4 giai đoạn ung thư não: Cách đánh giá và chẩn đoán chi tiết

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xác định có 4 giai đoạn ung thư não (cấp độ ung thư). Giai đoạn càng nặng (muộn), tiên lượng bệnh càng thấp do tốc độ phát triển và xâm lấn tăng lên. Việc chẩn đoán, phát hiện và điều trị sớm ung thư não là vô cùng quan trọng.

Giai đoạn ung thư não là gì?

Giai đoạn ung thư não (hay cấp độ ung thư não) là thuật ngữ nói về mức độ di căn của khối u não, dựa trên vị trí hình thành tế bào ác tính đầu tiên (hay vị trí của khối u tại thời điểm chẩn đoán) và sự ảnh hưởng của nó đến các bộ phận khác trên cơ thể. (1)

Ung thư não thường không diễn tiến như hầu hết các bệnh ung thư khác. Mặc dù khối u não nguyên phát có khả năng lây lan trong não bộ, nhưng rất khó di căn ra ngoài não hoặc ra khỏi hệ thần kinh trung ương. Ngoài ra, theo thời gian, ung thư não cũng có thể tiến triển sang giai đoạn nặng hơn. Bệnh lý này thường được phân loại dựa trên hệ thống phân loại của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), căn cứ vào đặc điểm tế bào, khả năng tiến triển cũng như mức độ xâm lấn của khối u.

Ung thư não được phân giai đoạn như thế nào theo WHO?

WHO đã công bố hệ thống phân loại khối u não, sử dụng các đặc điểm cụ thể để đánh giá tốc độ phát triển nhanh chậm của khối u, điển hình bao gồm:

• Đột biến isocitrate dehydrogenase (IDH)
• Tỷ lệ phân chia tế bào cao (chỉ số phân bào)
• Những thay đổi trong gen CDKN2A/B
• Mất nhiễm sắc thể số 10
• Tăng nhiễm sắc thể 7
• Đột biến TERT
• Tăng số lượng bản sao gen EGFR

4 giai đoạn ung thư não hay ung thư não có mấy giai đoạn?

Dựa trên hệ thống phân loại của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), ung thư não gồm có 4 cấp độ/giai đoạn. Ở người lớn, mức độ tiến triển của khối u có xu hướng nhanh hơn ở trẻ em.

1. Giai đoạn 1 (độ 1)

Các tế bào ung thư não ở cấp độ 1 thường ít nguy hiểm. Khối u có tính khu trú, phát triển chậm và chưa xâm lấn các mô xung quanh. Khi quan sát dưới kính hiển vi, các tế bào bất thường cho thấy sự biệt hóa tốt và gần giống với các tế bào khỏe mạnh. Hầu hết các khối u não độ 1 đều hình thành ranh giới rõ ràng, giúp bác sĩ dễ dàng phân biệt với các mô khỏe mạnh xung quanh.

Khối u não độ 1 được xem là mức độ nhẹ, vẫn cần điều trị dựa vào vị trí và khả năng ảnh hưởng đến chức năng thần kinh. Tùy vào từng trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện phẫu thuật cắt bỏ, đặc biệt là khi khối u gây ra triệu chứng hoặc ảnh hưởng đến các vùng quan trọng của não bộ. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể được hóa trị, xạ trị hoặc theo dõi, thăm khám thường xuyên để kiểm tra mức độ tiến triển của khối u theo thời gian.

2. Giai đoạn 2 (độ 2)

So với ung thư não độ 1, khối u não độ 2 phát triển nhanh hơn. Khi quan sát dưới kính hiển vi, các tế bào khối u đã xuất hiện một vài đặc điểm bất thường như: thâm nhiễm, có khả năng lan sang các mô xung quanh… Tình trạng này có nguy cơ tái phát sau lần điều trị ban đầu.

Phương pháp điều trị tối ưu sẽ được chỉ định tùy thuộc vào vị trí khối u cũng như sức khoẻ tổng thể của bệnh nhân. Thông thường, phẫu thuật cắt bỏ khối u là hình thức điều trị được ưu tiên. Trong một số trường hợp, xạ trị có thể được khuyến nghị để tiêu diệt các tế bào ung thư còn sót lại sau phẫu thuật, hoặc để loại bỏ phần khối u không thể phẫu thuật. Người bệnh đồng thời phải được theo dõi định kỳ bằng chẩn đoán hình ảnh, để phát hiện kịp thời những thay đổi bất thường mới.

3. Giai đoạn 3 (độ 3)

So với 2 cấp độ thấp hơn, số lượng các tế bào bất thường ở khối u não cấp độ 3 được xác định ở mức độ trung bình đến rất cao, đi kèm với tốc độ tăng trưởng và xâm lấn tăng lên. Những khối u này được coi là ác tính độ cao, có khả năng lây lan mạnh hơn vào các mô xung quanh.

Trong trường hợp này, phẫu thuật loại bỏ hoàn toàn khối u có thể gặp khó khăn do tính chất xâm lấn của ung thư não độ 3. Sau phẫu thuật, hoặc trong trường hợp phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn không khả thi, bác sĩ có thể xem xét liệu pháp xạ trị và/hoặc hóa trị.

4. Giai đoạn 4 (độ 4)

Các tế bào trong khối u rất bất thường, phát triển nhanh chóng, có thể lan sang các phần khác trong não bộ, xâm lấn mô não xung quanh và có xu hướng tái phát sau khi điều trị. Một số khối u não độ 4 còn có khả năng tự sản sinh các mạch máu để hỗ trợ sự phát triển nhanh chóng của chính khối u.

Phương pháp điều trị tối ưu là kết hợp đồng thời phẫu thuật, hóa trị… Do tính chất nguy hiểm của ung thư não độ 4, việc điều trị dứt điểm là một vấn đề vô cùng thách thức.

Tìm hiểu thêm: Ung thư não giai đoạn cuối (4): Dấu hiệu, tiên lượng và điều trị.

Tỉ lệ sống sót sau 5 năm qua từng giai đoạn ung thư não

Theo thống kê của Hiệp Hội Ung thư Hoa Kỳ (American Cancer Society) (2015-2019), tỷ lệ sống sót của bệnh nhân ung thư não nói chung như sau: (2)

• Tỷ lệ sống sau 5 năm đối với bệnh nhân ung thư não là gần 36%
• Tỷ lệ sống sau 10 năm trên 30%
• Tỷ lệ sống sau 5 năm ở nhóm bệnh nhân dưới 15 tuổi khoảng 75%
• Tỷ lệ sống sau 5 năm ở nhóm bệnh nhân trong độ tuổi 15-39 là gần 72%
• Tỷ lệ sống sau 5 năm ở nhóm bệnh nhân trên 40 tuổi hoảng 21%

Tuy nhiên, tiên lượng sống của bệnh nhân ung thư não còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác như tình trạng sức khỏe, tâm lý, phương pháp điều trị…

Cách chẩn đoán các giai đoạn ung thư não

Để chẩn đoán các giai đoạn ung thư não, bác sĩ tại cơ sở y tế, bệnh viện sẽ chỉ định thực hiện các xét nghiệm phù hợp dựa vào loại khối u nghi ngờ, triệu chứng gặp phải, tuổi tác và tình trạng sức khỏe của người bệnh, các xét nghiệm y tế trước đó… Tùy từng trường hợp, các phương pháp cụ thể có thể bao gồm:

• Chụp MRI: Kết quả chụp MRI sẽ cho thấy kích thước khối u trong não, có thể chụp não, tủy sống hoặc cả hai tùy vào loại khối u nghi ngờ cũng như khả năng lan rộng trong hệ thần kinh trung ương. Có nhiều loại MRI khác nhau, bác sĩ sẽ chỉ định loại phù hợp dựa vào kết quả kiểm tra sức khỏe thần kinh. Một số kỹ thuật MRI còn cho thấy cấu trúc não, lượng máu vận chuyển đến khối u, từ đó có phác đồ điều trị hiệu quả, tránh gây tổn thương các bộ phận chức năng của não khi tiến hành cắt bỏ khối u. Ngoài ra, quang phổ cộng hưởng từ (MRS) cũng là một xét nghiệm sử dụng MRI được sử dụng phổ biến, cung cấp thông tin chính xác về các thành phần hóa học của não, giúp phân biệt mô chết do phương pháp điều trị bức xạ trước đó và các tế bào khối u mới trong não.
• Chụp CT: Chụp CT cho thấy những dấu hiệu bất thường nghi ngờ có khối u, tình trạng chảy máu, sự giãn nở của các khoang chứa dịch trong não. Ngoài ra, thông qua phương pháp này, bác sĩ cũng đánh giá được những thay đổi về xương trong hộp sọ, từ đó xác định được kích thước khối u. Chụp CT cũng được chỉ định thực hiện cho các bệnh nhân không thể chụp MRI (như người đang đeo máy điều hòa nhịp tim).
• Chụp cắt lớp phát xạ Positron (PET) hoặc chụp PET-CT: Quét PET sẽ giúp thu thập các hình ảnh cơ quan và mô bên trong cơ thể, có thể kết hợp với chụp CT, gọi là PET-CT, thường sử dụng để đánh giá thêm về khối u ở bệnh nhân đang điều trị hoặc các trường hợp tái phát khối u sau điều trị.
• Chụp động mạch não: Phương pháp này giúp đánh giá tình trạng các động mạch bên trong não bộ, hỗ trợ chẩn đoán, đánh giá mức độ khối u não chính xác hơn.
• Chọc dò thắt lưng hoặc chọc dò cột sống: Phương pháp này giúp phát hiện tế bào ung thư, máu hoặc dấu hiệu khối u trong mẫu dịch não tủy (CSF). Thông thường, thuốc gây tê cục bộ sẽ được sử dụng để làm tê phần lưng dưới của bệnh nhân trước khi thực hiện thủ thuật.
• Chụp tủy đồ: Giúp đánh giá tình trạng lan rộng của khối u đến dịch tủy sống, các bộ phận khác của não hoặc tủy sống.
• Xét nghiệm Biomarker (xét nghiệm phân tử khối u): Xét nghiệm này giúp xác định các gen, protein và các dấu hiệu khối u, từ đó đánh giá tiên lượng bệnh nhân và phác đồ điều trị phù hợp.
• Xét nghiệm kiểm tra thần kinh, thị giác và thính giác: Những xét nghiệm này giúp xác định mức độ ảnh hưởng của khối u đến hoạt động của não, dây thần kinh thị giác, thị lực…
• Điện não đồ (EEG): Mục đích chính là theo dõi các cơn động kinh có thể xảy ra.
• Sinh thiết: Sinh thiết sẽ được tiến hành để đưa ra kết quả chẩn đoán cuối cùng. Trong quá trình sinh thiết, bác sĩ sẽ lấy một mẫu mô nhỏ mang đi kiểm tra dưới kính hiển vi, từ đó xác định thể loại và giai đoạn u não. Phương pháp này được thực hiện như một phần của phẫu thuật để loại bỏ toàn bộ hay một phần khối u. Trong một số trường hợp, nếu không thể loại bỏ hoàn toàn khối u do vị trí trong não hoặc tình trạng sức khỏe của bệnh nhân, phẫu thuật có thể được thực hiện như một thủ tục riêng biệt.

Trên đây là bài viết tổng hợp 4 giai đoạn ung thư não. Hy vọng thông qua những thông tin cơ bản này, mỗi người có thêm nhiều cập nhật hữu ích liên quan đến vấn đề chăm sóc sức khỏe, từ đó chủ động thăm khám và điều trị bệnh kịp thời khi có dấu hiệu bất thường.