Vỡ tinh hoàn là một trong những tai nạn nam khoa nghiêm trọng, do nhiều nguyên nhân như tai nạn giao thông, chơi thể thao… Đây là tình trạng nguy hiểm có thể để lại biến chứng sức khỏe nếu không được phát hiện và cấp cứu kịp thời. Nhằm cung cấp các thông tin liên quan cách xử trí, phòng ngừa chấn thương nghiêm trọng ở tinh hoàn, bác sĩ Nguyễn Công Minh – Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM sẽ chia sẻ trong bài viết sau.
Vỡ tinh hoàn (tên tiếng Anh Ruptured Testicle) là chấn thương nghiêm trọng khi có lực tác động mạnh vào vùng bìu, khiến lớn bao trắng (tunica albuginea) của tinh hoàn bị rách hoặc đứt, tổn thương đến ống sinh tinh và các mô bên trong. Tình trạng này ảnh hưởng nặng nề đến chức năng tinh hoàn, cần được can thiệp y tế khẩn cấp, kịp thời để bảo tồn chức năng của tinh hoàn, tránh nguy cơ tinh hoàn hoại tử, thậm chí phải cắt bỏ.
Hai tinh hoàn nằm trong túi da (bìu) và nằm ngoài cơ thể. Vì vậy cơ quan này rất dễ bị tổn thương nếu có ngoại lực mạnh tác động vào vùng bìu. Nam giới nếu gặp tình huống va chạm vùng bìu, cần nhanh chóng đến bệnh viện gần nhất có chuyên khoa Nam học – Hiếm muộn để được kiểm tra, can thiệp kịp thời. (1)
Vỡ tinh hoàn thường hiếm khi xảy ra nhưng cực kỳ nguy hiểm. Tình trạng này cần được xử trí khẩn cấp vì nếu chậm trễ có thể để lại biến chứng nghiêm trọng như suy giảm testosterone, mất tinh hoàn, vô sinh, chấn thương tâm lý, rối loạn lo âu…
Hiện nay chưa có nghiên cứu cụ thể con số chính xác về mức lực có thể gây vỡ tinh hoàn. Một số chuyên gia ước tính lực tác động từ 50 pound (tương đương hơn 20kg) trở lên có thể làm vỡ 2 viên cà nam giới.
Đau nhói dữ dội cả phần bìu và tinh hoàn sau chấn thương là triệu chứng điển hình nhất khi tinh hoàn bị bể hay vỡ. Cơn đau có thể kéo dài và trở nên nghiêm trọng hơn nếu không được cấp cứu kịp thời.
Ngoài ra các dấu hiệu có thể kèm theo nếu tinh hoàn bị vỡ là:
Bác sĩ Minh nhấn mạnh đây là tình trạng cấp cứu nam khoa. Nam giới tuyệt đối không tự ý điều trị tại nhà nếu nghi ngờ bị chấn thương tinh hoàn hoặc dương vật. Đặc biệt cần đến bệnh viện ngay khi có dấu hiệu đau nhói dữ dội và kéo dài, vùng bìu sưng tấy, bầm tím, tiểu ra máu… Cấp cứu can thiệp kịp thời là yếu tố quan trọng quyết định đến khả năng bảo tồn và phục hồi chức năng tinh hoàn sau chấn thương.
Khi phát hiện chấn thương tinh hoàn, quá trình sơ cứu ban đầu góp phần giảm thiểu các biến chứng, tăng khả năng bảo tồn tinh hoàn.Trong trường hợp vùng bìu bị tổn thương nhẹ, để ngắt cơn đau tạm thời, người sơ cứu có thể áp dụng một số cách xử trí ban đầu như sau:
Những nguyên nhân phổ biến khiến tinh hoàn bị vỡ gồm:
Ước tính có khoảng 12-15% trường hợp tinh hoàn bị rách hay vỡ liên quan đến tai nạn giao thông (2). Trong các vụ tai nạn, bệnh nhân thường gặp đa chấn thương vùng đầu, tay, chân, ổ bụng… Tuy nhiên nếu vùng bìu chịu lực tác động mạnh trực tiếp, nguy cơ vỡ cả 2 bên tinh hoàn là rất cao.
Một nghiên cứu cho thấy bệnh nhân bị va chạm xe máy có nguy cơ chấn thương và phẫu thuật bìu/tinh hoàn cao hơn so với va chạm xe đạp.
Khi tham gia các môn thể thao, việc va chạm cơ thể, đặc biệt là vùng bìu là điều khó tránh khỏi. Đây là yếu tố làm tăng nguy cơ chấn thương tinh hoàn. Nhiều trường hợp tinh hoàn bị vỡ được ghi nhận khi nam giới chơi các môn thể thao đối kháng như bóng đá, bóng rổ, bóng bầu dục, võ thuật, Muay Thai…
Làm việc ở công trường xây dựng, nhà máy cơ khí, xưởng sản xuất công nghiệp nặng, nam giới có nguy cơ gặp phải những tai nạn lao động nghiêm trọng có thể gây tổn thương đến vùng bìu và tinh hoàn. Các tình huống có thể xảy đến như bị vật nặng rơi trúng phần dưới của cơ thể, va quẹt vào máy móc đang hoạt động, té ngã… Những tai nạn này có thể gây tổn thương nghiêm trọng cho tinh hoàn, thậm chí dẫn đến vỡ nát nếu lực tác động quá mạnh.
Một số trường hợp nam giới bị vỡ rách hòn bi do bị tác động chủ ý hoặc ngoài ý muốn vào vùng kín. Các tình huống thường gặp phải bao gồm bị đá mạnh vào vùng hạ bộ, bị động vật cắn hoặc bị đánh vào vùng bìu. Thậm chí, y văn từng ghi nhận trường hợp người bị rối loạn tâm thần tự gây tổn thương vùng bìu.
Mặc dù hiếm khi xảy ra song chấn thương vỡ nát tinh hoàn cũng có thể là hệ quả của việc quan hệ sai tư thế, quan hệ mạnh bạo hoặc có hành vi thô bạo nhằm tăng khoái cảm khi giao hợp. Quan hệ tình dục quá thô bạo, thiếu kiểm soát có thể gây ra va đập mạnh vào tinh hoàn.
Khi dương vật và bìu bị ép vào nền cứng lúc quan hệ, áp lực đột ngột có thể khiến gãy dương vật, rách bao trắng tinh hoàn… Nếu không được phát hiện và cấp cứu kịp thời, mô tinh hoàn có thể bị hoại tử, dẫn đến nguy cơ cắt bỏ tinh hoàn do không thể phục hồi, điều trị.
Tinh hoàn bị vỡ là tình trạng chấn thương nghiêm trọng, cần can thiệp điều trị ngay nhằm bảo tồn chức năng tinh hoàn, tăng khả năng phục hồi tinh hoàn sau phẫu thuật. Tinh hoàn là cơ quan quan trọng, đóng vai trò duy trì chức năng sinh sản, điều hòa sinh lý của nam giới. Nếu không được cấp cứu điều trị kịp thời sẽ để lại nhiều biến chứng nghiêm trọng. Trong tình huống xấu nhất, bác sĩ buộc phải cắt bỏ tinh hoàn nhằm bảo vệ tính mạng cho người bệnh.
Việc cắt bỏ tinh hoàn sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy sức khỏe nghiêm trọng như suy giảm testosterone, giảm ham muốn về tình dục, rối loạn cương dương, rối loạn tâm lý, suy giảm chất lượng cuộc sống, đặc biệt khả năng sinh sản cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng, thậm chí nam giới phải đối mặt với nguy cơ vô sinh.
Ngay cả khi được cấp cứu và xử trí sớm, người bệnh vẫn có nguy cơ gặp các biến chứng nguy hiểm nếu tinh hoàn bị biến dạng nặng như:
Xoắn tinh hoàn là tình trạng cấp cứu ngoại khoa, cần can thiệp sớm trong vài giờ đầu. Nếu phát hiện hoặc xử lý chậm trễ, người bệnh có nguy cơ cao phải cắt bỏ tinh hoàn.
Khả năng hồi phục sau điều trị tinh hoàn bị vỡ phụ thuộc phần lớn vào chẩn đoán ban đầu. Theo đó, khi vùng hạ bộ bị tác động lực hoặc xảy ra va chạm, nam giới cần được đưa ngay đến bệnh viện có chuyên khoa Nam học – Hiếm muộn để được bác sĩ kiểm tra. Tại đây, các bác sĩ sẽ đánh giá mức độ tổn thương và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp trên từng trường hợp. Quá trình chẩn đoán chấn thương này sẽ trải qua những bước sau:
Đây là bước đầu tiên trong quá trình chẩn đoán tinh hoàn bị vỡ. Người nam cung cấp các thông tin về dấu hiệu, tác nhân gây chấn thương (té ngã, tai nạn, bị lực tác động, chấn thương do công cụ sản xuất…), trong khi đó bác sĩ kiểm tra lâm sàng nhằm đánh giá ban đầu tình trạng của người bệnh. Từ đó đưa ra các nhận định về mức độ nghiêm trọng của tình trạng biến dạng của tinh hoàn.
Siêu âm bìu giúp đánh giá mức độ xuất huyết bên trong tin hoàn, sự toàn vẹn của bao trắng, tình trạng mạch máu, ghi nhận các bất thường tinh hoàn… Từ đó bác sĩ xác định mức độ tổn thương và đưa ra phương án điều trị phù hợp.
Siêu âm tinh hoàn có ưu điểm không xâm lấn, phát hiện nhanh các bất thường, tổn thương, có thể được thực hiện với mọi đối tượng.
Trong trường hợp siêu âm không phát hiện hoặc đánh giá toàn diện các tổn thương tinh hoàn, bác sĩ có thể chỉ định chụp CT nhằm xác định vị trí, mức độ tổn thương. Kết quả chẩn đoán là cơ sở quan trọng để bác sĩ đưa ra kế hoạch điều trị phù hợp.
Điều trị vỡ tinh hoàn phụ thuộc vào mức độ tổn thương và tình trạng của người bệnh, nhưng mục tiêu chung là bảo tồn tối đa chức năng tinh hoàn và giảm nguy cơ biến chứng lâu dài. Hai phương pháp chính gồm:
Bác sĩ Nguyễn Công Minh cho biết: “Nếu được cấp cứu trong vòng 72 giờ sau chấn thương, tỷ lệ bảo tồn và hồi phục chức năng tinh hoàn có thể đạt khoảng 97%. Tuy nhiên, sau mốc thời gian này, nguy cơ phải cắt bỏ tinh hoàn tăng cao, dao động từ 7,4% – 55,5% tùy mức độ tổn thương. Trong những tình huống tinh hoàn không còn khả năng hoạt động bình thường, đặc biệt với nam giới chưa lập gia đình hoặc còn mong muốn sinh con, các bác sĩ sẽ tư vấn lấy tinh trùng để trữ đông trước khi cắt bỏ, nhằm bảo tồn khả năng sinh sản về sau”.
Mặc dù là cơ quan có cấu trúc nhạy cảm, dễ bị tổn thương do tác động mạnh nhưng nam giới hoàn toàn có thể chủ động bảo vệ và phòng tránh chấn thương khi lao động nặng, hoạt động thể thao, tham gia trò chơi vận động mạnh… Những biện pháp hiệu quả giúp phòng tránh vỡ dập ở tinh hoàn gồm:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Nhìn chung, vỡ tinh hoàn là trường hợp tai nạn nam khoa hiếm gặp nhưng nguy hiểm, cần được cấp cứu kịp thời và điều trị đúng phương pháp. Việc can thiệp y tế sớm và phù hợp góp phần tăng cơ hội bảo tồn tinh hoàn, duy trì khả năng sinh sản cũng như đảm bảo chất lượng cuộc sống của người nam trong tương lai.
