Tắc mật trong gan: Nguyên nhân, chẩn đoán và phòng ngừa

Tắc mật trong gan là tình trạng nguy hiểm, ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa và tiềm ẩn nhiều biến chứng nghiêm trọng liên quan đến nhiễm trùng, xơ gan, suy gan… Hầu hết các trường hợp đều cần can thiệp điều trị ngoại khoa để chữa trị hiệu quả.

Tắc mật trong gan là gì?

Tắc mật trong gan (Intrahepatic cholestasis) là tình trạng dòng chảy của mật bị giảm hoặc tắc nghẽn bên trong gan, dẫn đến tích tụ axit mật trong gan và máu. Tình trạng này có thể gây ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa và hấp thụ chất béo, cũng như các vitamin tan trong chất béo, từ đó gây ra nhiều vấn đề sức khỏe đáng lo ngại.

Nguyên nhân gây tắc mật trong gan

Khác với tắc mật ngoài gan (extrahepatic cholestasis), xảy ra do tắc nghẽn ở ống mật bên ngoài gan, tắc mật trong gan chủ yếu xuất phát từ các rối loạn bên trong gan, bao gồm:

1. Rối loạn di truyền

Một số bệnh di truyền có thể làm gián đoạn quá trình hình thành hoặc vận chuyển mật, dẫn đến tắc mật. Ví dụ, đột biến trong các gen mã hóa protein sản xuất muối mật có thể ảnh hưởng đến dòng chảy bình thường của mật, gây ra tình trạng tắc mật trong gan.

2. Tác dụng phụ của thuốc

Tắc mật trong gan có thể là tác dụng phụ của một số loại thuốc như: thuốc kháng sinh, steroid đồng hóa, thuốc tránh thai đường uống…

3. Bệnh lý gan

Các bệnh lý gan mạn tính có thể dẫn đến tắc mật trong gan, bao gồm:

• Xơ gan ứ mật nguyên phát (Primary Biliary Cholangitis – PBC): Bệnh tự miễn tấn công các ống mật nhỏ trong gan, gây viêm và tổn thương, dẫn đến tắc mật trong gan.
• Viêm đường mật xơ hóa nguyên phát (Primary Sclerosing Cholangitis – PSC): Bệnh viêm mạn tính ảnh hưởng đến đường mật trong và ngoài gan, có thể gây tắc mật.

4. Tắc mật trong gan khi mang thai (ICP – Intrahepatic Cholestasis of Pregnancy)

Đây là một dạng tắc mật đặc biệt xảy ra trong thai kỳ, thường xuất hiện vào tam cá nguyệt thứ ba. Tình trạng này có thể gây ngứa dữ dội và làm tăng nồng độ axit mật trong máu. Sau khi sinh, bệnh thường tự cải thiện.

Triệu chứng của tắc mật trong gan

Các triệu chứng của tắc mật trong gan có thể khác nhau tùy theo nguyên nhân, nhưng phổ biến gồm:

• Ngứa: Đây là triệu chứng phổ biến nhất, thường xuất hiện khắp cơ thể do sự tích tụ axit mật trong da.
• Vàng da: Da và mắt có màu vàng do tăng bilirubin trong máu.
• Nước tiểu sẫm màu và phân nhạt màu: Mật không di chuyển vào ruột làm cho nước tiểu có màu đậm hơn, phân chuyển sang màu xám hoặc nhạt.
• Mệt mỏi: Người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi, kiệt sức kéo dài.
• Thiếu vitamin tan trong chất béo: Mật đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thụ vitamin A, D, E, K, do đó tình trạng tắc mật trong gan có thể dẫn đến thiếu hụt các vitamin này.
• Đau bụng vùng hạ sườn phải: Một số trường hợp có thể cảm thấy khó chịu hoặc đau ở vùng gan (hạ sườn phải).

Người bệnh nên theo dõi triệu chứng để đi khám sớm, từ đó giúp chẩn đoán và điều trị bệnh kịp thời, tránh diễn tiến thành các biến chứng nguy hiểm về sau.

Đối tượng có nguy cơ bị tắc mật trong gan

Tắc mật có thể xảy ra ở nhiều đối tượng khác nhau, nhưng một số nhóm người có nguy cơ cao hơn do các yếu tố bệnh lý hoặc lối sống, bao gồm:

1. Người mắc bệnh gan mạn tính

Những người mắc các bệnh gan mạn tính như xơ gan, viêm gan B, viêm gan C có nguy cơ cao bị tắc mật. Khi gan bị tổn thương lâu dài, chức năng tiết mật và vận chuyển mật qua hệ thống ống mật có thể bị ảnh hưởng, gây tắc nghẽn dòng chảy của mật.

2. Người mắc bệnh lý di truyền về gan và mật

Một số bệnh lý di truyền có thể làm suy giảm chức năng vận chuyển mật, dẫn đến tắc mật trong gan. Ví dụ như, hội chứng Alagille gây bất thường trong sự phát triển của ống mật, bệnh xơ nang (Cystic Fibrosis), ảnh hưởng đến quá trình sản xuất và vận chuyển dịch mật.

3. Người có rối loạn chuyển hóa

Một số rối loạn chuyển hóa có thể ảnh hưởng đến chức năng gan và đường mật, gây ra tắc mật, bao gồm:

• Bệnh ứ sắt (Hemochromatosis), làm gan tích tụ quá nhiều sắt, gây tổn thương tế bào gan.
• Bệnh Wilson, làm gan tích tụ quá nhiều đồng, làm ảnh hưởng đến quá trình sản xuất và bài tiết mật.

4. Người sử dụng thuốc hoặc độc tố gây tổn thương gan

Một số loại thuốc và chất độc có thể gây tổn thương tế bào gan, ảnh hưởng đến quá trình sản xuất và bài tiết mật, bao gồm:

• Thuốc kháng sinh như amoxicillin-clavulanate
• Thuốc tránh thai đường uống
• Steroid đồng hóa và một số thuốc giảm đau
• Tiếp xúc với hóa chất độc hại như carbon tetrachloride hoặc thuốc diệt cỏ

5. Người bị nhiễm trùng hoặc ký sinh trùng đường mật

Nhiễm trùng đường mật hoặc ký sinh trùng như sán lá gan có thể làm viêm và tắc nghẽn ống mật, dẫn đến tắc mật. Tình trạng này xảy ra phổ biến ở các vùng có điều kiện vệ sinh kém, ăn thực phẩm sống hoặc chưa nấu chín kỹ.

Biến chứng của tắc mật trong gan

Nếu không được điều trị kịp thời, tắc mật có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như sau: (1)

• Vàng da nặng và ngứa dữ dội do sự tích tụ bilirubin và axit mật trong máu.
• Thiếu hụt vitamin tan trong dầu (A, D, E, K), gây các vấn đề như loãng xương (do thiếu vitamin D), rối loạn đông máu (do thiếu vitamin K).
• Xơ gan và suy gan do ứ mật kéo dài, gây tổn thương gan nghiêm trọng.
• Tăng nguy cơ nhiễm trùng đường mật (viêm đường mật), có thể dẫn đến nhiễm trùng huyết nguy hiểm.
• Sỏi mật và viêm túi mật do tích tụ của cholesterol, muối mật trong đường mật.

Chẩn đoán tắc mật trong gan

Để chẩn đoán tắc mật trong gan, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện các phương pháp sau:

1. Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ khai thác tiền sử bệnh, triệu chứng lâm sàng như vàng da, ngứa, nước tiểu sẫm màu, và thực hiện các bước khám lâm sàng để xác định dấu hiệu gan to, lách to hoặc đau vùng hạ sườn phải.

2. Xét nghiệm cận lâm sàng

Một số xét nghiệm cận lâm sàng có thể được chỉ định trong chẩn đoán tắc mật trong gan, bao gồm:

Xét nghiệm máu:

• Bilirubin tăng cao: Dấu hiệu đặc trưng của tắc mật.
• Men gan (ALT, AST, ALP, GGT) tăng cao: Dấu hiệu tổn thương gan và ứ mật.
• Chỉ số vitamin và đông máu: Đánh giá mức độ thiếu vitamin K và nguy cơ rối loạn đông máu.

Chẩn đoán hình ảnh:

• Siêu âm gan mật giúp phát hiện tắc mật và sỏi mật
• Chụp cộng hưởng từ đường mật (MRCP) để thu thập hình ảnh chi tiết về cấu trúc hệ thống đường mật
• Nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP) được sử dụng khi cần can thiệp điều trị, giúp loại bỏ sỏi hoặc đặt stent đường mật.

Sinh thiết gan: Được chỉ định thực hiện khi nghi ngờ mắc bệnh gan mạn tính như xơ gan ứ mật nguyên phát.

Phương pháp điều trị tắc mật trong gan

Phương pháp điều trị tắc mật trong gan được chỉ định tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, mức độ nghiêm trọng và tình trạng sức khỏe của người bệnh, bao gồm:

Điều trị nội khoa: Dùng thuốc làm giảm triệu chứng như thuốc kháng histamine để giúp giảm ngứa do tích tụ axit mật, thuốc giảm đau và hạ sốt nếu có dấu hiệu viêm nhiễm, thuốc hỗ trợ chức năng gan…(2)

Điều trị ngoại khoa:

• Nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP): Giúp loại bỏ sỏi hoặc đặt stent để cải thiện lưu thông mật trong các trường hợp có hẹp đường mật.
• Phẫu thuật: Được chỉ định thực hiện nếu có u đường mật hoặc bất thường bẩm sinh gây tắc nghẽn.
• Ghép gan: Được chỉ định trong trường hợp suy gan giai đoạn cuối hoặc xơ gan mật nguyên phát.

Làm sao để phòng ngừa tắc mật trong gan?

Dưới đây là các biện pháp hữu ích, giúp chủ động phòng ngừa tắc mật trong gan hiệu quả:

• Duy trì lối sống lành mạnh: Ăn uống khoa học, giảm tiêu thụ thực phẩm giàu cholesterol để hạn chế nguy cơ hình thành sỏi mật, uống đủ nước để hỗ trợ chức năng gan và bài tiết mật, tránh sử dụng rượu bia, các chất kích thích…
• Kiểm soát bệnh lý gan: Điều trị viêm gan B, C sớm để giảm nguy cơ xơ gan gây tắc mật, kết hợp kiểm tra sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các bệnh lý gan mật di truyền hoặc tự miễn.
• Hạn chế tiếp xúc với hóa chất độc hại: Tránh tiếp xúc với các loại thuốc và hóa chất có nguy cơ gây tổn thương gan, như thuốc diệt cỏ, dung môi hữu cơ.

So sánh giữa tắc mật trong gan và tắc mật ngoài gan

Dưới đây là bảng so sánh chi tiết hai tình trạng tắc mật trong gan và tắc mật ngoài gan:

Thắc mắc thường gặp

Dưới đây là phần giải đáp một số thắc mắc thường gặp liên quan đến tình trạng tắc mật trong gan:

1. Tắc mật trong gan có nguy hiểm không?

Tắc mật trong gan là tình trạng nguy hiểm. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến suy gan, xơ gan, tăng nguy cơ nhiễm trùng và thiếu hụt vitamin quan trọng.

2. Tắc mật trong gan có gây ung thư gan không?

Tắc mật kéo dài có thể làm tăng nguy cơ ung thư gan hoặc ung thư đường mật, đặc biệt là ở những người mắc bệnh xơ gan ứ mật nguyên phát hoặc viêm gan mạn tính.

3. Tắc mật trong gan có lây không?

Tắc mật không phải bệnh truyền nhiễm, không có khả năng lây lan.

4. Khi nào cần gặp bác sĩ?

Người bệnh nên đi khám ngay khi có các triệu chứng như:

• Vàng da, vàng mắt kéo dài
• Ngứa dữ dội, nước tiểu sẫm màu
• Đau hạ sườn phải, sốt, mệt mỏi không rõ nguyên nhân

Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Phòng khám Đa khoa Tâm Anh Quận 7, Quý khách vui lòng liên hệ:

Tắc mật trong gan là tình trạng nguy hiểm, có thể diễn tiến thành các biến chứng nghiêm trọng như xơ gan, suy gan, nhiễm trùng, sỏi mật… Do đó, ngay khi nhận thấy triệu chứng nghi ngờ, người bệnh nên đi khám để được chẩn đoán và can thiệp điều trị kịp thời.