Chạy thận có phải lọc máu không? Mối liên hệ và giải đáp chi tiết

Người bệnh suy thận mạn sắp bước vào giai đoạn cuối thường được bác sĩ trao đổi về phương pháp điều trị thay thế chức năng thận như chạy thận nhân tạo, lọc màng bụng,… Nên nhiều người không khỏi thắc mắc, không biết chạy thận có phải lọc máu không? phương pháp điều trị này có ý nghĩa gì với người bệnh thận mạn? Bài viết này, bác sĩ CKII Nguyễn Thị Huê, khoa Nội thận – Lọc máu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh sẽ tư vấn giải đáp thắc mắc trên.

Chạy thận có phải lọc máu không?

Chạy thận là lọc máu, nhưng không phải tất cả phương pháp lọc máu đều là chạy thận. Về mặt lý thuyết, chạy thận là 1 phương pháp điều trị cụ thể, còn lọc máu là phương pháp chung trong điều trị bệnh suy thận mạn giai đoạn cuối (ESRD). Chạy thận và lọc máu đều có chung cơ chế điều trị là lọc máu, mục đích thay thế chức năng thận, cải thiện sức khỏe và kéo dài thời gian sống cho người bệnh.

Lọc máu thường được hiểu là lọc màng bụng, hay thẩm phân phúc mạc (PD), nhưng “lọc máu” còn có nghĩa rộng hơn, bao gồm tất cả phương pháp thẩm phân nói chung. Song song đó, chạy thận thì chỉ có thể thực hiện bằng máy chạy thận nhân tạo (HD) được đặt tại cơ sở y tế. Còn lọc màng bụng được thực hiện tại nhà. Lọc màng bụng có thể làm bằng máy hoặc bằng tay, dùng chính màng bụng làm màng lọc, lọc bên trong khoang phúc mạc (khoang bụng) của người bệnh.

Nên về mặt lý thuyết, lọc máu không hoàn toàn là chạy thận. Hơn nữa, tính ứng dụng của lọc máu cũng cao hơn so với chạy thận vì được dùng trong nhiều tình huống khẩn cấp như cấp cứu người bệnh bị ngộ độc. (1)

Nhưng trên thực tế, chạy thận có thể được xem là lọc máu, nghĩa là 2 phương pháp này là 1, vì có chung cơ chế là giúp loại bỏ chất lỏng dư thừa, chất thải ra khỏi cơ thể, giúp bù đắp phần nào chức năng thận đã bị mất. Trong quá trình lọc máu, máu chưa lọc nằm ở 1 bên của màng/bộ lọc và 1 chất lỏng đặc biệt gọi là dịch thẩm tách (chứa nước, chất điện giải và khoáng chất) ở bên còn lại.

Các chất thải nhỏ trong máu sẽ chảy qua màng/bộ lọc và vào dịch thẩm tách. Máu sạch sau khi lọc sẽ được trả lại cơ thể qua 1 ống dẫn khác. Có 3 nguyên tắc lọc máu trong chạy thận nhân tạo là: khuếch tán, thẩm thấu và siêu lọc.

Hiểu thêm về lọc máu và chạy thận

Lọc máu và chạy thận đều là tên gọi chung của phương pháp điều trị thay thế chức năng thận. Đối với người mắc bệnh suy thận mạn giai đoạn cuối (ESRD) thì lọc máu hay chạy thận đều là phương pháp điều trị tiêu chuẩn, giúp cải thiện sức khỏe và kéo dài sự sống.

1. Lọc máu là gì?

Lọc máu (Dialysis) là phương pháp điều trị để làm sạch máu khi thận không còn duy trì được chức năng lọc máu. Phương pháp này giúp cơ thể loại bỏ chất thải và chất lỏng dư thừa trong máu. Có các phương pháp lọc máu phổ biến hiện nay:

• Lọc máu ngắt quãng (chạy thận nhân tạo).
• Lọc máu liên tục (CRRT).
• Lọc màng bụng (thẩm phân phúc mạc).

2. Chạy thận là gì?

Chạy thận hay chạy thận nhân tạo (hemodialysis – HD) là phương pháp điều trị nhằm lọc chất thải và chất lỏng dư thừa ra khỏi máu, kiểm soát huyết áp và cân bằng các khoáng chất quan trọng, chẳng hạn như kali, natri và canxi… trong máu bằng cách sử dụng máy lọc máu nhân tạo. Đây được xem là phương pháp điều trị tiêu chuẩn để duy trì sự sống cho người bệnh suy thận mạn. (2)

Mối liên hệ giữa lọc máu và chạy thận

Chạy thận và lọc máu có mối liên hệ mật thiết với nhau trong việc điều trị cứu sống người bệnh suy thận mạn giai đoạn cuối (ESRD). Giữa 2 phương pháp này vừa có điểm tương đồng, vừa có sự khác biệt.

1. Điểm tương đồng

Điểm tương đồng giữa chạy thận và lọc máu là giúp loại bỏ chất thải và chất lỏng dư thừa khi thận không còn hoạt động bình thường. Cả chạy thận nhân tạo và lọc máu thận đều là phương pháp điều trị suy thận tiến triển, nhằm kéo dài sự sống cho người bệnh.

2. Sự khác biệt

Lọc máu là thuật ngữ chung để chỉ phương pháp điều trị lọc chất thải từ máu khi thận không còn hoạt động bình thường, trong khi chạy thận nhân tạo là 1 loại lọc máu cụ thể. Dưới đây là bảng so sánh sự khác biệt tương đối giữa lọc máu và chạy thận, mang tính tham khảo.

Khi nào cần chạy thận hoặc lọc máu?

Cần chạy thận hoặc lọc máu khi chức năng thận suy giảm, không còn hoạt động bình thường nữa. Suy thận cấp tính (AKI) là 1 đợt suy thận đột ngột có thể xảy ra trong nhiều ngày hoặc nhiều tuần, do tai nạn hoặc bệnh nặng và cần phải lọc máu trong thời gian ngắn. Trong khi suy thận mạn tính (CKD), chức năng thận suy giảm dần dần trong nhiều năm. Quá trình lọc máu thường được bắt đầu khi thận chỉ còn hoạt động ở mức khoảng 10% – 15% công suất bình thường.

Bên cạnh điều trị bệnh thận, lọc máu hoặc chạy thận có thể được áp dụng điều trị trong nhiều tình trạng khác nhau, tùy thuộc vào chỉ định của bác sĩ điều trị. Cụ thể, người bệnh cần được lọc máu khi:

• Hỗ trợ thận nhân tạo cho các cơ quan bị suy yếu (hỗ trợ thận hoặc gan nhân tạo).
• Loại bỏ các chất trung gian dịch thể gây ra bệnh hiểm nghèo (nhiễm trùng huyết nặng và hội chứng suy hô hấp cấp tính).
• Lọc máu liên tục được áp dụng rộng rãi tại các đơn vị chăm sóc đặc biệt, cho các trường hợp nguy kịch.
• Điều trị nhiễm trùng huyết nặng và sốc nhiễm trùng, ngay cả ở trường hợp nhiễm trùng huyết không gây rối loạn chức năng thận.
• Can thiệp điều trị bệnh hiểm nghèo do cytokine gây ra (như hội chứng suy hô hấp cấp tính và viêm tụy cấp nặng) không liên quan đến thận.
• Huyết động không ổn định.
• Tăng áp lực nội sọ.
• Quá tải chất lỏng nghiêm trọng.
• Thở máy.
• Tốc độ tái tổng hợp protein cao.
• Rối loạn thẩm thấu máu.
• Nhiễm toan, nếu nặng (pH <7,2) và kháng HCO3 hoặc không thể cung cấp HCO3 do quá tải thể tích.
• Nuốt phải chất độc.
• Urê huyết, có triệu chứng bệnh não, viêm màng ngoài tim, bệnh thần kinh, co giật, rối loạn chức năng tiểu cầu với chảy máu nghiêm trọng và buồn nôn/nôn khó chữa.

Còn chạy thận được áp dụng khi:

• Tổn thương thận cấp tính mức độ nặng.
• Người bệnh có biến chứng như suy thận hoặc viêm phổi.
• Tình trạng lâm sàng đang xấu đi.
• Người mắc bệnh thận giai đoạn cuối (ESKD), chức năng thận giảm xuống còn 10 – 15%.
• Bất kỳ trường hợp nuốt phải chất độc nào có thể loại bỏ bằng lọc máu.

Ưu và nhược điểm chạy thận nhân tạo

1. Ưu điểm

• Loại bỏ chất thải và nước dư thừa, giảm nguy cơ tử vong.
• Cân bằng các khoáng chất như kali, natri và canxi trong máu.
• Kiểm soát huyết áp.
• Giúp người bệnh cảm thấy khỏe hơn và sống lâu hơn.
• Lịch trình điều trị linh hoạt.
• Chạy thận bằng máy hiệu suất cao và nước siêu tinh khiết, mang lại hiệu quả điều trị cao, huyết áp ổn định.

2. Nhược điểm

• Người bệnh phải đến cơ sở y tế hoặc trung tâm lọc máu để điều trị, mỗi 3 lần/ tuần, mỗi lần điều trị kéo dài khoảng 4 tiếng.
• Cần có 1 điểm tiếp cận cố định mạch máu, thường là ở cánh tay đối với người lớn hoặc điểm tạm thời như catheter tĩnh mạch trung tâm ở cổ hoặc ở đùi. Điểm tiếp cận này có nguy cơ nhiễm trùng.
• Phải tuân thủ nghiêm ngặt chế độ ăn và hạn chế chất lỏng.
• Có thể gặp các tác dụng phụ như đau đầu, buồn nôn, chuột rút ở chân, mệt mỏi và yếu cơ.
• Các tác dụng phụ khác bao gồm chuột rút cơ, ngứa, nhiễm trùng huyết (nhiễm độc máu), khó ngủ, nồng độ kali trong máu cao, thiếu máu, nhịp tim không đều và ngừng tim đột ngột.
• Dễ bị quá tải chất lỏng giữa các lần điều trị.
• Chi phí điều trị cao.

Câu hỏi liên quan

1. Chạy thận và ghép thận có khác nhau không?

Chạy thận và ghép thận khác nhau hoàn toàn. Chạy thận là phương pháp điều trị kéo dài sự sống, không có tác dụng chữa khỏi bệnh thận mạn. Trong khi ghép thận là phương pháp điều trị có thể chữa khỏi bệnh.

2. Chi phí chạy thận trung bình bao nhiêu tiền?

Chi phí chạy thận trung bình khoảng 700.000 đồng/lần/ca bệnh. Trên thực tế, chi phí này dao động khoảng 700.000 – 1.000.000 đồng/lần/ca bệnh không áp dụng BHYT, trong khi chạy thận có bảo hiểm giao động từ 300.000 – 500.000 đồng/lần/ca bệnh.

3. Làm thế nào nhận biết chạy thận có hiệu quả?

Cách nhận biết chạy thận có hiệu quả chủ yếu thông qua các chỉ số xét nghiệm như:

• Xét nghiệm máu được thực hiện vào lúc bắt đầu và kết thúc các buổi chạy thận nhân tạo để đo nồng độ urê, creatinin trong máu. Tỷ lệ giảm urê (URR) và tổng độ thanh thải urê (Kt/V) là 2 thước đo cho thấy quá trình lọc máu hoạt động tốt như thế nào.
• Cân nặng khô sau khi lọc máu.
• Trong quá trình lọc máu, người bệnh có thể cảm nhận được rung động do máu chảy qua lỗ rò lọc máu bằng cách đặt ngón tay ngay phía trên đường rạch.
• Người bệnh cảm thấy khỏe hơn sau mỗi đợt lọc máu.

Như vậy, chạy thận là phương pháp lọc máu cụ thể, có thể hiểu chạy thận là lọc máu, tuy nhiên không phải các trường hợp nào lọc máu cũng là chạy thận. Việc điều trị lọc máu có ý nghĩa rất quan trọng đối với người bệnh suy thận mạn giai đoạn cuối giúp duy trì sức khỏe và kéo dài sự sống cho người bệnh.

Điều trị lọc máu công nghệ cao tại khoa Nội thận – Lọc máu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM và Đơn vị Nội thận – Lọc máu, Trung tâm khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7 với các lựa chọn điều trị từ chạy thận nhân tạo đến lọc máu liên tục (CRRT) để điều trị và cấp cứu các tình trạng cần can thiệp lọc máu gấp.

Hy vọng với những thông tin bài viết vừa chia sẻ đã giúp giải đáp thắc mắc của bạn về việc chạy thận có phải lọc máu không? cũng như mang đến các thông tin hữu ích khác về ưu nhược điểm của chạy thận và lọc máu, giải đáp các thắc mắc có liên quan.