Cảm cúm ở trẻ em là một bệnh lý thường gặp, có khả năng gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm khi không được phát hiện và điều trị đúng cách. Đặc biệt, triệu chứng của bệnh khá giống với cảm lạnh, khiến nhiều phụ huynh nhầm lẫn.
Cảm cúm ở trẻ em là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp ở trẻ do vi rút cúm gây ra, bùng phát mạnh mẽ vào mùa đông xuân (từ tháng 11 đến tháng 4). Bệnh có thể tái nhiễm nhiều lần do virus cúm biến đổi kháng nguyên tạo ra nhiều chủng mới, miễn dịch đặc hiệu giảm dần theo thời gian và không có miễn dịch chéo giữa các type và phân type virus cúm. (1)
Virus cúm lây truyền qua đường hô hấp, có thể lây lan nhanh chóng từ người này qua người khác, đặc biệt là ở những nơi đông người như trường học, nhà trẻ. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hàng năm có khoảng 1 tỷ trường hợp mắc cúm mùa, trong đó có 3 – 5 triệu ca bệnh diễn ra ở mức độ năng, ước tính 250.000 đến 500.000 ca tử vong do cúm mỗi năm.
Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC), cúm là một bệnh lý đang nằm ở mức báo động với diễn biến ngày càng tồi tệ, số ca mắc và tử vong không ngừng tăng. Trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt trẻ dưới 2 tuổi là đối tượng có nguy cơ cao gặp phải các biến chứng nghiêm trọng của cảm cúm khi mắc bệnh.
Cúm có thể lây lan từ người này sang người khác thông qua tiếp xúc với giọt bắn nhỏ chứa virus trong không khí được phát tán ra môi trường bên ngoài khi người bệnh hắt hơi, ho. Các giọt này bay lơ lửng trong không khí và vô tình rơi vào miệng, mũi của những người xung quanh, xâm nhập vào đường hô hấp và bắt đầu gây bệnh.
Bên cạnh đó, virus gây bệnh cảm cúm ở trẻ có thể tồn tại khá lâu ở môi trường bên ngoài. Trẻ có thể nhiễm virus khi chạm tay vào các bề mặt như tay nắm cửa, đồ chơi, ly cốc có virus gây bệnh hay tiếp xúc cơ thể với trẻ đang mắc cúm rồi chạm tay lên mắt, mũi, miệng của mình.
Đặc biệt, người bệnh có thể bắt đầu lây lan bệnh từ 1 ngày trước khi bệnh bắt đầu xuất hiện triệu chứng. Thời gian lây lan bệnh kéo dài 1 tuần hoặc lâu hơn đối với trẻ nhỏ. Chính vì khả năng lây lan nhanh chóng, cảm cúm có thể phát triển thành dịch bệnh hàng năm. Ngoài ra virus cúm có thể lây truyền từ gia cầm sang người. (2)
Virus cúm là nguyên nhân gây cảm cúm ở trẻ em, được chia làm 3 loại: cúm A, cúm B, cúm C. Tuy nhiên, loại virus này có thể biến đổi về cấu trúc di truyền, tạo thành chủng virus mới có khả năng kháng lại miễn dịch trước đó và tiếp tục gây cảm cúm cho trẻ. Tại Việt Nam các virus cúm hay gặp là cúm A/H1N1,cúm A/H3N2 và cúm B. Cơ chế biến đổi cấu trúc của virus cúm được chia làm 2 nhóm chính:
Triệu chứng cảm cúm ở mỗi trẻ sẽ có thay đổi khác nhau, tùy thuộc vào cơ địa, độ tuổi và thể trạng sức khỏe của trẻ. Nhìn chung, thời gian ủ bệnh 1 đến 4 ngày, trung bình 2 ngày. Khởi phát trẻ sẽ bị sốt cao đột ngột, kèm theo một loạt các triệu chứng khác đi kèm như:
Để chẩn đoán bệnh cảm cúm và phân biệt với các bệnh đường hô hấp khác, bác sĩ sẽ thực hiện thăm khám lâm sàng qua triệu chứng và tiền sử sức khỏe. Đồng thời thực hiện xét nghiệm cúm bằng mẫu dịch mũi hoặc họng để phân biệt bệnh cúm với các tác nhân gây bệnh ở đường hô hấp khác như adenoviruses và enterovirus, coronavirus…
Ngoài ra, trường hợp trẻ có các triệu chứng liên quan đến phổi như ho, khó thở, có thể được chỉ định chụp X-Quang ngực. Nhờ đó có căn cứ rõ ràng để bác sĩ xác định trẻ bị cúm hay viêm phổi.
Cách chữa bệnh cảm cúm ở trẻ em sẽ phụ thuộc vào triệu chứng, thể trạng, độ tuổi và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Điều trị cảm cúm ở trẻ tập trung vào việc ngăn ngừa hoặc làm giảm các triệu chứng khó chịu, giúp trẻ cảm thấy thoải mái hơn. Một số loại thuốc được dùng trong điều trị cúm ở trẻ em gồm:
Phần lớn trẻ bị cảm cúm đều có thể phục hồi hoàn toàn thường mất 1-2 tuần. Tuy nhiên, một số trường hợp trẻ có hệ miễn dịch suy yếu kèm với việc không được chăm sóc trẻ bị cảm cúm đúng cách, trẻ có nguy cơ gặp phải các biến chứng như viêm phổi, viêm phế quản, viêm tai giữa…
Một số cách chữa cảm cúm cho trẻ nhỏ bố mẹ nên biết gồm:
Khi trẻ bị cảm cúm, bố mẹ nên chú ý theo dõi chặt chẽ các biểu hiện, đặc biệt là thân nhiệt của trẻ. Điều này sẽ giúp bố mẹ phát hiện và đưa trẻ đến bệnh viện để được hỗ trợ kịp thời nếu tình trạng sốt không có dấu hiệu cải thiện sau khi đã thực hiện các biện pháp hạ sốt tại nhà, sốt cao kéo dài.
Khi thân nhiệt của trẻ đo ở nách trên 38,5 độ C thì cho bé dùng thuốc hạ sốt (liều paracetamol 10-15 mg/kg/lần, cách 4h-6h/lần, không quá 60 mg/kg/ngày).
Các loại thuốc trị cảm cúm cho trẻ hiện có đều tập trung điều trị các triệu chứng, giúp trẻ cảm thấy thoải mái hơn. Tùy thuộc vào triệu chứng, mức độ nghiêm trọng và thể trạng sức khỏe của từng trẻ, bác sĩ sẽ cân nhắc kê toa thuốc với liều lượng phù hợp. Một số loại thuốc được sử dụng trong điều trị cảm cúm ở trẻ gồm:
Cảm cúm khiến trẻ mệt mỏi, biếng ăn, thậm chí rối loạn tiêu hóa (buồn nôn, nôn, tiêu chảy). Bố mẹ cần thực hiện chế độ dinh dưỡng khoa học, đủ chất và phù hợp cho trẻ, từ đó, nâng cao sức đề kháng và hệ miễn dịch cho trẻ, rút ngắn thời gian điều trị bệnh.
Ngoài ra, tình trạng sốt, nôn mửa, tiêu chảy là nguyên nhân khiến trẻ mất nước và điện giải. Bố mẹ nên chú ý cho trẻ uống đủ nước mỗi ngày, đồng thời, bổ sung thêm các loại vitamin, điện giải thông qua các loại rau củ, trái cây như cam, quýt, ổi…
Hệ tiêu hóa của trẻ bị cảm cúm thường sẽ yếu hơn so với bình thường. Do đó, bố mẹ nên lựa chọn các thực phẩm mềm, dạng lỏng, dễ tiêu hóa như cháo, sú…
Được sử dụng trong trường hợp sốt cao chưa đáp ứng với thuốc hạ nhiệt hoặc chưa đủ thời gian dùng thuốc hạ nhiệt, bố mẹ có thể dùng một chiếc khăn mềm thấm nước ấm (nhiệt độ của nước thấp hơn nhiệt độ cơ thể 1-2 độ C), vắt khô và lau khắp người cho trẻ, nhất là ở khu vực nách, bẹn và trán. Đây là cách hạ sốt không dùng thuốc thường được sử dụng.
Tuy nhiên, bố mẹ nên lưu ý không dùng nước lạnh, rượu hoặc cồn để lau người cho trẻ vì điều này có thể khiến trẻ bị nhiễm lạnh, bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.
Khi bị cảm cúm, cơ thể trẻ sẽ mất nhiều năng lượng hơn để chống lại tác nhân gây bệnh. Lúc này, giấc ngủ được xem là cách tốt nhất để cơ thể hồi phục. Do đó, bố mẹ nên cho trẻ nghỉ ngơi nhiều hơn, cho trẻ ngủ trong những không gian thoáng khí, mát mẻ để trẻ cảm thấy thoải mái và ngon giấc.
Cảm cúm ở trẻ em có thể hồi phục hoàn toàn, một số trường hợp nghiêm trọng hơn cần phải điều trị tại bệnh viện. Nếu trẻ không được chăm sóc đúng cách, nhất là trẻ có hệ miễn dịch kém hoặc gặp các vấn đề về hô hấp như hen suyễn, có nguy cơ gặp phải các biến chứng nguy hiểm:
Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), cách tốt nhất để phòng ngừa cảm cúm ở trẻ em là tiêm vắc xin hàng năm, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi. Nghiên cứu chỉ ra vắc xin cúm bất hoạt có hiệu quả phòng bệnh cúm lên tới 86%, được chỉ định tiêm phòng cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên với phác đồ 2 mũi, sau đó tiêm nhắc lại 1 mũi hàng năm.
Các loại vắc xin phòng bệnh cúm cho trẻ em ở Việt Nam hiện nay gồm có:
Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh hiện có đầy đủ vắc xin phòng ngừa các chủng Cúm A và B cho trẻ em từ 6 tháng tuổi và người lớn. Bố mẹ hãy đưa bé đến BVĐK Tâm Anh để được thăm khám và tiêm phòng đầy đủ, bảo vệ sức khỏe toàn diện cho bé và gia đình.
Bên cạnh việc tiêm vắc xin phòng bệnh, để giảm nguy cơ mắc bệnh cúm cho con, bố mẹ hãy:
Để hiểu rõ về bệnh cảm cúm ở trẻ em, bố mẹ cần nắm rõ những thông tin dưới đây:
Cảm cúm và cảm lạnh là 2 bệnh lý hoàn toàn khác nhau, mặc dù chúng có triệu chứng gần như tương tự. Điểm khác biệt giữa cảm cúm và cảm lạnh như sau:
| Cảm cúm | Cảm lạnh | |
| Tác nhân gây bệnh | Virus cúm A, cúm B, cúm C | Các loại virus khác, điển hình như Rhinovirus, Enterovirus, Coronavirus |
| Triệu chứng |
|
|
Đa số cúm sẽ tự khỏi sau 1-2 tuần, tuy nhiên một số trường hợp trẻ bị cúm nặng có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, cần phải điều trị tại bệnh viện. Một số biến chứng nghiêm trọng có thể gặp như viêm phổi, viêm phế quản, nhiễm trùng tai, viêm tai giữa hoặc thậm chí là tử vong.
>>>Xem chi tiết về vấn đề cảm cúm ở trẻ em có nguy hiểm không tại đây.
Cúm là bệnh rất dễ lây lan. Hầu hết các chuyên gia cho rằng virus cúm lây lan chủ yếu qua giọt bắn khi người bị cúm ho, hắt hơi hoặc khi nói chuyện. Tốc độ lây nhiễm cúm nhanh chóng và bệnh có thể lây nhiễm cho nhiều người cùng lúc. Cách lây lan cúm ít gặp hơn là khi trẻ chạm tay vào bề mặt hoặc vật có virus cúm, sau đó đưa tay chạm vào miệng, mũi hoặc mắt của chính mình.
Sau khi virus cúm xâm nhập vào đường hô hấp của trẻ, các triệu chứng có thể bắt đầu sau đó khoảng 2-4 ngày. Ngay cả khi các triệu chứng cúm chưa xuất hiện, trẻ bị nhiễm cúm vẫn có thể lây virus cúm thêm cho những người tiếp xúc gần.
Thông thường trẻ sẽ khỏi cúm sau 1-2 tuần. Hầu hết các triệu chứng của bệnh sẽ thuyên giảm sau thời điểm này nhưng trẻ vẫn cảm thấy mệt mỏi trong 3-4 tuần sau đó.
Trẻ bị cúm không được uống thuốc kháng sinh nếu không có chỉ định từ bác sĩ. Thuốc kháng sinh không có hiệu quả chống lại virus cúm, ngược lại sẽ làm tiêu diệt các lợi khuẩn, gây ra các tác dụng phụ như đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy. Cảm cúm ở trẻ em chỉ được sử dụng thuốc kháng sinh khi có bội nhiễm, nhiễm trùng và do bác sĩ chỉ định.
Mặc dù bị cúm, trẻ vẫn nên tắm. Việc tắm bằng nước nóng có thể hạ sốt, thư giãn các cơ và giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn. Chú ý không được cho trẻ tắm bằng nước lạnh, nước đá hoặc xoa cồn vì có thể làm cho tình trạng tệ hơn.
Thông thường, bệnh cảm cúm có thể hồi phục trong 1-2 tuần. Tuy nhiên cúm có thể có nhiều biến chứng nguy hiểm như: viêm phổi, viêm xoang, viêm tai giữa, viêm cơ tim cấp, viêm não… nếu trong quá trình chăm sóc, trẻ có 1 trong các biểu hiện dưới đây, bố mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện Tâm Anh để được hỗ trợ càng sớm càng tốt:
Để biết thêm thông tin về cách chăm sóc trẻ và những vấn đề về sức khỏe khác của trẻ, bạn có thể liên hệ khoa Nhi, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh theo địa chỉ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Tóm lại, cảm cúm ở trẻ em tuy là một trong những bệnh lý thường gặp, có thể tự khỏi sau 1 – 2 tuần chăm sóc đúng cách, tuy nhiên bố mẹ không nên vì thế mà chủ quan. Trong quá trình chăm sóc trẻ, bố mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay khi có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.
