Bệnh lý về rốn ở trẻ sơ sinh là vấn đề mà nhiều bậc cha mẹ cần quan tâm. Bên cạnh việc chăm sóc rốn đúng cách, cha mẹ nên thường xuyên quan sát để phát hiện sớm và tham vấn ý kiến các chuyên gia kịp thời khi trẻ có dấu hiệu bất thường.
Khi còn trong bụng mẹ, dây rốn là “cầu nối” vận chuyển chất dinh dưỡng từ mẹ sang bé và giúp đào thải chất thải ra ngoài. Ngay sau khi chào đời, dây rốn sẽ được kẹp và cắt, bắt đầu quá trình khô và rụng. Ban đầu, dây rốn có màu sáng bóng, vàng, sau đó dần chuyển sang xám, nâu hoặc đen khi khô lại.
Trong khoảng 3 tuần sau sinh, cuống rốn sẽ khô đen và rụng. Khoảng 7 đến 10 ngày sau khi rốn rụng, vùng rốn sẽ lành hoàn toàn. Khi được chăm sóc đúng cách, cuống rốn của trẻ khô dần và tự rụng đi mà không cần can thiệp gì.
Trong thời gian này, bố mẹ cần chú ý giữ vệ sinh rốn đúng cách, kiểm tra thường xuyên để phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường. Nếu sau khi rụng rốn có một vài giọt máu nhưng bé không có dấu hiệu bất thường nào khác, đây là hiện tượng bình thường, chỉ cần tiếp tục theo dõi và chăm sóc. Tuy nhiên, nếu máu chảy lượng nhiều, kéo dài hoặc có dấu hiệu bất thường khác, bố mẹ nên đưa bé đến cơ sở y tế để kiểm tra.
Những bệnh lý về rốn ở trẻ sơ sinh thường gặp, bố mẹ nên lưu ý:
Nhiễm trùng rốn là tình trạng rốn bị nhiễm khuẩn, gây các triệu chứng: sưng đỏ vùng rốn và có thể lan rộng ra các mô xung quanh, sờ rốn đau, chảy dịch mủ có mùi hôi.
Thoát vị rốn xảy ra ở khoảng 10-20% trẻ sơ sinh, phổ biến hơn ở trẻ sinh non và trẻ mắc hội chứng Down (Trisomy 21). Đây là tình trạng một phần cơ thành bụng bị khiếm khuyết, tạo điều kiện cho một phần quai ruột chui ra, hình thành khối phồng ở rốn. Khối phồng này sẽ to hơn khi trẻ khóc hoặc uốn vặn và nhỏ lại khi trẻ nằm yên. (1)
Thoát vị rốn không gây đau, không vỡ và có thể tự cải thiện khi trẻ lớn lên, thường ở mốc 4 đến 5 tuổi. Tuy nhiên, nếu khối thoát vị có kích thước lớn hơn 2.5cm hoặc không mất đi khi trẻ được 4, 5 tuổi, trẻ cần được khám chuyên khoa xem xét phẫu thuật điều trị thoát vị rốn.
Chảy máu rốn là tình trạng có ít máu rỉ ra từ khu vực giữa cuống rốn và chân rốn. Phần lớn tình trạng này có thể tự cầm máu hoặc dừng lại khi mẹ dùng miếng gạc vô trùng ấn nhẹ vào vùng rốn của trẻ. Tuy nhiên, nếu máu chảy liên tục, không cầm được (máu vẫn chảy sau 10 phút đè ép hoặc tái chảy hơn 3 lần), mẹ nên đưa bé đến bác sĩ để kiểm tra, vì có thể bé đang gặp vấn đề sức khỏe liên quan nhiễm trùng, rối loạn đông máu, rối loạn miễn dịch…
U hạt rốn được miêu tả là một mảnh mô, kích thước từ nhỏ vài milimet nhưng có thể lên đến 1-2cm, còn sót lại trên chân rốn sau khi rốn rụng, bề mặt có thể nhẵn hoặc không đều, thường có cuống. Đối với u hạt rốn to, nếu không được điều trị, các u hạt rốn này có thể làm rỉ dịch và gây viêm kéo dài trong nhiều tuần. Nguyên nhân chính xác của tình trạng này vẫn chưa được xác định, nhưng thường không liên quan đến việc chăm sóc rốn, mà phần lớn là do bất thường giải phẫu.
Bình thường, ống niệu rốn sẽ được đóng kín và xơ hóa thành dây chằng rốn trước khi trẻ được sinh ra. Tuy nhiên, do một số nguyên nhân khiến quá trình đóng lại của ống niệu rốn diễn ra bất thường, ống niệu rốn chỉ đóng một phần hoặc không đóng lại, gây ra tình trạng tồn tại ống niệu rốn.
Đây là một dạng bất thường của tồn tại ống niệu rốn. Nang niệu rốn thường không gây triệu chứng trừ trường hợp xảy ra nhiễm khuẩn.
Ống rốn tràng là phần sót lại giữa hồi tràng và rốn, có thể làm dịch mật hoặc phân chảy ra từ rốn của trẻ.
Polyp rốn là một khối cứng, chắc, có màu đỏ, thường lớn hơn u hạt rốn. Không giống như u hạt, polyp rốn không tự rụng và cần can thiệp phẫu thuật để điều trị. Khi phát hiện polyp rốn ở trẻ, bố mẹ nên đưa bé đến bác sĩ để được thăm khám và được tư vấn phương pháp xử lý phù hợp.
Thông thường, rốn sẽ rụng trong khoảng ba tuần sau sinh, nhưng trong một số ít trường hợp, quá trình này có thể kéo dài hơn. Nếu sau 3 tuần, cuống rốn của trẻ vẫn chưa rụng đi, mẹ nên đưa trẻ đến bệnh viện để bác sĩ kiểm tra và có xử trí phù hợp.
Uốn ván rốn là tình trạng rốn bị nhiễm vi khuẩn Clostri diumtetani. Sau giai đoạn ủ bệnh (thường là 7 ngày), trẻ xuất hiện các triệu chứng như sốt cao, quấy khóc, bỏ bú, hàm cứng, co giật và co cứng.
Thông thường, dây rốn của trẻ sẽ có 2 động mạch và 1 tĩnh mạch. Tuy nhiên, ở một số trẻ, dây rốn chỉ có 1 động mạch rốn (chiếm khoảng 0.08-1.9% trẻ sơ sinh). Tình trạng này được gọi là bệnh động mạch rốn.
Trẻ mắc bệnh thường sẽ kèm theo một hoặc một vài bất thường bẩm sinh khác. Ước tính có khoảng 30% trẻ mắc bệnh động mạch rốn có bất thường bẩm sinh khác đi kèm.
Rốn rỉ dịch là tình trạng rốn của trẻ ẩm ướt, có thể rỉ dịch mủ. Tình trạng này có thể là dấu hiệu cảnh báo nhiễm trùng rốn hoặc các bệnh lý liên quan như tồn tại ống niệu rốn, u hạt rốn… Mẹ nên đưa bé đi khám để bác sĩ kiểm tra, tầm soát bệnh lý rốn và hướng dẫn cách chăm sóc phù hợp.
Chăm sóc rốn của trẻ sơ sinh, bố mẹ lưu ý các vấn đề dưới đây:
Rốn của trẻ sơ sinh nên được vệ sinh đúng cách mỗi ngày, tần suất 1-2 lần/ngày, tốt nhất là sau khi tắm cho trẻ. Bố mẹ cần rửa sạch tay với xà phòng khử khuẩn trước và sau mỗi lần vệ sinh rốn cho trẻ nhằm giảm nguy cơ gây nhiễm khuẩn. Dùng gạc vô trùng hoặc tăm bông thấm nước muối sinh lý rồi lau từ chân rốn, xung quanh rốn lan ra xung quanh ít nhất 5cm, lau dây rốn và kẹp rốn. Tiếp đó, dùng gạc vô trùng lau khô lại, chú ý các nếp sâu ở chân rốn. Chú ý để rốn thoáng khí, khô ráo và sạch sẽ.
Tắm cho trẻ đúng cách đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe của trẻ sơ sinh. Khi tắm cho trẻ, bố mẹ cần tắm nhanh trong khoảng 5-10 phút, tắm nước ấm, trong phòng kín gió và cần giữ ấm cho trẻ ngay sau khi tắm. Lưu ý, tránh để nước bẩn dính vào cuống rốn của trẻ và không chà xát mạnh vào vùng rốn.
Nên chọn quần áo làm từ chất liệu mềm mại, thấm hút tốt cho trẻ sơ sinh. Khi mặc quần áo, bố mẹ cần tránh để vải chà xát hoặc bó chặt vào vùng rốn của trẻ. Đồng thời, nên đóng bỉm dưới rốn để hạn chế ma sát, giúp thoáng khí và ngăn ngừa phân, nước tiểu tiếp xúc với rốn, giảm nguy cơ nhiễm trùng.
Bố mẹ cần để cuống rốn của trẻ rụng tự nhiên, tránh tác động hay cố gắng gỡ bỏ cuống rốn khi chưa sẵn sàng. Việc can thiệp này có thể gây tổn thương da, tạo cửa ngõ cho vi khuẩn xâm nhập gây nhiễm trùng. Ngoài ra, thao tác không đúng cách không chỉ khiến trẻ bị đau, khó chịu mà còn có thể dẫn đến các biến chứng như chảy máu kéo dài hoặc hình thành u hạt rốn.
Một số câu hỏi thường gặp về rốn ở trẻ sơ sinh:
Rốn bình thường ở trẻ sơ sinh là rốn đã trãi qua quá trình rụng tự nhiên kéo dài khoảng 1-3 tuần không có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào. Khi cuống rốn rụng, có thể xuất hiện một lượng nhỏ dịch hồng hoặc đỏ nhạt nhưng sau đó tự khô, không đỏ, không sưng và không có mùi hôi. Về hình dạng, rốn có thể lồi, lõm hoặc phẳng tùy thuộc vào nhiều yếu tố như cấu trúc cơ thể và di truyền.
Nếu được chăm sóc đúng cách, rốn của trẻ sơ sinh sẽ rụng trong khoảng 1-3 tuần sau sinh.
Rốn của trẻ sơ sinh lâu rụng có thể do nhiều nguyên nhân, có thể là do nhiễm trùng, suy giảm miễn dịch, tác dụng phụ của thuốc kháng sinh bôi tại chỗ hoặc dung dịch sát khuẩn.
Nếu vấn đề vệ sinh vùng rốn không được đảm bảo dẫn đến nhiễm trùng, rốn của trẻ sẽ có mùi hôi.
Không, khi cuống rốn đã rụng đi, bố mẹ tiếp tục chăm sóc rốn cho trẻ như bình thường, bao gồm vệ sinh rốn đúng cách và để vùng rốn sạch sẽ, khô thoáng.
Nếu phát hiện trẻ có bất thường ở vùng rốn hoặc đã hơn 3 tuần nhưng cuống rốn chưa rụng đi, bố mẹ nên đưa trẻ đến bệnh viện để bác sĩ kiểm tra và tư vấn điều trị phù hợp. Đặc biệt, trẻ cần được đưa đến bệnh viện Tâm Anh ngay lập tức nếu có các dấu hiệu nguy hiểm dưới đây:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng với những thông tin trên, quý phụ huynh đã hiểu rõ hơn về các bệnh lý về rốn ở trẻ sơ sinh thường gặp. Bố mẹ chăm sóc rốn cho trẻ đúng theo hướng dẫn của bác sĩ và cần đưa trẻ đến bệnh viện để được bác sĩ kiểm tra ngay khi phát hiện dấu hiệu bất thường ở trẻ.
