Bệnh nhiễm trùng huyết: Nguyên nhân, triệu chứng và cách chẩn đoán

Nhiễm trùng huyết (hay nhiễm trùng máu) là tình trạng cấp cứu y tế, cần can thiệp điều trị kịp thời để ngăn biến chứng nguy hiểm. Vậy nhiễm trùng huyết là gì? Tiêu chuẩn chẩn đoán bệnh ra sao?

Nhiễm trùng huyết là gì?

Nhiễm trùng huyết là tình trạng xảy ra khi cơ thể phản ứng cực đoan đối với nhiễm trùng. Theo cơ chế thông thường, khi bị nhiễm trùng, hệ thống miễn dịch sẽ tăng cường hoạt động để chống lại các tác nhân xâm nhập. Tuy nhiên, khi cơ thể bị nhiễm trùng huyết, hệ miễn dịch không chỉ chống lại các tác nhân gây hại mà còn tấn công gây hại luôn các mô, cơ quan, thúc đẩy tình trạng viêm lan rộng khắp cơ thể.

Đồng thời, phản ứng dây chuyền bất thường trong hệ thống đông máu cũng dễ kích hoạt hình thành các cục máu đông trong mạch máu, làm tắc nghẽn hay giảm lưu lượng máu đến các cơ quan khác và gây ra tổn thương nghiêm trọng, thậm chí suy tim, đột quỵ.

Đây là tình trạng cấp cứu y tế nguy hiểm, cần can thiệp điều trị khẩn cấp để tránh biến chứng tổn thương mô, suy nội tạng, thậm chí tử vong.

Nguyên nhân nhiễm trùng huyết

Nhiễm trùng do vi khuẩn là một trong những nguyên nhân nhiễm trùng huyết phổ biến nhất. Ngoài ra, nhiễm nấm, ký sinh trùng và virus cũng có thể là nguyên nhân gây bệnh. Người bệnh có thể bị nhiễm trùng huyết (hay còn gọi là nhiễm khuẩn huyết) khi nhiễm trùng gây ra phản ứng dây chuyền trên khắp cơ thể, dẫn đến rối loạn chức năng các cơ quan.

Nhiễm trùng dẫn đến nhiễm trùng đường huyết có thể bắt đầu ở nhiều bộ phận khác nhau, phổ biến phải kể đến như:

1. Hệ hô hấp

Nhiễm trùng liên quan đến phổi nếu viêm phổi không được điều trị kịp thời, diễn tiến nặng có thể dẫn đến nhiễm trùng huyết.

2. Hệ thống tiết niệu

Các trường hợp nhiễm trùng đường tiết niệu nặng cũng tiềm ẩn nguy cơ dẫn đến nhiễm trùng huyết, đặc biệt là trong trường hợp người bệnh đang dùng ống thông tiểu.

3. Hệ tiêu hóa

Một số tình trạng nhiễm trùng ở đường tiêu hóa cũng có thể gây nhiễm trùng đường huyết, thường gặp là viêm ruột thừa, viêm ruột, nhiễm trùng trong khoang bụng (viêm phúc mạc), nhiễm trùng túi mật hoặc gan…

4. Hệ thần kinh trung ương

Viêm màng não hoặc tủy sống nặng, không được cấp cứu và điều trị kịp thời có thể diễn tiến thành nhiễm trùng huyết, nguy cơ cao đe dọa đến tính mạng.

5. Da

Vi khuẩn có thể xâm nhập vào da thông qua vết thương, vị trí viêm hoặc các lỗ hở do ống thông và ống truyền tĩnh mạch tạo ra, gây nhiễm trùng huyết. Ngoài ra, tình trạng này cũng có thể xảy ra tương tự khi cơ thể bị viêm mô tế bào (viêm mô liên kết của da).

Nhiễm trùng do vi khuẩn là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây nhiễm trùng huyết

Ai dễ bị nhiễm trùng đường huyết

Những người dễ bị nhiễm trùng huyết bao gồm:

1. Người cao tuổi

Người cao tuổi thường có hệ miễn dịch suy yếu, cơ thể không có khả năng chống lại vi khuẩn, dễ mắc các bệnh nhiễm trùng, bao gồm cả nhiễm trùng đường huyết.

2. Phụ nữ mang thai

Trong thai kỳ, nhiễm trùng là tình trạng thường gặp do hệ thống miễn dịch bị ức chế tự nhiên. Trong đó, nhiễm trùng đường huyết là biến chứng nguy hiểm nhất, có thể đe dọa đến tính mạng của cả người mẹ và thai nhi.

3. Trẻ em

Hệ thống miễn dịch yếu cũng là yếu tố làm tăng nguy cơ nhiễm trùng huyết ở trẻ em. Trong đó, nhiễm trùng do vi khuẩn là nguyên nhân phổ biến hàng đầu, thường gặp là vi khuẩn tụ cầu (bao gồm cả tụ cầu vàng kháng methicillin – MRSA), liên cầu (bao gồm cả những loại gây viêm phổi và liên cầu khuẩn nhóm B)…

4. Trẻ sơ sinh

Nhiễm trùng huyết có thể xảy ra ở trẻ sơ sinh dưới 28 ngày tuổi. Tình trạng này nếu được chẩn đoán trong vòng 72 giờ sau khi sinh được gọi là nhiễm trùng huyết sơ sinh khởi phát sớm. Nếu chẩn đoán sau 72 giờ sau khi sinh được gọi là nhiễm trùng huyết sơ sinh khởi phát muộn [1].

Tình trạng khởi phát sớm có thể xảy ra khi nhiễm trùng được truyền từ mẹ sang con trong tử cung hoặc khi trẻ được sinh qua ngả âm đạo. Còn tình trạng khởi phát muộn xảy ra khi trẻ sơ sinh bị nhiễm trùng từ môi trường sau khi sinh.

Bệnh lý này là nguyên nhân chính gây tử vong ở trẻ sơ sinh trên toàn cầu. Tuy nhiên, nếu được chẩn đoán và can thiệp điều trị sớm thì vẫn có khả năng phục hồi hoàn toàn.

Ngoài ra, một số đối tượng khác bao gồm:

• Những người có phản ứng miễn dịch kém, chẳng hạn như người đang điều trị ung thư, người bị nhiễm virus HIV.
• Những người mắc các bệnh lý như tiểu đường, béo phì, ung thư, bệnh thận
• Những người bị thương nặng
• Người bệnh đang sử dụng ống thông, ống truyền tĩnh mạch hoặc ống thở

Triệu chứng nhiễm trùng huyết

Bệnh có thể ảnh hưởng đến nhiều vùng khác nhau trên cơ thể nên triệu chứng nhiễm trùng huyết gặp phải cũng rất đa dạng:

1. Triệu chứng thông thường

Các biểu hiện nhiễm trùng huyết thông thường bao gồm:

• Các vấn đề về tiết niệu, chẳng hạn như đi tiểu ít
• Mệt mỏi, mất năng lượng
• Nhịp tim nhanh
• Huyết áp thấp
• Sốt nhiễm trùng huyết hoặc hạ thân nhiệt
• Run rẩy, ớn lạnh
• Da đổ mồ hôi
• Thở nhanh hoặc khó thở
• Lừ đừ, bứt rứt, khó chịu

2. Triệu chứng sốc nhiễm trùng huyết

Sốc nhiễm trùng huyết xảy ra khi tình trạng bệnh không cải thiện, gây tụt huyết áp nghiêm trọng xuống mức nguy hiểm, thường biểu hiện bằng các triệu chứng đáng báo động như:

• Thay đổi ý thức, lơ mơ, ngủ gà
• Da xanh xao, niêm nhợt nhạt
• Môi khô, lưỡi dơ
• Mạch nhanh,
• Huyết áp tụt
• Thở nhanh, thở co kéo, thở mệt bất thường

Biến chứng nhiễm trùng huyết

Nhiễm trùng huyết không được điều trị kịp thời hoặc không hiệu quả có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như sau:

• Rối loạn tri giác
• Viêm đau khớp và cơ
• Giảm chức năng nhận thức
• Suy nội tạng
• Nhiễm trùng tái phát
• Tử vong

Chẩn đoán nhiễm trùng huyết

Bệnh nhiễm trùng huyết được chẩn đoán như sau:

1. Tiêu chuẩn chẩn đoán nhiễm trùng huyết

Bác sĩ sẽ xem xét ít nhất 2 trong các tiêu chí sau đây để chẩn đoán nhiễm trùng huyết:

• Nhiệt độ cơ thể cao hơn 38 độ C hoặc thấp hơn 36 độ C
• Nhịp tim nhanh hơn 90 lần/phút
• Nhịp thở nhanh hơn 20 lần/ phút Số lượng bạch cầu lớn hơn 12.000 trên μL (12 × 10^9 trên L), nhỏ hơn 4.000 trên μL (4 × 10^9 trên L) hoặc lớn hơn 10% ở dạng chưa trưởng thành.

Bác sĩ xem xét 2 trong 3 yếu tố sau thuộc Điểm số đánh giá suy cơ quan tuần tự (SOFA) để chẩn đoán tình trạng bệnh:

• Nhịp thở lớn hơn 22 lần/phút [2]
• Thay đổi về trạng thái tinh thần
• Huyết áp tâm thu bằng hoặc thấp hơn 100mmHg

2. Phương pháp chẩn đoán

Bác sĩ sẽ tiến hành khám sức khỏe và chỉ định thực hiện các xét nghiệm sau để chẩn đoán bệnh:

• Xét nghiệm máu: Giúp phát hiện dấu hiệu nhiễm trùng, các chức năng cơ chế đông máu, chức năng gan, thận, nồng độ oxy trong máu thấp
• Xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh: chụp X-quang, CT, MRI, siêu âm
• Xét nghiệm phân tích nước tiểu
• Xét nghiệm nước bọt
• Xét nghiệm dịch từ vết thương
• Xét nghiệm đàm, dịch từ đường hô hấp

Phương pháp điều trị bệnh nhiễm trùng huyết

Người bệnh bị nhiễm trùng huyết nặng có thể được điều trị ở phòng chăm sóc đặc biệt của bệnh viện. Mục tiêu là ngăn chặn nhiễm trùng nặng hơn, duy trì hoạt động của các cơ quan và kiểm soát huyết áp. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm:

• Sử dụng thuốc kháng sinh
• Truyền dịch tĩnh mạch (IV)
• Thở oxy
• Sử dụng thuốc vận mạch (để co mạch máu và tăng huyết áp)
• Sử dụng Insulin để kiểm soát lượng đường trong máu (nếu có rối loạn đường huyết)
• Lọc máu liên tục
• Phẫu thuật để dẫn lưu và làm sạch các ổ nhiễm trùng

Chăm sóc bệnh nhân bị nhiễm trùng huyết

Đối với các trường hợp nhiễm trùng huyết được điều trị hiệu quả, vượt qua giai đoạn nguy kịch, người bệnh cần tập phục hồi chức năng tại bệnh viện để lấy lại sức và khả năng vận động trước khi xuất viện. Bác sĩ sẽ hỗ trợ người bệnh trong suốt quá trình hồi phục, dần học cách tự chăm sóc bản thân như ngồi dậy, di chuyển, đi vệ sinh, tắm rửa…

Sau khi trở về nhà, người bệnh cần tập trung nghỉ ngơi để phục hồi tâm lý và thể chất. Trong thời gian đầu, một số triệu chứng khó chịu vẫn có thể xuất hiện như: mệt mỏi, hụt hơi, đau nhức cơ thể, khó đi lại, chán ăn, sụt cân, da khô ngứa, rụng tóc, lo lắng…

Phòng ngừa bệnh nhiễm trùng huyết

Để phòng ngừa nhiễm trùng huyết, mỗi người cần chủ động thực hiện các biện pháp sau đây:

• Vệ sinh cá nhân đầy đủ, kỹ lưỡng, đặc biệt là rửa tay thường xuyên
• Băng bó các vết thương cho đến khi lành lại
• Tiêm đầy đủ vắc-xin theo khuyến nghị
• Theo dõi và khám sức khỏe định kỳ nếu mắc các bệnh mạn tính
• Đi khám ngay nếu nghi ngờ bị nhiễm trùng

Câu hỏi thường gặp

Dưới đây là phần giải đáp một số thắc mắc thường gặp liên quan đến bệnh nhiễm trùng huyết:

1. Bệnh nhiễm trùng huyết có nguy hiểm không?

Đây là bệnh lý nguy hiểm. Nếu không điều trị kịp thời, nhiễm trùng có thể chuyển sang giai đoạn nghiêm trọng, nguy cơ cao đe dọa đến tính mạng. Ngay cả khi được can thiệp chữa trị, 30 – 40% tỷ lệ vẫn bị sốc nhiễm trùng [3] (giai đoạn nghiêm trọng nhất của bệnh), có khả năng tử vong cao. Tuy nhiên, nếu được chẩn đoán và điều trị sớm, người bị nhiễm trùng đường huyết nhẹ vẫn có thể vượt qua được giai đoạn nguy hiểm.

2. Nhiễm trùng đường huyết có lây không?

Bản thân người bệnh không lây nhiễm nhưng người bệnh có thể lây nhiễm các bệnh nhiễm trùng khác tiềm ẩn nguy cơ gây bệnh cho người khác và ngược lại.

3. Bị nhiễm trùng huyết sống được bao lâu?

Người bệnh có thể sống được nhiều tháng đến nhiều năm tùy vào từng trường hợp. Đến nay, các nhà nghiên cứu vẫn chưa xác định được liệu nguy cơ tử vong tăng cao là do đã có tiền sử bệnh hay các tình trạng sức khỏe tiềm ẩn khác.

Trên đây là bài viết tổng hợp thông tin về tình trạng nhiễm trùng huyết, phương pháp chẩn đoán ra sao, biểu hiện bệnh và các phương pháp điều trị hiệu quả. Hy vọng người bệnh và thân nhân đã có thêm nhiều cập nhật hữu ích để biết cách chăm sóc sức khỏe tốt hơn.