Tán sỏi là phương pháp điều trị sỏi phổ biến, ít xâm lấn, được đánh giá là an toàn, hiệu quả trong việc loại bỏ sỏi ra khỏi hệ tiết niệu. Vậy với sỏi niệu quản có tán được không? có ảnh hưởng gì đến sức khỏe người bệnh hay bất kỳ chức năng nào của hệ tiết niệu không? Thạc sĩ, Bác sĩ Cao Vĩnh Duy, khoa Tiết niệu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM giải đáp thắc mắc trong bài viết bên dưới.
Đa số các trường hợp sỏi niệu quản đều có thể tán được, nhưng trước khi kết luận cho tình trạng cụ thể nào, bác sĩ điều trị cần cân nhắc nhiều yếu tố như kích thước sỏi, vị trí sỏi, tình trạng sức khỏe hiện tại của người bệnh.
Hầu hết sỏi thận có đường kính dưới 5mm và khoảng một nửa số sỏi có đường kính từ 5 – 10mm sẽ tự đào thải ra khỏi cơ thể. Những viên sỏi nhỏ hơn thường được thải ra ngoài qua nước tiểu sau 1 hoặc 4 tuần, bác sĩ có thể kê đơn thuốc điều trị để hỗ trợ quá trình loại bỏ sỏi qua đường tiểu nhanh chóng hơn. Nhìn chung, những viên sỏi thận nhỏ thường tự đào thải ra khỏi cơ thể. Miễn là chúng không gây đau đớn hoặc biến chứng nghiêm trọng thì không cần thiết phải điều trị.
Trong trường hợp sỏi niệu quản trên 10mm, không đáp ứng với điều trị bằng thuốc sẽ phải tán sỏi. Sỏi kích thước lớn cần được can thiệp tán sỏi để loại bỏ sỏi ra khỏi cơ thể. Có nhiều phương pháp tán sỏi khác nhau được sử dụng với nguyên lý chung là phá vỡ sỏi bằng sóng xung kích, hoặc laser hay siêu âm; sau đó hút bỏ những mảnh sỏi lớn ra ngoài, hoặc theo cơ chế tự nhiên đào thải sỏi.
Ngoài ra, vị trí sỏi cũng là yếu tố quyết định đến việc sỏi niệu quản có tán được không? Nhìn chung, sỏi niệu quản tán được dù ở bất kỳ vị trí nào như: đầu, giữa hoặc cuối niệu quản. Trường hợp đặc biệt, bất thường trong giải phẫu khiến cấu trúc niệu quản thay đổi, gấp khúc nhiều hơn bình thường, sỏi ở vị trí gấp khúc nhiều gây khó tán hoặc không tán được. Khi này, để loại bỏ sỏi bác sĩ có thể phải sử dụng ống mềm để tiếp cận, hoặc phẫu thuật nội soi lấy sỏi.
Trước khi kết luận sỏi niệu quản có tán được không? bác sĩ cân nhắc tình trạng sức khỏe hiện tại của người bệnh. Các trường hợp mắc sỏi niệu quản cần cân nhắc kỹ trước khi tán sỏi bao gồm:
Người bệnh đặt máy điều hòa nhịp tim nên thông báo cho bác sĩ. Tán sỏi có thể được thực hiện trên người bệnh sử dụng máy điều hòa nhịp tim với sự chấp thuận của bác sĩ tim mạch và áp dụng một số biện pháp phòng ngừa nhất định. Máy tạo nhịp tim phản ứng với tốc độ được cấy vào bụng có thể bị hỏng trong quá trình tán sỏi.
Bài viết liên quan: Sỏi niệu quản kích thước bao nhiêu thì phải mổ?
Bên cạnh việc sỏi niệu quản có tán được không?, nhiều người thắc mắc khi nào cần tán sỏi niệu quản? Tán sỏi niệu quản được sử dụng khi:
Thời điểm cần tán sỏi niệu quản chính xác khi nào phụ thuộc vào các yếu tố như: vị trí sỏi, giai đoạn phát triển, độ rắn, độ hẹp của niệu quản, chức năng thận, tình trạng sức khỏe hiện tại của hệ tiết niệu,… Sau khi chẩn đoán, đánh giá tình trạng, bác sĩ sẽ có cân nhắc về thời điểm tán sỏi và phương pháp tán sỏi.
Nếu sỏi không tự rời khỏi cơ thể, bác sĩ cần tán sỏi để phá cấu trúc sỏi bằng sóng xung kích, tán sỏi nội soi bằng laser. Phương pháp phù hợp nhất chủ yếu phụ thuộc vào kích thước của những viên sỏi, vị trí của chúng và chúng được làm bằng gì.
Xem chi tiết: Nội soi tán sỏi niệu quản có hiệu quả không tại đây!
Tán sỏi ngoài cơ thể bằng sóng xung kích (ESWL) là liệu pháp sử dụng sóng xung kích siêu âm, sóng âm được sử dụng để phá vỡ sỏi. Một máy được sử dụng để truyền sóng âm từ bên ngoài cơ thể qua mô tới các viên sỏi, phá vỡ sỏi thành nhiều mảnh vỡ kích thước nhỏ, sau đó thải ra ngoài theo đường nước tiểu. Liệu pháp sóng xung kích thường mất khoảng 30 – 60 phút khi điều trị sỏi thận đơn giản (ít biến chứng). (1)
Người bệnh sau khi thực hiện liệu pháp có thể về nhà, không cần nghỉ ngơi nhiều ngày, đa phần các trường hợp đều trở lại sinh hoạt bình thường sau 1 – 2 ngày. Liệu pháp tán sỏi ngoài cơ thể đặc biệt phù hợp với sỏi thận có đường kính nhỏ hơn 20mm và độ cứng sỏi không quá cao. Riêng sỏi niệu quản trên có đường kính không lớn hơn 10mm.
Tán sỏi nội soi ngược dòng (URS) sử dụng các dụng cụ nhỏ di chuyển qua niệu đạo (lối đi mà nước tiểu chảy ra) và bàng quang với sự trợ giúp của ống nội soi (ống mềm hoặc ống cứng) đẩy lên niệu quản, tiếp cận nơi có sỏi. Ở đó, sỏi được phá vỡ một cách cơ học hoặc sử dụng tia laser tán sỏi thành các mảnh nhỏ. Sau đó, sỏi có thể được thải ra ngoài qua nước tiểu hoặc loại bỏ bằng ống nội soi.
Ở một số trường hợp, một ống nhỏ tạm thời, gọi là ống JJ (stent), được đặt vào niệu quản. Ống này tạo điều kiện cho nước tiểu chảy đến bàng quang vì niệu quản có thể bị sưng sau khi làm thủ thuật. Sau phẫu thuật, người bệnh có thể được đặt ống thông tiểu. Đây là một ống được đặt qua niệu đạo vào bàng quang. (2)
Ống thông cho phép nước tiểu chảy ra từ bàng quang. Tùy thuộc vào tình hình sức khỏe của người bệnh sau khi tán sỏi, bác sĩ có thể yêu cầu nội trú để theo dõi. Nếu bàng quang rỗng và người bệnh không sốt, đau quá nhiều, có thể xuất viện ngay.
Sau khi tán sỏi, người bệnh có thể thấy đau nhẹ đến trung bình ở vùng bụng dưới và có thể muốn đi tiểu nhiều. Những triệu chứng này thường là kết quả của việc đặt ống JJ. Các triệu chứng này cần được điều trị bằng thuốc.
Phương pháp tán sỏi nội soi ngược dòng được sử dụng cho những viên sỏi có đường kính lớn hơn 10mm và nằm ở bất cứ đoạn nào của niệu quản, sỏi thận có đường kính lên tới 20mm.
Tán sỏi nội soi qua da (PCNL) là thủ thuật điều trị sỏi niệu quản xâm lấn tối thiểu. Trong y học trước đây, sỏi thận và sỏi niệu quản lớn được loại bỏ bằng phẫu thuật mở, với một vết mổ lớn ở sườn. PCNL thay thế kỹ thuật mổ mở trước đây, được thực hiện thông qua vết rạch da 1cm và do đó giảm thiểu kích thước vết mổ, giảm đau, mất máu, truyền máu và rút ngắn thời gian nằm viện. Kỹ thuật này cũng có tỷ lệ thành công cao hơn trong việc làm sạch sỏi niệu quản, sỏi thận trong 1 lần điều trị so với các kỹ thuật khác như ESWL.
Tán sỏi nội soi qua da được chỉ định thực hiện để loại bỏ sỏi niệu quản đoạn khúc nối bể thận, sỏi thận có kích thước lớn hơn 20mm. Phẫu thuật được thực hiện bằng cách rạch một đường nhỏ 1cm ở vùng sườn hoặc bụng của người bệnh. Một ống được đặt qua vết mổ vào bể thận, niệu quản dưới sự hướng dẫn của tia X. Sau đó, máy soi được thông qua ống để quan sát viên sỏi, phá vỡ nó và lấy nó ra khỏi cơ thể.
Nếu cần thiết, tia laser hoặc thiết bị khác gọi là máy tán sỏi có thể được sử dụng để phá vỡ viên sỏi trước khi lấy nó ra. PCNL ưu điểm giảm đau sau phẫu thuật đáng kể, thời gian nằm viện ngắn hơn và sớm trở lại làm việc cũng như hoạt động hàng ngày hơn so với phẫu thuật mở.
Phẫu thuật nội soi sau phúc mạc lấy sỏi được thực hiện đối với các trường hợp sỏi niệu quản có kích thước lớn hơn 20mm, người bệnh được chẩn đoán các tình trạng sức khỏe kèm theo như nhiễm trùng tiết niệu, không thể đặt ống JJ. Trong phẫu thuật nội soi sau phúc mạc lấy sỏi, bác sĩ sẽ thực hiện 3 – 4 vết mổ khoảng 5 – 10mm trên da để đưa dụng cụ nội soi vào, tiếp cận vùng có sỏi ở niệu quản. Sau đó, bác sĩ sẽ phải mở niệu quản để lấy viên sỏi ra ngoài. Đây là thủ thuật điều trị xâm lấn và người bệnh cần được theo dõi nội trú sau phẫu thuật.
Các yếu tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn phương pháp tán sỏi bao gồm:
Một số rủi ro có thể gặp phải khi tán sỏi niệu bảo quản gồm:
Riêng đối với phương pháp mổ mở, người bệnh có nguy cơ nhiễm trùng vết thương nếu không chăm sóc, vệ sinh đúng cách.
Có rất nhiều lựa chọn cho điều trị sỏi niệu quản, bao gồm tán sỏi bằng sóng xung kích, nội soi niệu quản và tán sỏi thận qua da. Phẫu thuật mở là phương pháp ít được thực hiện hiện nay. Dù lựa chọn thực hiện tán sỏi niệu quản bằng phương pháp nào, người bệnh cũng sẽ đối mặt với một số rủi ro tiềm ẩn. Điều quan trọng, người bệnh cần được chẩn đoán đánh giá tình trạng ban đầu bởi bác sĩ chuyên khoa, thực hiện thủ thuật trong điều kiện an toàn.
Điều trị tán sỏi niệu quản tại Trung tâm Tiết niệu – Thận Học – Nam Khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM, tại đây hội tụ các bác sĩ chuyên khoa, đầu ngành, đi đầu trong công nghệ điều trị tán sỏi nội soi ngoài da (ESWL), tán sỏi nội soi ngược dòng, tán sỏi qua da,… bằng công nghệ hiện đại, loại bỏ sỏi niệu quản, sỏi thận mà không gây biến chứng.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng với những thông tin bài viết vừa chia sẻ đã giúp giải đáp thắc mắc sỏi niệu quản có tán được không? Có ảnh hưởng gì không? và mang đến các thông tin hữu ích về những phương pháp tán sỏi hiệu quả, an toàn hiện nay.
