U quái vùng cùng cụt ở trẻ sơ sinh cần được theo dõi và điều trị kịp thời nhằm ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm, ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng. Vậy u quái xương cùng cụt là gì? Có phòng ngừa được không?
U quái xương cùng cụt (Sacrococcygeal Teratoma – SCT) là khối u hình thành trên xương cụt của thai nhi. Bên trong khối u bao gồm nhiều tế bào khác nhau, có cả phần rắn và phần nang chứa đầy dịch. Đa số là u lành tính nhưng vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ, đe dọa tính mạng của trẻ nếu không được điều trị kịp thời, đúng cách.
Thống kê cho thấy, tỷ lệ xuất hiện u quái vùng cùng cụt rất thấp, khoảng 1/35.000-40.000 ca sinh. Bệnh thường gặp hơn ở bé trai. Trẻ mắc bệnh có nguy cơ cao mắc phải các bất thường khác liên quan đến hệ tiêu hóa, tiết niệu và thần kinh. (1)
Dựa vào vị trí và hình dạng, u quái vùng cùng cụt được phân loại như sau: (2)
Hiện nay, nguyên nhân dẫn đến sự hình thành và phát triển u quái vùng xương cùng cụt vẫn chưa được phát hiện rõ. Về mặt mô học, u quái phát triển từ các tế bào mầm ngoài tuyến sinh dục trong thời kỳ thai nhi và sơ sinh. (3)
U quái vùng cùng cụt thường không gây triệu chứng ở người mẹ. Tuy nhiên, một số trường hợp bác sĩ có thể nghi ngờ và cho chỉ định cận lâm sàng phù hợp khi thấy bụng to bất thường. Nếu u quái có kích thước lớn có thể gây chèn ép, đè lên nội tạng của thai nhi, gây tình trạng thận to và tắc nghẽn. Trường hợp nghiêm trọng, thai phụ có thể có biểu hiện nước ối tăng, tử cung to, khó chịu, gặp các vấn đề về hô hấp, xuất hiện cơn co thắt sớm.
U quái vùng xương cùng cụt ở trẻ có thể được phát hiện sớm trong giai đoạn bào thai, dựa vào kết quả xét nghiệm máu của người mẹ hoặc siêu âm. Nếu khối u nằm ngoài cơ thể thai nhi, bác sĩ có thể phát hiện trên siêu âm thường quy trong tam cá nguyệt thứ hai của thai kỳ.
Nếu nghi ngờ thai nhi có u quái xương cùng cụt, bác sĩ sẽ chỉ định một số cận lâm sàng để kiểm tra chuyên sâu hơn:
Trong một số trường hợp, u quái vùng cùng cụt được phát hiện muộn hơn, khi trẻ đã được sinh ra. Khối u sẽ sớm được phát hiện trong quá trình khám sức khỏe sơ sinh, thường là sau khoảng vài ngày khi trẻ có các triệu chứng như không thể đi tiểu, táo bón, đau lưng dưới, đau bụng/mông, khối u vùng mông, vỡ u chảy dịch vùng mông.
U quái vùng cùng cụt được phát hiện sớm trong giai đoạn bào thai, bác sĩ sẽ tư vấn kế hoạch quản lý trước sinh phù hợp cho mẹ, bao gồm siêu âm thai thường xuyên nhằm theo dõi sự phát triển, kích thước và ảnh hưởng của u quái. Nếu kích thước khối u nhỏ, không gây ảnh hưởng đáng kể, việc điều trị thường sẽ được trì hoãn cho đến khi trẻ ra đời. Nhưng nếu thai nhi có dấu hiệu suy tim, bác sĩ sẽ cân nhắc can thiệp sớm cho thai nhi.
Trường hợp cần can thiệp, bác sĩ sẽ cân nhắc lựa chọn phương pháp hỗ trợ dựa vào tình trạng sức khỏe thai nhi và số tuần tuổi thai của trẻ. Nếu thai trên 28 tuần tuổi, bác sĩ có thể chỉ động dùng steroid nhằm thúc đẩy sự phát triển của phổi, chuẩn bị cho sinh sớm. Nếu thai dưới 28 tuần, u quái đe dọa tính mạng của trẻ, phẫu thuật cắt bỏ khối u cho thai nhi có thể được cân nhắc:
Nếu kích thước u quái xương cùng cụt nhỏ, trẻ vẫn có thể được sinh qua ngả âm đạo. Nhưng nếu khối u lớn hoặc có nhiều nước ối, bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định sinh mổ để ngăn ngừa biến chứng vỡ, xuất huyết khối u. Một số trường hợp, trẻ có thể được điều trị bằng phương pháp điều trị trong chuyển dạ ngoài tử cung (EXIT) – bác sĩ xem xét và loại bỏ khối u cho thai nhi trước khi ca sinh hoàn tất nhằm hạn chế chảy máu.
Phẫu thuật loại bỏ khối u và xương cụt để ngăn ngừa sự tái phát của u quái vùng cùng cụt là điều cần thiết để trẻ có cơ hội phát triển khỏe mạnh. Nếu khối u chưa được xử lý trong quá trình sinh, phẫu thuật sẽ được thực hiện trong vài ngày sau sinh, khi sức khỏe của trẻ đã ổn định hơn.
Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh với lợi thế là bệnh viện đa khoa chuyên sâu, được trạng bị hệ thống máy móc tối tân và là nơi quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ đầu ngành. Bằng sự nỗ lực, tận tâm từ các chuyên gia, bác sĩ thuộc Trung tâm Sản Phụ khoa và Trung tâm Y học bào thai, nhiều bất thường bẩm sinh ở thai nhi được phát hiện sớm; từ đó, có kế hoạch chăm sóc và điều trị kịp thời, tăng cơ hội sống sót, bảo vệ an toàn cho cả mẹ và bé.
Đối với u quái vùng xương cùng cụt cũng như các bất thường bẩm sinh khác, các chuyên gia đến từ Trung tâm Sơ sinh và Khoa Ngoại nhi, BVĐK Tâm Anh sẽ lên phác đồ phù hợp, theo sát tình trạng bệnh lý và sức khỏe của trẻ. Các chuyên gia, bác sĩ sẽ có mặt ngay tại phòng sinh nhằm mang đến sự điều trị tối ưu cho trẻ ngay từ những giây phút đầu tiên.
Trẻ sau mổ u quái vùng xương cùng cụt sẽ được đưa về phòng chăm sóc đặc biệt dành cho trẻ sơ sinh (NICU). Tại đây, trẻ được theo dõi các dấu hiệu sinh tồn: nhịp tim, nhịp thở, mạch đập; chăm sóc, hỗ trợ hô hấp phù hợp, truyền dịch và thuốc qua đường tĩnh mạch… Bác sĩ sẽ thường xuyên kiểm tra, đánh giá khả năng hồi phục của trẻ, kiểm tra chức năng thần kinh, tiêu tiểu, vận động chi nhằm phát hiện sớm và có can thiệp phù hợp nếu xảy ra biến chứng.
Khi sức khỏe của trẻ dần ổn định hơn, trẻ sẽ được xuất viện về nhà. Bố mẹ chăm sóc trẻ tương tự như những trẻ sơ sinh khác. Tuy nhiên, cần đặc biệt lưu ý vấn đề vệ sinh, phòng ngừa nhiễm trùng tại vết mổ. Trẻ nên được nuôi bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời để phát triển toàn diện. Bố mẹ cho trẻ tái khám đúng hẹn hoặc khi có dấu hiệu bất thường để bác sĩ kiểm tra, đánh giá sự phát triển của trẻ cũng như có xử trí phù hợp.
Hầu hết u quái vùng cùng cụt có nhiều mạch máu nuôi dưỡng. Do đó, khi khối u phát triển nhanh, tim sẽ phải hoạt động nhiều hơn. Bên cạnh đó, u quái cũng có thể làm tăng lượng nước ối, gây tích tụ ối ở nhiều vùng khác nhau của cơ thể, dẫn đến phù thai. Điều này khiến thai nhi dễ bị suy tim, đe dọa tính mạng của cả mẹ và bé.
Khi u quái dẫn đến biến chứng phù thai, tỷ lệ tử vong ở thai nhi tăng cao nếu thai dưới 30 tuần tuổi. Phù thai có thể dẫn đến hội chứng soi gương của mẹ – mẹ có tình trạng giống như tình trạng của thai nhi bị bệnh, có thể gây các triệu chứng như huyết áp cao, phù chân tay, nôn mửa… tăng nguy cơ sinh non.
U quái có kích thước lớn có thể gây các biến chứng xuất huyết. Đối với những trường hợp u quái nằm chủ yếu trong cơ thể trẻ, sự phát của khối u có thể gây ảnh hưởng đến các cơ, dây thần kinh ở vùng chậu, chèn ép ruột, bàng quang, gây tắc nghẽn đường tiết niệu…
Không có biện pháp phòng ngừa u quái vùng xương cùng cụt. Tuy nhiên, việc chăm sóc thai kỳ đúng cách có thể góp phần giảm nguy cơ xuất hiện các bất thường thai nhi. Đồng thời, cần thăm khám thai định kỳ để phát hiện sớm các bất thường (nếu có), từ đó có kế hoạch chăm sóc và điều trị phù hợp, đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.
Một số câu hỏi về u quái vùng cùng cụt ở trẻ:
Hiện chưa có nghiên cứu nào kết luận u quái vùng cùng cụt có di truyền hay không. Theo ghi nhận, các ca bệnh có xu hướng xuất hiện đơn lẻ, không có xu hướng gia đình rõ ràng. Tuy nhiên, khoảng 10-15% trẻ mắc bệnh được sinh ra trong gia đình có tiền sử mang thai đôi.
Mặc dù phần lớn u quái vùng xương cùng cụt bẩm sinh là lành tính nhưng một số trường hợp hiếm gặp là ác tính. Lúc này, việc điều trị sẽ được phối hợp chặt chẽ với bác sĩ Ung thư nhi và các chuyên gia từ chuyên khoa liên quan nhằm đảm bảo hiệu quả điều trị toàn diện.
Trẻ cần được tái khám định kỳ để bác sĩ khám và theo dõi tổng trạng sức khỏe của trẻ, phát hiện sớm các bất thường, can thiệp kịp thời nếu u quái tái phát, đặc biệt trong 3 năm đầu.
Ngoài ra, trong quá trình chăm sóc và theo dõi sức khỏe của trẻ tại nhà, nếu trẻ có các dấu hiệu bất thường như:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Sự xuất hiện của u quái vùng cùng cụt tạo gánh nặng bệnh tật lên cả mẹ và bé. Tuy nhiên với sự phát triển của Y học, bệnh thường được phát hiện sớm trong giai đoạn bào thai; từ đó có kế hoạch chăm sóc và can thiệp phù hợp, giúp tăng cơ hội sống khỏe mạnh cho trẻ và bảo vệ an toàn cho mẹ.
