Xét nghiệm mảnh vỡ hồng cầu hỗ trợ bác sĩ trong việc chẩn đoán thiếu máu huyết tán vi mạch (MAHA) – có thể xảy ra do chứng xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối (TTP), đông máu rải rác trong lòng mạch (DIC)… Vậy quy trình tìm mảnh vỡ hồng cầu như thế nào, cách hiểu kết quả xét nghiệm ra sao?
Mảnh vỡ hồng cầu (schistocyte hay fragmented RBC) là hồng cầu bị phân mảnh, chúng có thể có nhiều hình dạng, ví dụ như: hình tam giác, hình dấu phẩy với các cạnh nhọn, hình mũ bảo hiểm… Đời sống của loại tế bào này bị rút ngắn hơn hồng cầu bình thường (ngắn hơn khoảng 120 ngày). Với hình dạng bất thường, chúng có thể bị tan huyết hoặc bị đại thực bào tiêu hủy tại lách. (1)
Sự xuất hiện tế bào hồng cầu bị phân mảnh trên tiêu bản ngoại vi là đặc trưng của thiếu máu huyết tán vi mạch (MAHA). MAHA có thể xảy ra do tình trạng đông máu rải rác trong lòng mạch (DIC), hội chứng HELLP, xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối, bệnh van tim cơ học, hội chứng urê huyết tán huyết (HUS)…
Các bệnh vi mạch này hình thành những cục máu đông bên trong lòng mạch, tạo ra một mạng lưới fibrin khiến các hồng cầu bị phân mảnh khi đi qua. Các mảnh vỡ của hồng cầu được tạo ra dưới tác động của dòng chảy áp lực cao trong vi mạch hoặc dòng xoáy máu khi hồng cầu đi qua van tim cơ học đang bị “hỏng”.
Số lượng hồng cầu bị phân mảnh ở người khỏe mạnh là < 0,5%, giá trị thông thường được tìm thấy là < 0,2%. Xét nghiệm vi thể phết máu ngoại vi là xét nghiệm tiêu chuẩn để đếm số lượng này.
Việc xét nghiệm mảnh vỡ hồng cầu có thể bao gồm các bước cơ bản dưới đây (thông tin chỉ mang tính tham khảo):
Người bệnh không cần chuẩn bị điều gì đặc biệt trước khi thực hiện xét nghiệm. Hãy giữ tinh thần thoải mái và hợp tác tích cực với điều dưỡng, bác sĩ trong quá trình thực hiện xét nghiệm.
Khi một người bị các bệnh huyết tán vi mạch hay bệnh van tim nhân tạo, các mảnh vỡ của hồng cầu có thể xuất hiện trong máu ngoại vi. Việc thực hiện xét nghiệm sẽ cung cấp cho bác sĩ thông tin quan trọng để chẩn đoán và lập phác đồ điều trị hiệu quả. Để hiểu hơn về ý nghĩa của kết quả xét nghiệm, mỗi người cần tìm hiểu một số bệnh lý liên quan, đơn cử như sau:
Bệnh xảy ra do sự hình thành quá nhiều cục huyết khối bên trong lòng mạch, kèm theo những biến đổi fibrinogen thành fibrin trong vi tuần hoàn, dẫn đến tình trạng tiêu thụ quá nhiều yếu tố đông máu gây chảy máu. Nguyên nhân gây bệnh có thể bao gồm: viêm bể thận do thai nghén, chửa trứng, sốc do chảy máu, bỏng nặng hay nhiễm khuẩn máu, sốc chấn thương…
Bệnh dẫn dẫn đến chảy máu, sốc; giai đoạn sau xuất hiện các biểu hiện của tình trạng tổn thương phủ tạng (suy gan cấp, suy thận cấp, hôn mê, suy tim cấp, co giật…). Tỷ lệ tế bào bị phân mảnh trong khoảng 0,5 – 1% có thể hỗ trợ bác sĩ nghĩ đến khả năng DIC.
TTP là bệnh hiếm gặp nhưng diễn tiến nặng, đặc trưng bởi giảm tiểu cầu và thiếu máu huyết tán vi mạch. Các biểu hiện lâm sàng bao gồm: rối loạn thần kinh (đau đầu, lú lẫn…), tan máu, giảm tiểu cầu, sốt và suy thận.
Cơ chế bệnh sinh chủ yếu liên quan đến sự hoạt hóa bất thường của yếu tố von Willebrand, làm tiểu cầu kết dính và tạo các cụm huyết khối nhỏ. Khi hồng cầu đi qua vùng có các sợi fibrin còn tồn tại, áp lực dòng máu khiến chúng bị vỡ, tạo ra các tế bào phân mảnh. Trong TTP, tỷ lệ này có thể dao động 3 – 10%, và mức > 1% đã là dấu hiệu gợi ý quan trọng.
Lưu ý, chỉ riêng kết quả xét nghiệm này thường chưa đủ để giúp bác sĩ xác định chẩn đoán các bệnh lý kể trên. Người bệnh thường được chỉ định thực hiện kết hợp với các xét nghiệm khác. Kết quả xét nghiệm thường chỉ góp phần gợi ý và hỗ trợ bác sĩ trong việc chẩn đoán bệnh.
Người bệnh nên thực hiện xét nghiệm tìm hồng cầu bị phân mảnh ở cơ sở y tế uy tín. Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ bác sĩ, kỹ thuật viên dày dạn kinh nghiệm, giỏi chuyên môn, được trang bị hệ thống máy xét nghiệm hiện đại, mang đến kết quả chính xác, nhanh chóng, phục vụ tối ưu cho quá trình chẩn đoán, điều trị.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Tóm lại, xét nghiệm mảnh vỡ hồng cầu có thể hỗ trợ bác sĩ trong việc chẩn đoán một số bệnh lý như đông máu rải rác trong lòng mạch (DIC), xuất huyết giảm tiểu cầu huyết khối (TTP)… Ngay khi gặp dấu hiệu gợi ý bệnh lý về máu, người bệnh nên sớm đến bệnh viện uy tín thăm khám, làm xét nghiệm, chẩn đoán, điều trị.
