Ước tính có khoảng 4.3% trẻ em và 1.8% người lớn mắc papilloma (u nhú) thanh quản mỗi năm. Vậy đâu là nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa u nhú thanh quản hiệu quả. Tìm hiểu các thông tin này qua các chia sẻ của thạc sĩ, bác sĩ Trịnh Thị Lê Vy, Đơn vị Tai Mũi Họng, Trung tâm Khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7 trong bài viết bên dưới.
Papilloma thanh quản (pa-puh-LOW-ma-TOE-sis) là khối u lành tính, không gây ung thư, giống như mụn cóc hình thành bên trong thanh quản. Các khối u (u nhú) có thể lan sang các bộ phận khác trong đường hô hấp của người bệnh. Papilloma có thể mắc phải ở mọi người. Người mắc một số loại HPV nhất định có nguy cơ cao phát triển u nhú thanh quản.
Phẫu thuật cắt bỏ papilloma bằng tia laser có thể loại bỏ u nhú. Tuy nhiên, những khối u này giống như mụn cóc, sau điều trị thường phát triển trở lại, nhân lên và lan rộng. Nếu có nhiều khối u papilloma, chúng có thể chặn hoặc cản trở đường thờ, tình trạng này được gọi là u nhú đường hô hấp tái phát (RRP).
Khối u papilloma ảnh hưởng đến hệ hô hấp. Chúng có thể hình thành ở bất cứ đâu trong đường thở nối miệng và mũi với phổi, hiếm khi phát triển bên trong phổi. Dây thanh là nơi dễ phát triển các khối u papilloma nhất, vì lý do này, các bác sĩ gọi tình trạng này là u nhú thanh quản hoặc LP.
Dựa vào thời điểm xuất hiện triệu chứng, có thể chia papilloma thanh quản thành 2 loại:
Triệu chứng của papilloma thanh quản tương tự như hen suyễn hoặc viêm phế quản mạn tính. Đây là nguyên nhân phổ biến thứ 2 gây khàn giọng ở trẻ em và người lớn. Hầu hết các u nhú thanh quản (khối u) xảy ra ở trẻ em trước 3 tuổi. Các khối u thường phát triển nhanh chóng và có thể có kích thước khác nhau, gây ra các vấn đề về hô hấp và nuốt. Các triệu chứng khác có thể bao gồm: (1)
Qua chẩn đoán hình ảnh hoặc chẩn đoán chuyên sâu khác, triệu chứng của u nhú thanh quản được đặc trưng bởi sự tăng sinh nhiều lần của biểu mô vảy phân tầng tăng sản với lõi mạch máu trung tâm. Ngoài ra còn có sự tăng sản tế bào đáy và cạnh đáy theo hướng vuông góc với bệnh koilocytosis không điển hình.
Nguyên nhân papilloma thanh quản là do vi rút u nhú ở người (HPV) gây ra. HPV là loại virus nhỏ, không có vỏ bọc chứa axit deoxyribonucleic (DNA) thuộc họ Papovaviridae, có xu hướng lây nhiễm các tế bào biểu mô. Có khoảng 200 loại HPV khác nhau. Hóa học miễn dịch đã tìm thấy HPV type 6 và HPV type 11 gây mụn cóc sinh dục có liên quan nhiều nhất đến sự phát triển của papilloma thanh quản. HPV type 16 và HPV type 18, có khả năng ác tính khi phát triển u nhú thanh quản. HPV type 6 và HPV type 11 chiếm 9/10 trường hợp papilloma đường hô hấp tái phát. (2)
Trẻ vị thành niên mắc papilloma thanh quản có nguyên nhân do lây nhiễm bẩm sinh. Phương thức lây truyền ở trẻ vị thành niên có liên quan chặt chẽ với sự lây truyền dọc trong khi sinh con. Tuy nhiên, phương thức lây truyền chính xác của virus gây papilloma thanh quản vẫn chưa được khoa học chứng minh.
Người trưởng thành khởi phát u nhú thanh quản có nguyên nhân được xác định do nhiễm virus HPV type 6 và 11 qua quan hệ tình dục bằng miệng. Bất kỳ ai có hoạt động tình dục đều có thể mắc những loại virus này thông qua quan hệ tình dục qua đường hậu môn, miệng, âm đạo. Riêng trường hợp lây nhiễm papilloma thanh quản do quan hệ tình dục bằng miệng, nghiên cứu đã chứng minh rằng các yếu tố khác phải được thực hiện trong quá trình lây nhiễm vì chỉ sự hiện diện của HPV trên niêm mạc không nhất thiết gây lây nhiễm và khởi phát u nhú dây thanh.
Mọi người đều có nguy cơ bị papilloma thanh quản. Phụ nữ mang thai lần đầu, con đầu lòng và người bị mụn cóc sinh dục mới mắc phải là nhóm có nguy cơ cao. Đối với u nhú hô hấp khởi phát trong giai đoạn vị thành niên, những người sau đây được xếp vào hàng nguy cơ cao:
Nếu thai phụ có mụn cóc sinh dục đang hoạt động thì nguy cơ lây virus HPV cho thai nhi là khoảng 1/250 – 400. Nghĩa là, cứ 250 – 400 thai phụ nhiễm HPV có 1 trường hợp truyền sang thai nhi. Virus từ mẹ truyền sang con trong quá trình chuyển dạ và sinh nở. Nguy cơ này sẽ lớn hơn nếu có cả vợ (đang mang thai) và chồng đều bị nhiễm bệnh hoặc thời gian chuyển dạ kéo dài. Chuyển dạ lâu hơn đồng nghĩa với việc em bé tiếp xúc với virus (ở âm đạo) nhiều hơn.
Chẩn đoán papilloma thanh quản là sinh thiết tổn thương có type HPV. Sự biến đổi ác tính của u nhú thanh quản thành ung thư biểu mô tế bào vảy có thể xảy ra ở 1% – 4% trường hợp và phụ thuộc chủ yếu vào loại HPV, phổ biến hơn ở người lớn. Mặc dù HPV type 6 và 11 phổ biến nhưng nguy cơ ác tính thấp, trong khi người mắc papilloma thanh quản do virus HPV type 16 và 18 có nguy cơ cao xuất hiện ung thư khởi phát.
Thông thường, u nhú thanh quản diễn biến lành tính nên thường không cần sử dụng các phương pháp chẩn đoán hình ảnh. Tuy nhiên, chụp cắt lớp vi tính (CT) có thể hữu ích trong việc đánh giá u nhú phổi hoặc bất kỳ tổn thương hô hấp nào khác trước phẫu thuật.
Ngoài ra, bác sĩ điều trị trong quá trình chẩn đoán papilloma thanh quản cũng cần khai thác bệnh sử cẩn thận, tập trung ban đầu vào các triệu chứng hô hấp của người bệnh. Trong quá trình chẩn đoán, bác sĩ sẽ hỏi về các lần đặt nội khí quản trước đó, tiền sử chu sinh, khởi phát và tiến triển của các triệu chứng, bất kỳ chấn thương nào hoặc thay đổi giọng nói.
Các triệu chứng liên quan như khó ăn, viêm mũi dị ứng, sử dụng giọng nói cường độ cao và kích thích trào ngược. Những thông tin về bệnh sử có thể phân biệt papilloma thanh quản với các nguy cơ khác. Sau đó, bác sĩ sẽ quan sát lâm sàng về tình trạng thở nhanh, thở rít, sử dụng các cơ phụ, lời nói, tiếng khóc hoặc sự thay đổi của tiếng thở rít theo tư thế của người bệnh trước khi có chỉ định sinh thiết hoặc chẩn đoán khác.
Trước phẫu thuật papilloma thanh quản, bác sĩ có thể cần chẩn đoán chính xác bằng nội soi mũi họng bằng sợi quang linh hoạt, nhằm khả năng loại trừ một số chẩn đoán phân biệt. U nhú thanh quản được quan sát dưới dạng các nốt lồi “giống như quả nho” màu hồng đến trắng, có thể không cuống hoặc có cuống với lõi mạch máu trung tâm có thể nhìn thấy được.
Nội soi sử dụng công nghệ mới là hình ảnh băng hẹp (NBI) hữu ích trong chẩn đoán papilloma thanh quản. NBI là ánh sáng xanh có bước sóng ngắn được hấp thụ chủ yếu bởi huyết sắc tố. Do đó, u nhú thanh quản có lõi mạch máu sẽ được mô tả như mô mềm bao quanh các nốt màu xanh. Giúp bác sĩ nhận biết chúng 1 cách dễ dàng và chính xác. Papilloma có thể xuất hiện ở nhiều nơi trên đường hô hấp, nội soi tai mũi họng giúp bác sĩ phát hiện sớm có u nhú xuất hiện, ngay khi chúng chưa có bất kỳ triệu chứng nào.
Papilloma thanh quản có thể bị nhầm lẫn với các tổn thương thanh quản khác. Mặc dù u nhú thanh quản có nguy cơ ác tính nhưng bệnh bạch sản dây thanh âm, ung thư biểu mô tế bào vảy và ung thư biểu mô mụn cóc cần phải được chẩn đoán loại trừ. Chúng có thể được phân biệt dễ dàng bằng sinh thiết tổn thương. LP có thể bị nhầm lẫn với các tổn thương lành tính khác như u hạt hoặc nốt sần thanh quản và viêm dây rốn dạng polyp (phù Reinke). Những tổn thương này, trái ngược với các tổn thương ác tính, hầu hết được phân biệt bằng kiểm tra nội soi chi tiết.
Y học hiện tại vẫn chưa tìm ra bất kỳ phương pháp nào để điều trị bệnh papilloma thanh quản dứt điểm. Trong trường hợp cần thiết điều trị u nhú thanh quản, bác sĩ sẽ can thiệp điều trị bằng phẫu thuật laser để tiêu diệt các khối u. Thủ thuật này được đánh giá là an toàn, ít xâm lấn, có khả năng loại bỏ các papilloma thanh quản.
Tuy nhiên, phẫu thuật nội soi bằng tia laser không thể điều trị tận gốc papilloma thanh quản, những khối u này thường quay trở lại, khi này người bệnh lại cần phẫu thuật nội soi điều trị. Một số ít người có nhiều khối u đến mức khó thở. Đối với trường hợp này, người bệnh có thể cần điều trị bằng phẫu thuật vài tuần 1 lần để mở đường thở. Bác sĩ điều trị sẽ sử dụng các phương pháp điều trị khác đối với các trường hợp nặng, cần 4 lần phẫu thuật nội soi/năm.
Các phương pháp điều trị khác có thể bao gồm:
Phòng ngừa papilloma thanh quản bao gồm tiêm vắc-xin ngừa HPV và quan hệ tình dục an toàn. Sử dụng bao cao su có thể làm giảm nguy cơ nhiễm HPV. Bao cao su cũng có thể bảo vệ bạn tình nếu người bệnh bị nhiễm virus.
Vắc-xin HPV bảo vệ chống lại các loại virus gây bệnh papilloma thanh quản và cũng bảo vệ chống lại 7 loại HPV khác gây ung thư như:
Trẻ em có thể tiêm liều vắc-xin HPV đầu tiên khi 9 tuổi và liều thứ 2 trước 15 tuổi. Người lớn dưới 26 tuổi chưa được tiêm chủng cũng có thể tiêm vắc-xin và cần tiêm đủ 3 liều. Người từ 27 – 45 tuổi, có quan hệ tình dục với nhiều bạn tình và không bị nhiễm vi-rút HPV, có thể tiêm phòng vắc-xin.
Bệnh papilloma thanh quản không nguy hiểm, đây được đánh giá là tình trạng lành tính. Tuy nhiên, bệnh có thể gây nhiều vấn đề sức khỏe như khàn tiếng, khó nuốt, đau,… Trong trường nặng có thể xâm lấn đường thở.
Cần gặp bác sĩ nếu người bệnh có các dấu hiệu hoặc triệu chứng sau đây:
Chẩn đoán và điều trị papilloma thanh quản tại Trung tâm Tai Mũi Họng, BVĐK Tâm Anh TP.HCM và Đơn vị Tai Mũi Họng, Trung tâm Khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7. Tại đây, quy tụ đội ngũ bác sĩ giỏi, giàu kinh nghiệm, tận tâm trong việc khám và điều trị các vấn đề về sức khỏe thanh quản, tai, mũi, họng,…. trong đó có papilloma thanh quản.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng với những thông tin bài viết vừa chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu thêm về bệnh papilloma thanh quản, nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa bệnh. Thực hành tình dục an toàn và tiêm vắc-xin ngừa HPV là cách tốt nhất để phòng ngừa papilloma (u nhú) thanh quản hiệu quả.
