Chạy thận có mệt không vừa là thắc mắc vừa là lo ngại của nhiều người, đặc biệt là những người bệnh mắc suy thận giai đoạn cuối, đang được điều trị tiền lọc máu. Bài viết này, bác sĩ Nguyễn Thị Hằng, khoa Nội thận – Lọc máu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM sẽ tư vấn giải đáp các thắc mắc có liên quan đến triệu chứng mệt mỏi trong quá trình lọc máu, cũng như các yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người bệnh.
Chạy thận nhân tạo có mệt. Cảm giác mệt mỏi, kiệt sức là tác dụng phụ thường gặp khi chạy thận, có thể xuất hiện trong và sau khi lọc máu. Mệt mỏi là 1 triệu chứng suy nhược hoặc tác dụng phụ mà nhiều người phải trải qua khi chạy thận nhân tạo trong thời gian dài, ảnh hưởng đáng kể sức khỏe thể chất lẫn tinh thần của người bệnh, khiến nhiều người cảm thấy chạy thận nhân tạo là gánh nặng và có xu hướng sợ hãi với các đợt điều trị.
Có rất nhiều thách thức mà các bác sĩ Nội thận – Lọc máu phải đối mặt khi cố gắng giảm triệu chứng mệt mỏi ở người chạy thận nhân tạo. Việc thiếu thang đo mệt mỏi uy tín, hợp lệ và nhạy cảm làm phức tạp thêm việc xác định chính xác triệu chứng này. Các triệu chứng buồn ngủ ban ngày và trầm cảm trùng lặp với mệt mỏi, gây khó khăn cho việc nhắm đến các liệu pháp điều trị cụ thể. Hơn nữa, nhiều bệnh mạn tính phổ biến ở những người chạy thận trong thời gian dài có thể dẫn đến tình trạng mệt mỏi và góp phần làm nặng hơn trạng thái mệt mỏi hàng ngày. (1)
Qua các nỗ lực nghiên cứu không ngừng nghỉ, người ta xác định cytokine là 1 chất trung gian quan trọng gây mệt mỏi ở người chạy thận và ung thư. Mặc dù các chất kích thích erythropoietin (ESA) đã được chứng minh là có tác dụng giảm mệt mỏi, nhưng tranh cãi gần đây về liều ESA trong bệnh thận mạn tính (CKD) cho thấy rằng liệu pháp ESA có thể không phải là liệu pháp duy nhất để cải thiện tình trạng mệt mỏi ở nhóm người này.
Tóm lại, mệt mỏi là 1 triệu chứng thường gặp ở những người chạy thận nhân tạo. Các biện pháp can thiệp có thể nhằm giảm thiểu tình trạng mệt mỏi khi lọc máu kéo dài. Nhưng y học cần nhiều thời gian hơn để phát triển các phương pháp đo lường cải tiến, hiểu rõ hơn về cơ chế bệnh sinh cũng như quản lý các yếu tố góp phần gây mệt mỏi trong khi lọc máu để khắc phục tình trạng này.
Nguyên nhân mệt mỏi sau chạy thận có thể đến từ việc lọc máu hoặc từ bệnh thận mạn. Một số nguyên nhân gây mệt mỏi sau chạy thận có thể điều trị được. Các nguyên đã được xác định gồm:
Các yếu tố ảnh hưởng đến mức độ mệt mỏi khi chạy thận nhân tạo được xác định dựa trên các nguyên nhân gây ra triệu chứng này, gồm:
Các bệnh mạn tính cùng tồn tại với bệnh thận mạn (CKD) có thể gây mệt mỏi trong quá trình chạy thận. Mệt mỏi có thể là triệu chứng đến từ chạy thận hoặc do bệnh nền như tim mạch, huyết áp, tiểu đường,… cùng suy thận mạn gây ra.
Thời gian lọc máu kéo dài có thể tạo tâm lý mệt mỏi, sợ hãi với điều trị. Hơn nữa, các buổi lọc máu được lên lịch có thể rơi vào những thời điểm không phù hợp ảnh hưởng đến lịch trình hàng ngày, ảnh hưởng đến chu kỳ sinh học và làm tăng thêm mức độ mệt mỏi ở người bệnh.
Các trường hợp không đạt được liều lọc máu mục tiêu, khiến chất lỏng dư thừa vẫn không được loại bỏ hoàn toàn ra khỏi cơ thể, người bệnh sẽ rất mệt và có nhiều triệu chứng khác như phù cơ quan đích (phù chi, phù phổi), mất cân bằng huyết áp, điện giải,… Vì lọc máu không thể thay thế hoàn toàn chức năng thận, nên người bệnh nếu không lọc máu đủ liều dễ dẫn đến mệt mỏi và tăng nguy cơ tử vong.
Chế độ dinh dưỡng kém do hạn chế ăn uống, rối loạn giấc ngủ và các giác đau đớn sau lọc máu cũng là yếu tố làm tăng cảm giác mệt mỏi. Sự thiếu hụt trao đổi chất này biểu hiện dưới dạng: sức lực giảm sút, ngưỡng tập luyện thấp hơn và cảm giác kiệt sức lan tỏa, ngay cả khi thực hiện các công việc thường ngày.
Các vấn đề về giấc ngủ làm trầm trọng thêm triệu chứng mệt mỏi bằng cách can thiệp vào các quá trình phục hồi thiết yếu ảnh hưởng đến tâm trạng, trí nhớ và chức năng nhận thức. Sự gián đoạn giấc ngủ làm suy yếu khả năng của cơ thể trong việc loại bỏ các chất thải, trao đổi chất và điều chỉnh tình trạng viêm, dẫn đến 1 chu kỳ mệt mỏi và kiệt sức không bao giờ kết thúc.
Cơn đau mạn tính làm tiêu hao năng lượng liên tục, điều này càng hạn chế hoạt động thể chất và chuyển hướng nguồn lực khỏi các chức năng sinh học khác. 1 vòng luẩn quẩn làm giảm đáng kể chất lượng cuộc sống bắt đầu khi cơn đau gây ra áp lực tâm lý, làm trầm trọng thêm tình trạng mệt mỏi và gián đoạn giấc ngủ ở người bệnh chạy thận.
Trong quá trình chạy thận, người bệnh dễ bị chuột rút cơ, bị đau, huyết áp không ổn định, chóng mặt, buồn nôn,… tạo tâm lý sợ hãi, mệt mỏi sau mỗi lần điều trị. Các gánh nặng về thể chất kéo dài khiến tinh thần giảm sút. Vì lọc máu là quá trình điều trị lâu dài, tiêu tốn nhiều nên có thể tạo áp lực, khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi do gánh nặng tài chính.
Quá trình dị hóa cơ tăng lên ở người chạy thận nhân tạo, có thể là do kháng insulin, nhiễm toan hoặc viêm. Điều này dẫn đến mỏi cơ và không hoạt động thể chất thêm nữa. Người bệnh chạy thận có những hạn chế vận động nghiêm trọng được cho là do teo và yếu cơ, sự xuất hiện của ty thể bất thường và khả năng oxy hóa bị suy giảm.
Mệt mỏi cơ do sự giảm lực của cơ thể gây ra bởi các cơn co thắt lặp đi lặp lại hoặc kéo dài, dẫn đến các biểu hiện của bệnh cơ. Các nguyên nhân gây mỏi cơ quá mức ở người chạy thận bao gồm: chuyển hóa oxy hóa kém, tích tụ nhiều sản phẩm phụ chuyển hóa hơn, suy giảm kích hoạt trung tâm và suy giảm khả năng lan truyền thần kinh cơ.
Dấu hiệu mệt mỏi thường gặp ở người bệnh chạy thận bao gồm:
Dưới đây là một số giải pháp có thể giúp giảm mệt mỏi cho người bệnh khi chạy thận nhân tạo, có tính chất tham khảo:
Xem thêm: Hướng dẫn chăm sóc bệnh nhân chạy thận nhân tạo tại nhà chi tiết
Chạy thận vào thời điểm đang ngủ, lúc đêm được xem là ít mệt hơn so với chạy thận ban ngày. Chạy thận nhân tạo vào ban đêm nhẹ nhàng hơn đối với cơ thể vì nó diễn ra chậm hơn và kéo dài hơn, cũng loại bỏ nhiều chất thải và chất lỏng từ máu, điều này có thể mang lại kết quả xét nghiệm máu tốt hơn.
Cảm giác mệt mỏi sau chạy thận là điều bình thường. Mệt mỏi, khiến người bệnh lúc nào cũng cảm thấy kiệt sức, là tác dụng phụ thường gặp ở những người lọc máu trong thời gian dài. Mệt mỏi được cho là do sự kết hợp của: mất chức năng thận và những ảnh hưởng từ việc lọc máu bên ngoài cơ thể.
Chạy thận ở khoa Nội thận – Lọc máu, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh và Đơn vị Nội thận – Lọc máu, Trung tâm Khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7 tốt và chất lượng. Tại đây có đội ngũ bác sĩ chuyên khoa Nội thận – Lọc máu giỏi và giàu kinh nghiệm, hệ thống thiết bị lọc máu hiện đại, công nghệ siêu lọc mới nhất, giảm thiểu các triệu chứng mệt mỏi, nhanh chóng đạt được liều lọc máu mục tiêu, giúp duy trì sự sống, đảm bảo sức khỏe và cải thiện các triệu chứng khó chịu của bệnh thận mạn.
Như vậy, mệt mỏi là triệu chứng bình thường, phổ biến ở những người bệnh chạy thận nhân tạo. Mệt mỏi có thể đến từ lọc máu hoặc bệnh thận mạn, hoặc cả 2. Cơ chế bệnh sinh của cảm giác mệt mỏi trong chạy thận nhân tạo vẫn chưa được hiểu rõ, nên vẫn chưa có biện pháp quản lý triệu chứng này trong khi điều trị.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng với những thông tin bài viết vừa chia sẻ đã giúp giải đáp thắc mắc về việc chạy thận có mệt không? Cũng như giải thích các nguyên nhân, yếu tố nguy cơ gây mệt mỏi.
