Dị vật đường thở ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng, phòng ngừa

Một trong những tai nạn nguy hiểm thường gặp ở trẻ em, nhất là trẻ dưới 2 tuổi chính là dị vật đường thở. Cha mẹ tuyệt đối không nên chủ quan vì đây là tình trạng cấp cứu khẩn cấp, không xử lý kịp thời sẽ gây tổn thương não không thể hồi phục, thậm chí tử vong. BS.CKI Vương Mỹ Dung, Phó khoa Hồi sức tích cực & Chống độc (ICU), BVĐK Tâm Anh TP.HCM chia sẻ về nguyên nhân, triệu chứng và phòng ngừa dị vật đường thở ở trẻ em qua bài viết dưới đây.

Dị vật đường thở ở trẻ em là gì?

Dị vật đường thở ở trẻ em là tình trạng các vật thể lạ có thể mắc kẹt trong đường thở, gây cản trở, hẹp, tắc nghẽn luồng không khí. Đây là tình trạng cấp cứu y tế nghiêm trọng, cha mẹ tuyệt đối không xem thường. Trẻ bị dị vật đường thở có thể do nuốt, hít vào các vật nhỏ như đồ chơi, hạt, thức ăn hoặc một phần của đồ vật.

Nguyên nhân trẻ nhỏ dễ bị hóc dị vật?

Nguyên nhân trẻ nhỏ bị hóc dị vật phần lớn do hít vào đường thở hạt, kẹo viên, thuốc viên,… cũng có thể do đồ chơi, vật dụng nhỏ,… nhất là ở trẻ em dưới 2 tuổi. Trẻ em dễ bị tai nạn dị vật đường thở do:

• Khám phá và tò mò: Trẻ mong muốn khám phá thế giới xung quanh, có thói quen đưa đồ vật vào miệng dẫn đến nguy cơ nuốt, hít phải các vật nhỏ.
• Khả năng nuốt kém: Do hệ thống cơ bắp, khả năng phối hợp nuốt của trẻ chưa phát triển toàn diện khi đồ vật nhỏ, thực phẩm có thể bị mắc kẹt.
• Không có khả năng tự kiểm soát: Vì trẻ còn nhỏ, chưa có khả năng nhận biết, kiểm soát nguy cơ khi đồ vật nhỏ bỏ vào miệng có thể gây nghẹn.
• Do hiếu động: Trẻ nhỏ thường chơi đùa, hoạt động nhiều, có thể vô tình hít hoặc nuốt dị vật khi trẻ di chuyển, nói chuyện.

Triệu chứng mắc dị vật đường thở ở trẻ em

Trẻ em bị dị vật đường thở sẽ có những triệu chứng dưới đây:

• Ho dữ dội, sặc sụa, không thể kiểm soát cơn ho.
• Khó thở hoặc thở khò khè vô cùng khó chịu.
• Hoảng loạn, lo lắng, khóc liên tục.
• Khó khăn trong việc nói, phát âm.
• Da tím tái nhanh chóng do thiếu oxy.

Ngoài ra, ở trường hợp nặng, tắc hoàn toàn đường thở, trẻ sẽ mất dần ý thức, có biểu hiện suy hô hấp, ngừng tim, tím tái.

Hóc dị vật đường thở ở trẻ em có nguy hiểm không?

Hóc dị vật đường thở ở trẻ em vô cùng nguy hiểm, dẫn đến nhiều biến chứng không lường trước, cha mẹ tuyệt đối không được xem thường:

• Ngừng thở: Dị vật tắc nghẽn hoàn toàn đường thở của trẻ, dẫn đến thiếu oxy, ngừng thở, tình trạng này nếu không xử lý kịp thời sẽ gây nguy hiểm đến tính mạng.
• Tổn thương đường thở: Dị vật đường thở có thể gây tổn thương, viêm nhiễm đường thở, ảnh hưởng đến sức khỏe lâu dài.
• Suy hô hấp: Ngay cả khi dị vật không tắc nghẽn hoàn toàn cũng có thể gây khó thở kéo dài, suy hô hấp, giảm lượng oxy cung cấp cho cơ thể.
• Tác động đến tim: Thiếu oxy trong một thời gian gây ảnh hưởng chức năng tim và các vấn đề về tim mạch.

Khi nào cần phải gặp bác sĩ?

Như chia sẻ, dị vật đường thở là tình trạng nghiêm trọng, cần được xử lý nhanh chóng, hiệu quả. Nếu nghi ngờ dị vật đường thở ở trẻ, cần đưa trẻ tới cơ sở y tế gần nhất, đồng thời, thực hiện các bước sơ cứu cơ bản khi chờ sự hỗ trợ từ bác sĩ, bệnh viện.

Hướng dẫn cách sơ cứu khẩn cấp khi trẻ bị mắc dị vật

Đối với trẻ còn hồng hào, có thể khóc được, nói được, còn la hét, không cảm thấy khó thở nhiều, cha mẹ đặt và giữ yên trẻ ở tư thế ngồi thở, và nhanh chóng đến bệnh viện khám, gắp dị vật ra.

Đối với trẻ có biểu hiện tím tái, không khóc hoặc khóc yếu, khò khè, khó thở, cha mẹ nhanh chóng gọi ngay cấp cứu, tiến hành các thủ thuật sơ cấp cứu bằng cách vỗ lưng, ấn ngực như sau:

1. Trẻ dưới 2 tuổi

Tiến hành đặt trẻ nằm sấp với phần đầu hơi thấp so với cơ thể, đặt trẻ trên cánh tay của bạn, dùng bàn tay trái giữ chặt đầu và cổ trước. Sau đó, dùng ngón trỏ và ngón giữa tay trái đẩy cằm trẻ lên để cổ ưỡn nhằm tránh gập đường thở.

Dùng gót bàn tay phải vỗ 5 cái thật mạnh vào lưng trẻ ở khoảng giữa  xương bả vai. Chỉ cần vỗ đủ mạnh, tránh quá mạnh gây tổn thương trẻ.

Nếu trẻ còn khó thở, tím tái, lật ngửa trẻ sang tay phải, dùng hai ngón tay trái ấn mạnh 5 lần vào giữa ngực, vùng 1/2 dưới xương ức (dưới đường nối giữa xương sườn). Mỗi lần nên ấn sâu khoảng 1/3 chiều dày của ngực.

Tuy nhiên, nếu dị vật vẫn chưa rơi được ra ngoài, hãy lật sấp người trẻ lại, tiếp tục vỗ lưng. Thực hiện thủ thuật vỗ lưng – ấn ngực đến khi dị vật rơi ra khỏi đường thở.

2. Trẻ trên 2 tuổi và người lớn

2.1 Trẻ còn tỉnh

• Nếu trẻ còn tỉnh, ý thức được, khuyến khích trẻ ho cố gắng đẩy dị vật ra ngoài. Nếu không hiệu quả, lập tức thực hiện thủ thuật Heimlich.
• Đứng hoặc ngồi phía sau trẻ, vòng 2 tay qua người trẻ.
• Đặt bàn tay hình nắm đấm dưới mũi ức.
• Đặt bàn tay còn lại ôm lấy nắm đấm.
• Tiến hành ấn bụng mạnh hướng từ trước ra sau, từ dưới lên trên, lặp lại 5 lần.
• Kiểm tra miệng trẻ lấy dị vật ra nếu có.
• Nếu vẫn còn tắc nghẽn, tiếp tục lặp lại ấn bụng như trên.

2.2Trẻ hôn mê

Gọi cấp cứu ngay lập tức, không được chủ quan.

Đặt trẻ nằm ngửa, người thực hiện sơ cứu quỳ gối, tựa hai chân hai bên đùi của trẻ. Tiến hành nắm 2 bàn tay thành nắm đấm, đột ngột ấn vào dưới xương ức của trẻ. Ấn mạnh từ dưới lên trên 5 cái liên tiếp.

Sau đó, kiểm tra đường thở xem dị vật đã rơi ra ngoài hay chưa. Nếu dị vật chưa rơi ra ngoài, tiếp tục thực hiện lại các bước trên đến khi dị vật rơi ra hoặc ê kíp cấp cứu đến.

Các cách điều trị hóc dị vật đường thở ở trẻ

Khi trẻ bị dị vật đường thở, cần phải được sơ cấp cứu ngay lập tức. Sau đó, mặc dù nếu dị vật đã rơi ra, cha mẹ cũng cần đưa trẻ đến khám với bác sĩ để tránh trường hợp dị vật gây tổn thương, nhiễm trùng. (1)

Nếu có dấu hiệu bất thường, bác sĩ chỉ định nội soi chẩn đoán và điều trị nội khoa bằng cách cho trẻ uống thuốc.

Các biện pháp phòng ngừa trẻ nhỏ hóc dị vật đường thở

Để phòng ngừa trẻ nhỏ bị hóc dị vật đường thở, cần áp dụng những biện pháp sau:

• Chia nhỏ thực phẩm, cắt thành từng miếng nhỏ giúp trẻ dễ nuốt, giảm nguy cơ nghẹn. Để xa tầm tay, tránh cho trẻ ăn các thực phẩm có nguy cơ nghẹn như đậu, hạt, kẹo cứng,… và những thực phẩm có kích thước, hình dạng dễ gây nghẹn.
• Chú ý khi cho trẻ chơi các đồ chơi có các phần nhỏ, dễ tháo lắp, không để trẻ cho đồ chơi vào miệng.
• Trẻ dưới 3 tuổi không nên cho chơi các đồ chơi nhỏ hoặc đồ vật dễ dàng đưa vào miệng.
• Dạy trẻ nhai kỹ trước khi nuốt, không nói chuyện, chạy nhảy khi ăn.
• Đặt các đồ vật nhỏ như hạt, pin,… ra khỏi tầm tay trẻ.
• Đảm bảo không có vật thể nhỏ, nguy hiểm tại khu vực trẻ chơi đùa.
• Học cách sơ cấp cứu cho trẻ như thủ thuật Heimlich, hồi sức tim phổi (CPR).
• Đưa trẻ đi khám định kỳ nhằm kiểm tra sự phát triển của trẻ, nhận biết sớm các vấn đề ảnh hưởng khả năng nuốt, hít thở.

Khoa Hồi sức tích cực & Chống độc, BVĐK Tâm Anh là địa chỉ uy tín có thể giúp các bậc phụ huynh xử lý trong tình huống dị vật đường thở ở trẻ em. Cha mẹ cần có biện pháp phòng ngừa, giúp trẻ an toàn trong mọi tình huống.