Các loại u màng não được phân chia theo nhiều tiêu chí khác nhau. Vậy, có những loại u màng não nào phổ biến? Xem bài viết dưới đây được tham vấn y khoa từ THS.BS.CKII Mai Hoàng Vũ – Khoa Phẫu thuật Thần kinh, Trung tâm Khoa học Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.
Hệ thống phân loại u màng não của WHO dựa trên đặc điểm mô học. Theo đó, các loại u màng não được phân thành 3 cấp độ: (1)
Đây là khối u điển hình, phát triển chậm, lành tính và chiếm hơn 80% các trường hợp mắc u màng não. U màng não độ I gồm 9 biến thể:
U màng não độ II là khối u màng não không điển hình với những đặc trưng như phát triển dạng tấm (sheet-like growth), nhân nổi bật, tăng số lượng tế bào hoặc tỷ lệ nhân/tế bào chất cao. Dù lành tính, nhưng khối u ở cấp độ này có thể phát triển nhanh hơn, khó điều trị và tỷ lệ tái phát cao. U màng não độ II chiếm khoảng 17%.
Trong các loại u màng não theo phân độ của WHO, đây là khối u ác tính (ung thư) và chiếm khoảng 1,7% trường hợp mắc bệnh. Khối u có đặc điểm phát triển nhanh và dễ di căn. Các phân nhóm u màng não độ III gồm u màng não dạng nhú (Papillary meningioma) và u màng não dạng cơ vân (Rhabdoid meningioma).
Dựa theo tính chất, có các loại u màng não bao gồm:
U màng não ác tính (ung thư) là một trong những loại u màng não hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm. Khối u có thể là nguyên phát hoặc do những khối u ở cấp độ khác phát triển. Nguy cơ khối u di căn và ảnh hưởng đến những bộ phận khác của cơ thể rất cao. Để làm chậm sự phát triển của khối u, có thể phải tiến hành phẫu thuật hoặc xạ trị nhưng tỷ lệ tái phát cao. (2)
Khoảng 80 – 90% trường hợp mắc bệnh thuộc dạng này. Khác với u màng não ác tính, u màng não lành tính không phải ung thư, phát triển tương đối chậm và ít di căn sang những bộ phận khác. Tuy nhiên, kích thước khối u tăng lên có thể chèn ép các dây thần kinh xung quanh và cấu trúc quan trọng của não, thậm chí tăng nguy cơ tiến triển thành ác tính, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe người bệnh. (3)
Dựa trên vị trí khối u hình thành, có các loại u màng não phổ biến gồm:
Đây là khối u màng não hình thành trong vùng nền sọ, phần dưới của hộp sọ. Đa số trường hợp là khối u lành tính. Tuy nhiên, do vị trí phát triển ở gần những cấu trúc quan trọng như dây thần kinh sọ, động mạch cảnh, cánh xương bướm, củ yên… nên khối u thường khó điều trị.
Xoang hang là một cấu trúc quan trọng nằm ở hai bên thân xương bướm trong hộp sọ, chứa các dây thần kinh sọ số III (vận nhãn chung), IV (ròng rọc), nhánh mắt (V1) và nhánh hàm trên (V2) của dây thần kinh số V (sinh ba) ở thành ngoài, còn dây VI (vận nhãn ngoài) và động mạch cảnh trong đi bên trong lòng xoang hang.
Xoang hang nhận dẫn lưu tĩnh mạch từ hốc mắt, nền sọ và các tĩnh mạch não. Các khối u ở đây, dù phần lớn là lành tính vẫn có thể chèn ép các cấu trúc thần kinh và mạch máu này, gây rối loạn vận nhãn, giảm thị lực, ảnh hưởng đến các mạch máu lớn.
Trong các loại u màng não, u màng não lồi chiếm khoảng 20% trường hợp. Đây là những khối u phát triển trên bề mặt não. Thông thường, bệnh không gây ra triệu chứng điển hình cho đến khi kích thước khối u phát triển. Lúc này, người bệnh sẽ nhận thấy những biểu hiện như đau đầu, co giật, nói khó, giảm khả năng tập trung, nhìn đôi… Tuy nhiên, u màng não loại này có thể được loại bỏ dễ dàng và ít tái phát sau phẫu thuật. (4)
Đây là một trong những dạng u màng não hiếm gặp và chỉ chiếm khoảng 0,5 – 3% số ca mắc. Bệnh thường xuất hiện với những người ở độ tuổi 40 – 70 tuổi. Các triệu chứng thường tiến triển trong vòng 2 năm hoặc lâu hơn trước khi người bệnh nhận thấy những dấu hiệu rõ ràng như đau ở phần trên cổ, sau đầu hoặc sau mắt; mất trương lực cơ ở lưỡi, chân, cánh tay và bàn tay; mất thăng bằng, co giật không tự chủ. Trong trường hợp nặng, người bệnh có thể bị mất kiểm soát bàng quang hoặc ruột.
Ở loại u màng não này, vị trí khối u thường nằm ở các tế bào lót của hệ thống não thất (những khoang rỗng thông nhau và chứa dịch não tủy). Khối u có thể hình thành ở bất cứ vị trí nào trong não hoặc tủy sống, nhưng phổ biến nhất là não thất thứ tư. Bệnh ảnh hưởng đến trẻ em nhiều hơn người trưởng thành. (5)
Đây là khối u phát triển ở lớp màng não rãnh khứu, cơ quan nằm giữa não và mũi. Tại đây, khối u có thể chèn ép dây thần kinh khứu giác, ảnh hưởng đến khả năng cảm nhận mùi hương. Kích thước khối u phát triển còn gây ra những thay đổi liên quan đến thị giác. Thế nhưng, u màng não vùng rãnh khứu được phân loại là khối u lành tính (theo bảng phân loại của WHO) và rất hiếm gặp.
U màng não cánh xương bướm là một trong các loại u màng não nội sọ phổ biến. Khi chụp X-quang, có thể nhìn thấy khối u ở bên trong (inner), giữa (middle) hoặc phần bên (lateral) của cánh xương bướm. Trong đó, vị trí ở giữa có tỷ lệ mắc bệnh, tử vong và tái phát sau điều trị tương đối cao vì liên quan đến đường dẫn thị giác phía trước, động mạch nội sọ và xoang hang. (6)
Đây là khối u có vị trí phát triển ở vùng màng não của xương thái dương (vùng xương nằm hai bên hộp sọ và ở trên tai).
Tìm hiểu thêm: U màng não thái dương: Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị.
Đây là một trong các loại u màng não hiếm gặp, chiếm khoảng 1 – 2% các trường hợp mắc bệnh. Vị trí của khối u bắt nguồn từ các tế bào màng não bao quanh dây thần kinh thị giác và có thể phát triển trong hốc mắt hoặc ống thị giác. Tuy lành tính, khối u vẫn có thể ảnh hưởng đến đường dẫn thị giác phía trước và tăng nguy cơ mất thị lực.
Đây là khối u màng não hình thành ở khu vực thân não, tiểu não và các dây thần kinh sọ số 5, 7 và 8. Những biểu hiện thực thể khi mắc bệnh có thể gồm mất thính lực, yếu hoặc liệt một bên mặt, nuốt và nói khó… Khối u phát triển tương đối chậm và lành tính nhưng vì nằm gần các cấu trúc quan trọng nên có thể ảnh hưởng đến những tế bào thần kinh xung quanh.
U màng não vùng củ yên chiếm khoảng 5 – 10% tổng số các ca mắc u màng não nội sọ. Ở dạng này, khối u thường hình thành tại củ yên, rãnh giao thoa thị giác, rìa xương bướm và hoành yên. Đây là một trong những loại u màng não khó điều trị do nằm gần nhiều cấu trúc quan trọng. Không chỉ vậy, kể cả khi kích thước nhỏ, khối u vẫn có thể gây chèn ép dây thần kinh thị giác, ảnh hưởng đến thị lực của người bệnh. (7)
U màng não hố sau là khối u phát triển ở gần đáy hộp sọ, nơi đỡ thân não và tiểu não. Khối u dạng này thường lành tính và tăng trưởng chậm. Tuy nhiên, khi kích thước lớn dần, não, tủy sống và các dây thần kinh xung quanh có thể bị chèn ép, ảnh hưởng đến sức khỏe và sinh hoạt của người bệnh.
U trong ổ mắt là khối u hình thành bên trong ổ mắt, có thể xuất phát nguyên phát từ các cấu trúc như dây thần kinh thị giác, màng não bao quanh dây thần kinh, tuyến lệ, cơ, mạch máu hoặc mô liên kết. Ngoài ra, bệnh cũng có thể do khối u từ các vùng lân cận như xương cánh bướm, xoang hang, củ yên hoặc rãnh khứu giác phát triển lan vào ổ mắt (nguyên nhân thứ phát).
U màng não tủy sống chiếm khoảng 1,2 – 12,7% các ca mắc u màng não và chiếm khoảng 25% trường hợp mắc khối u tủy sống (8). Khối u có thể phát triển ở bất cứ vị trí nào dọc theo trục thần kinh/cột sống, phổ biến nhất là vùng ngực và cột sống cổ, số ít ở cột sống thắt lưng.
Để đặt lịch thăm khám tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Bài viết đã cung cấp thông tin về các loại u màng não, được phân chia theo cấp độ, tính chất và vị trí. Mỗi dạng khối u sẽ gây ra những triệu chứng khác nhau và đòi hỏi phương pháp điều trị tương ứng. Nếu nhận thấy những dấu hiệu bất thường, người bệnh cần nhanh chóng thăm khám để được bác sĩ chẩn đoán và can thiệp kịp thời.
