Hạ huyết áp tư thế nằm sang ngồi: Nguyên nhân và cách điều trị

Nhiều người trong chúng ta trải qua những cơn hạ huyết áp khi thay đổi tư thế đột ngột từ ngồi sang đứng, hoặc từ nằm sang ngồi, đặc biệt ở những người lớn tuổi. Bệnh có thể không nguy hiểm nhưng dễ gây té ngã, trở thành nguy cơ tai nạn hoặc chấn thương. Bài viết tư vấn một số thông tin cần biết về nguyên nhân và cách điều trị hạ huyết áp tư thế nằm sang ngồi.

Hạ huyết áp tư thế nằm sang ngồi là gì?

Hạ huyết áp tư thế nằm sang ngồi là tình trạng người bệnh bị suy giảm huyết áp khi thay đổi tư thế từ nằm sang ngồi, thường gặp ở những bệnh nhân cao tuổi có tiền sử huyết áp thấp, bệnh nền hoặc bệnh mạch vành kèm theo. Đây không phải là một bệnh lý riêng biệt, mà được coi là sự bất thường trong quá trình điều hòa huyết áp do nhiều bệnh lý gây ra.

Theo bác sĩ Mỹ Hạnh, hạ huyết áp tư thế nằm sang ngồi là một khái niệm ít gặp và không phổ biến bằng hạ huyết áp tư thế (hay hạ huyết áp tư thế đứng). Xét về nguy cơ thực tế, bệnh cũng ít nguy hiểm vì tư thế nằm – ngồi thường không gây ra những tai nạn té ngã nghiêm trọng.

Triệu chứng tụt huyết áp tư thế từ nằm sang ngồi

Một người tụt huyết áp tư thế từ nằm sang ngồi vẫn trải qua các triệu chứng tương tự như tụt huyết áp tư thế đứng, phổ biến gồm:

• Chóng mặt, choáng váng
• Ngất xỉu
• Té ngã

Các triệu chứng ít phổ biến hơn:

• Nhìn mờ
• Mệt mỏi
• Khả năng tập trung kém, suy giảm nhận thức
• Đau chi dưới
• Đau lưng
• Đau ngực
• Khó thở
• Đau cổ vai gáy

Chẩn đoán bệnh hạ huyết áp tư thế từ nằm sang ngồi

Các chuyên gia khuyến cáo nên tầm soát nguy cơ hạ huyết áp tư thế ở mọi bệnh nhân có biểu hiện hoa mắt, chóng mặt, choáng váng, xây xẩm mặt mày khi chuyển từ trạng thái nằm sang ngồi dậy hoặc đứng lên. Các triệu chứng lại đỡ khi nằm xuống.

Thông thường người bệnh sẽ được nằm ngửa ít nhất 5 phút và đo huyết áp ở tư thế nằm. Sau đó đo huyết áp ở tư thế đứng, lần lượt ở các mốc đứng được 1 phút và 3 phút. Ở một số trường hợp đặc biệt khi bác sĩ cần chẩn đoán tình trạng hạ huyết áp tư thế mà người bệnh không thể đứng được, giá trị huyết áp đo lúc nằm và ngồi sẽ được sử dụng để tính toán kết quả.

Theo đó, nếu huyết áp tâm thu giảm 20 mmHg hoặc huyết áp tâm trương giảm 10 mmHg hoặc kết hợp cả hai, người bệnh sẽ được chẩn đoán hạ huyết áp tư thế.

Ngoài ra, các triệu chứng hạ huyết áp tư thế từ nằm sang ngồi thường nặng hơn vào buổi sáng, bác sĩ có thể chỉ định đo huyết áp hàng ngày (trong vài ngày) và vào một số thời điểm nhất định trong ngày để tăng khả năng phát hiện hạ huyết áp tư thế ở bệnh nhân.

Ngoài ra, người bệnh có thể đeo holter huyết áp 24h để theo dõi sự biến thiên huyết áp liên quan tới thay đổi tư thế.

Nguyên nhân hạ huyết áp tư thế nằm sang ngồi

Có nhiều nguyên nhân khiến một người hạ huyết áp tư thế từ nằm sang ngồi, bao gồm:

• Tuổi tác: Tỷ lệ mắc hạ huyết áp tư thế tăng lên nhanh chóng theo độ tuổi và phổ biến hơn ở nam giới. Các thống kê cho thấy hạ huyết áp tư thế xuất hiện chưa đến 5% ở nhóm người từ 45 – 49 tuổi, nhưng chiếm khoảng 15% ở nhóm 65 – 69 tuổi và >25% ở nhóm người 85 tuổi trở lên.
• Suy giảm chức năng hệ thần kinh tự chủ: Hạ huyết áp tư thế không kèm theo tăng nhịp tim bù trừ (<10 nhịp/phút) có thể gợi ý tình trạng suy giảm chức năng hệ thần kinh tự chủ. Đối với tình trạng sinh lý bình thường, khi huyết áp bị giảm, hệ thần kinh tự chủ sẽ kích thích các thụ thể áp lực ở tim, tăng sự co mạch, tăng nhịp tim, từ đó tăng cung lượng tim, “bù trừ” cho phần huyết áp bị sụt giảm.
• Bệnh lý thần kinh: Bên cạnh sự sụt giảm chức năng hệ thần kinh do lão hóa, các bệnh lý teo đa hệ thống, bệnh parkinson hoặc bệnh lý thần kinh ngoại biên do tiểu đường, thiếu vitamin B12… cũng có thể là nguyên nhân gây hạ huyết áp tư thế.
• Thuốc: Thuốc có thể gây hạ huyết áp tư thế như một tác dụng phụ. Phổ biến là thuốc hạ huyết áp, thuốc lợi tiểu, thuốc nitrat, thuốc chống trầm cảm ba vòng, thuốc loạn thần…
• Bệnh lý tim mạch: Một số bệnh lý có thể gây tình trạng hạ huyết áp tư thế như hẹp động mạch chủ, loạn nhịp tim, tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, suy tim…
• Mất nước, giảm thể tích máu: Người bệnh thiếu máu cũng cần được chú ý tình trạng hạ huyết áp tư thế. Có nhiều khả năng do sự sụt giảm hemoglobin khiến nồng độ nitơ oxit trong máu tăng lên, chất này có khả năng giãn mạch, tăng nguy cơ hạ huyết áp tư thế.
• Các nguyên nhân vô căn

Điều trị hạ huyết áp tư thế nằm sang ngồi

Điều trị hạ huyết áp tư thế nằm sang ngồi sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh kết hợp thay đổi lối sống.

1. Thay đổi thói quen sinh hoạt

• Người bệnh cần thay đổi thói quen đứng lên đột ngột, tránh đứng hoặc nằm quá lâu ở một tư thế;
• Đứng bắt chéo chân, ngồi xổm hoặc căng cơ chi dưới chủ động có thể giúp cải thiện triệu chứng hạ huyết áp tư thế;
• Người bệnh có thể ăn thêm muối trong khẩu phần ăn hàng ngày. Tuy nhiên, hãy tham khảo ý kiến của các chuyên gia tim mạch và chuyên gia dinh dưỡng trước khi bổ sung thêm muối vào khẩu phần ăn của mình, đặc biệt ở những người cao tuổi, suy tim, mắc bệnh nền đái tháo đường;
• Uống đủ nước. Người bệnh có thể uống nước nhanh, tức khoảng 0,5 lít trong vòng 2-4 phút;
• Ngủ kê cao gối từ 15 – 20 cm;
• Đeo vớ y khoa (áp lực khoảng 30 – 40 mmHg lên phần dưới của cơ thể);

2. Sử dụng thuốc

• Các nhóm thuốc phổ biến để điều trị hạ huyết áp tư thế là thuốc tăng thể tích tuần hoàn và thuốc co mạch hoặc phối hợp cả hai. Ví dụ thuốc Fludrocortisone, Midodrine…
• Nếu nguyên nhân hạ huyết áp tư thế là do các loại thuốc hạ huyết áp đang được sử dụng, người bệnh hãy trao đổi với bác sĩ để được đổi thuốc hoặc điều chỉnh liều phù hợp hơn. Khi đó, các triệu chứng sẽ được giải quyết.
• Với trường hợp người bệnh mắc các bệnh lý thần kinh gây hạ huyết áp tư thế mạn tính, việc điều trị sẽ phụ thuộc vào bệnh cảnh, mục tiêu là cải thiện chất lượng cuộc sống hơn là việc nâng cao huyết áp.

Biến chứng của hạ huyết áp tư thế nằm sang ngồi

Hạ huyết áp tư thế làm suy giảm thể chất, ảnh hưởng khả năng thăng bằng và khiến người bệnh không thể thực hiện một số hoạt động sinh hoạt hàng ngày một cách độc lập.  Các báo cáo dữ liệu chỉ ra người bệnh hạ huyết áp tư thế có nguy cơ cao hơn mắc các vấn đề:

• Té ngã và chấn thương
• Bệnh tim mạch
• Trầm cảm, suy giảm nhận thức, mất trí nhớ
• Tử vong do mọi nguyên nhân

Phòng ngừa hạ huyết áp tư thế nằm sang ngồi

Các chuyên gia khuyến cáo việc sàng lọc và phòng ngừa hạ huyết áp tư thế là điều cần thiết, đặc biệt ở những bệnh nhân tăng huyết áp, đái tháo đường type 2 hoặc từ 80 tuổi trở lên. Người bệnh nên được đánh giá ngay từ khi bắt đầu điều trị kể cả khi không có triệu chứng.

Tuy nhiên, bác sĩ Mỹ Hạnh nhấn mạnh, việc duy trì thói quen sinh hoạt khoa học, ăn uống lành mạnh và tập thể dục đều đặn là những biện pháp phòng ngừa hạ huyết áp tư thế nằm sang ngồi hữu hiệu nhất.

Để đặt lịch khám, điều trị hạ huyết áp tư thế nằm sang ngồi và các bệnh lý tim mạch tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, quý khách vui lòng liên hệ:

Các chuyên gia khuyến cáo, để kiểm soát và điều trị hiệu quả hạ huyết áp tư thế nằm sang ngồi, người bệnh cần được thăm khám chuyên sâu tim mạch, thần kinh, nội tiết, lão khoa… Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quy tụ đội ngũ chuyên gia đầu ngành, phối hợp liên chuyên khoa chặt chẽ, cùng trang thiết bị hiện đại giúp người bệnh tầm soát và điều trị hiệu quả các bệnh lý gây hạ huyết áp tư thế.