Bạch cầu mạn dòng tủy ảnh hưởng lớn đến sức khỏe người bệnh nếu không được điều trị kịp thời. Vậy, bệnh bạch cầu mạn dòng tủy là gì? Nguyên nhân gây bệnh do đâu và điều trị bệnh bằng cách nào?
Bạch cầu mạn dòng tủy (CML) là bệnh ung thư máu hiếm gặp của tủy xương. Bệnh bạch cầu mạn dòng tuỷ được đặc trưng bởi tình trạng tăng sinh mất kiểm soát của các tế bào bạch cầu hạt đã được biệt hóa trưởng thành, dẫn đến làm tăng số lượng tế bào bạch cầu một cách bất thường trong máu ngoại vi.
Tủy xương là phần mô xốp nằm bên trong xương, chịu trách nhiệm tạo nên các tế bào máu . So với bệnh bạch cầu cấp tính, bạch cầu dòng tủy mãn tính có xu hướng phát triển tương đối chậm và diễn biến âm thầm với triệu chứng không rõ ràng. Bệnh bạch cầu mạn dòng tủy có thể xảy ra ở mọi đối tượng, tuy nhiên nguy cơ mắc bệnh có thể gia tăng ở người cao tuổi.
Giai đoạn mạn tính hay còn gọi là thời kỳ ủ bệnh, ở giai đoạn này bệnh bạch cầu mạn dòng tủy thường diễn biến âm thầm, có thể kéo dài trong vài năm và không gây ra bất kỳ triệu chứng đặc hiệu nào. Trong giai đoạn mãn tính, số lượng tế bào máu vẫn tương đối ổn định, đồng thời tỷ lệ nguyên bào (tế bào blast) có trong máu và tủy xương chưa đáng kể (dưới 10%) [1].
Do đặc điểm tiến triển âm thầm, bệnh bạch cầu tủy mạn tính ở giai đoạn mãn tính chỉ có thể được phát hiện thông qua kết quả xét nghiệm máu chuyên sâu trong quá trình thăm khám sức khỏe định kỳ.
Nếu bệnh bạch cầu tủy mạn không được điều trị kịp thời, giai đoạn mãn tính có thể nhanh chóng chuyển biến sang giai đoạn tiến triển. Giai đoạn tiến triển của bệnh lý này được đặc trưng bởi tình trạng tăng tỷ lệ blast trong máu và tủy xương (từ 10% đến dưới 20%). Nếu chậm trễ trong việc điều trị, bệnh CML ở giai đoạn tiến triển có thể chuyển biến sang giai đoạn bùng nổ (giai đoạn chuyển cấp) với tiên lượng ít khả quan hơn.
Ở giai đoạn bùng nổ (giai đoạn chuyển cấp), người bị bạch cầu mạn dòng tủy thường bị suy giảm sức khỏe nghiêm trọng do số lượng tế bào blast (nguyên bào) trong máu và tủy xương có xu hướng tăng cao (từ 20% đến hơn 30%). Khi bệnh bạch cầu tủy mạn tiến triển đến giai đoạn chuyển cấp, người bệnh có thể phải đối mặt với các triệu chứng như lách to, sốt cao, sụt cân, mệt mỏi, xanh xao, xuất huyết…
Theo khuyến cáo, khoảng ⅔ trường hợp bệnh bạch cầu mạn tính dòng tủy có thể chuyển biến thành bệnh bạch cầu cấp dòng tủy (AML) [2], phần còn lại có thể tiến triển thành dạng bạch cầu cấp dòng lympho (ALL).
Giai đoạn kháng thuốc của bệnh CML được đặc trưng bởi tình trạng không đáp ứng điều trị hoặc bệnh mất đáp ứng hoặc tái phát sau quá trình điều trị.
Nguyên nhân gây bệnh bạch cầu dòng tủy mãn tính bắt nguồn từ tình trạng tế bào bạch cầu trong tủy xương và tủy xương tăng cao mất kiểm soát. Căn nguyên khiến tủy xương tăng sinh tế bào bạch cầu bất thường vẫn chưa được xác định cụ thể. Một số yếu tố có thể liên quan đến nguy cơ khởi phát bệnh lý bạch cầu mạn dòng tủy gồm:
Thông thường, cơ thể người tồn tại 23 cặp nhiễm sắc thể chứa DNA [3]. Trong cơ thể người mắc bệnh CML, nhiễm sắc thể trong tế bào máu sẽ hoán đổi thành phần với nhau. Cụ thể, một phần của nhiễm sắc thể số 9 sẽ đổi chỗ với một phần của nhiễm sắc thể số 22, dẫn đến tình trạng gia tăng độ dài của nhiễm sắc thể số 9 và rút ngắn chiều dài của nhiễm sắc thể số 22.
Khi đó, nhiễm sắc thể số 22 cực ngắn được gọi là nhiễm sắc thể Philadelphia – loại nhiễm sắc thể này có mặt trong các tế bào máu của hầu hết trường hợp mắc bệnh CML (chiếm tỷ lệ đến 90%).
Một loại gen mới có tên BCR-ABL được tạo ra thông qua sự kết hợp của gen từ nhiễm sắc thể số 9 và gen từ nhiễm sắc thể số 22. BCR-ABL là loại gen điều khiển quá trình sản xuất tyrosine kinase quá mức – loại enzyme xúc tác thúc đẩy quá trình phosphoryl hóa gốc tyrosine trong protein. Trong khi đó, tyrosine kinase sở hữu tác động khiến tế bào máu tăng sinh mất kiểm soát, có thể gây khởi phát bệnh máu ác tính.
Ở cơ thể khỏe mạnh, tủy xương sẽ kiểm soát quá trình sản xuất các tế bào máu chưa trưởng thành (tế bào gốc) trong ngưỡng cho phép. Sau đó, lượng tế bào gốc sẽ được biệt hóa và phát triển thành các tế bào máu (hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu) lưu thông trong máu.
Khi mắc bệnh lý bạch cầu mạn dòng tủy, tủy xương không thể kiểm soát được quá trình sản xuất tế bào máu. Các thụ thể tyrosine kinase sẽ gây tăng lượng tế bào bạch cầu chứa nhiễm sắc thể Philadelphia. Khi đó, lượng tế bào bạch cầu dư thừa sẽ bị ứ đọng trong máu với số lượng lớn, lấn át các tế bào máu khỏe mạnh.
Mặc dù bạch cầu mạn dòng tủy có thể khởi phát ở mọi đối tượng, tuy nhiên một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh, bao gồm:
Triệu chứng bạch cầu mạn dòng tủy thường không biểu hiện cụ thể, bệnh có thể tiến triển âm thầm trong nhiều năm và chỉ được phát hiện thông qua kết quả xét nghiệm máu.
Khi bệnh chuyển sang giai đoạn tiến triển có thể gây ra một số triệu chứng như đau nhức xương, dễ chảy máu, sốt cao, mệt mỏi, cảm thấy ăn mau no, sụt cân không rõ nguyên nhân, chán ăn, căng tức hạ sườn bên trái, đổ mồ hôi trộm khi ngủ, xuất huyết phía sau mắt gây nhìn mờ…
Bệnh CML là bệnh máu ác tính, tiềm ẩn nhiều rủi ro sức khỏe nguy hiểm. Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, người mắc bạch cầu mạn dòng tủy có thể phải đối mặt với biến chứng nguy hiểm đe dọa tính mạng. Biến chứng có thể xảy ra ở người bệnh bạch cầu mạn tính dòng tủy là tình trạng lách to hoặc thiếu máu do suy giảm lượng tế bào hồng cầu.
Để chẩn đoán chính xác bệnh lý bạch cầu dòng tủy mạn tính, người bệnh cần trải qua quá trình thăm khám lâm sàng và thực hiện các kỹ thuật xét nghiệm chuyên sâu theo chỉ định của bác sĩ tại các bệnh viện uy tín. Các kỹ thuật, xét nghiệm có thể được bác sĩ chỉ định trong quá trình chẩn đoán bệnh CML bao gồm:
Tùy vào mức độ ảnh hưởng của bệnh và thể trạng của người bệnh, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị bệnh lý bạch cầu mạn dòng tủy phù hợp. Ở giai đoạn mãn tính của bệnh, người bệnh có thể được bác sĩ chỉ định phác đồ điều trị bằng thuốc ức chế tyrosine kinase (TKI) – đây là dạng liệu pháp nhắm mục tiêu. Phác đồ điều trị bệnh CML bằng thuốc ức chế tyrosine kinase (TKI) có tác động giúp ngăn chặn sự phát triển của các enzyme BCR-ABL – tác nhân tạo điều kiện cho các tế bào bạch cầu bất thường phân chia và nhân lên không kiểm soát.
Liệu pháp nhắm mục tiêu TKI được các chuyên gia đánh giá có thể làm thuyên giảm triệu chứng ở hầu hết các trường hợp mắc bệnh CML. Trong quá trình sử dụng thuốc ức chế tyrosine kinase, người bệnh cần trao đổi với bác sĩ về nguy cơ gặp phải một số rủi ro sức khỏe như mệt mỏi, đau dạ dày, chuột rút cơ bắp, phù nề, tràn dịch màng phổi… để có biện pháp xử trí kịp thời.
Nếu liệu pháp nhắm mục tiêu TKI không đạt hiệu quả giúp làm thuyên giảm bệnh CML, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thực hiện phương pháp hóa trị kết hợp hoặc thay thế. Ngoài ra, trong một số trường hợp bác sĩ có thể chỉ định người bệnh CML điều trị bằng phương pháp cấy ghép tế bào gốc.
Trên thực tế, nguyên nhân gây bạch cầu mạn dòng tủy vẫn chưa được xác định cụ thể. Do đó, để giảm thiểu ảnh hưởng của bệnh lý này đối với sức khỏe, mỗi người cần thường xuyên kiểm tra sức khỏe tổng quát định kỳ. Thông qua kết quả thăm khám sức khỏe, bác sĩ có thể phát hiện được các yếu tố gây bệnh CML tiềm ẩn, từ đó có biện pháp xử trí kịp thời giúp gia tăng hiệu quả điều trị bệnh.
Bệnh bạch cầu mạn dòng tủy sống được bao lâu? Nếu được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời, tỷ lệ kéo dài sự sống sau năm năm người bệnh bạch cầu dòng tủy mãn tính tương đối cao (có thể đạt đến 90%). Mặt khác, chậm trễ trong điều trị bệnh CML có thể tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm.
Lưu ý: Tiên lượng bệnh CML ở mỗi người bệnh thường khác nhau, do thể trạng và mức độ ảnh hưởng của bệnh đối với mỗi người bệnh không giống nhau. Vì vậy, để biết tiên lượng của bệnh CML, người bệnh cần trao đổi chi tiết với bác sĩ trực tiếp thăm khám và điều trị.
Bệnh CML có thể tiềm ẩn nguy cơ thúc đẩy khởi phát loại bệnh ung thư khác trong cơ thể. Cụ thể, nguy cơ khởi phát bệnh ung thư ruột non, ung thư tuyến giáp, ung thư dạ dày, ung thư tuyến tiền liệt, ung thư phổi… có thể gia tăng ở người mắc bệnh CML.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Tóm lại, bạch cầu mạn dòng tủy là bệnh máu ác tính nguy hiểm đối với sức khỏe, thậm chí tính mạng của người bệnh. Nếu còn thắc mắc về bệnh bạch cầu mạn dòng tủy là gì hoặc các vấn đề liên quan, người bệnh có thể liên hệ đến Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Tâm Anh Quận 7 để được bác sĩ thăm khám và tư vấn.
