xẹp xuống, suy yếu khớp và hình thành gai xương sẽ khó khôi phục lại như ban đầu. Tuy nhiên người mắc bệnh có thể kiểm soát tốt bệnh và sống khỏe mạnh nếu được điều trị đúng cách và điều chỉnh lối sống phù hợp.
Hiện nay thoái hóa đốt sống cổ ở người trẻ đang ngày càng phổ biến, đặc biệt ở dân văn phòng, người thường xuyên sử dụng các thiết bị điện tử, thiếu vận động, sai tư thế. Người trẻ mắc bệnh thoái hóa vùng cổ cần điều trị toàn diện càng sớm càng tốt để ngăn ngừa bệnh tiến triển nặng.
Khoa Cơ Xương Khớp và khoa Ngoại thần kinh – Cột sống là địa chỉ thăm khám và điều trị sớm.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Thoái hóa đốt sống cổ là bệnh mạn tính, có xu hướng tiến triển theo thời gian, gây đau nhức vùng cổ kéo dài. Nếu không điều trị có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như chèn ép tủy sống, dây thần kinh, ảnh hưởng lớn đến chức năng vận động và sinh hoạt của người bệnh. Nếu có biểu hiện của bệnh, bạn nên đến các chuyên khoa Cơ Xương Khớp, Ngoại Thần kinh – Cột sống để thăm khám và điều trị kịp thời.
