Ăn hải sản bị nổi mề đay (mày đay) là một phản ứng phổ biến ở người có cơ địa nhạy cảm hoặc có tiền sử dị ứng. Điều này khiến nhiều người lo lắng, băn khoăn không biết có nên kiêng hải sản hoàn hay không. Bài viết này sẽ chia sẻ rõ hơn về nguyên nhân, triệu chứng tình trạng dị ứng hải sản nổi mề đay và cách xử trí phù hợp, an toàn.
Ăn hải sản nổi mề đay (mày đay) xuất phát từ phản ánh quá mức của hệ miễn dịch đối với một số thành phần có trong hải sản. Khi người bị dị ứng hải sản tiếp xúc với hải sản thì hệ thống miễn dịch nhận diện protein trong hải sản (tropomyosin, parvalbumin) là chất lạ và phản ứng lại bằng cách sản xuất thể lgE, kháng thể lgE kích hoạt tế bào mast, giải phóng histamine và các chất trung gian hóa học khác gây ra các triệu chứng dị ứng nổi mề đay ngứa, sưng.
Dị ứng hải sản rất phổ biến tại các nước châu Á so với phương Tây, đặc biệt tại Việt Nam (1). Theo Hội Hen – Dị Ứng – Miễn Dịch Lâm Sàng TP.HCM thì tại Việt Nam, hải sản là nguyên nhân phổ biến nhất liên quan đến dị ứng thức ăn ở trẻ em và người lớn, với tỉ lệ 2.6%. Dị ứng hải sản có thể xảy ra ở bất kỳ ở độ tuổi nào nhưng thường bắt đầu khi còn nhỏ và có thể kéo dài suốt đời.
Đối với dị ứng hải sản các phản ứng dị ứng (đặc biệt là sốc phản vệ) không phụ thuộc lượng thức ăn tiêu thụ nhiều hay ít mà phụ thuộc vào độ mẫn cảm của từng cá nhân mỗi người.
Không phải ai cũng mắc dị ứng hải sản nổi mề đay một cách tự nhiên. Những nhóm đối tượng có nguy cơ cao ăn hải sản bị nổi mề đay là những người có cơ địa nhạy cảm hoặc hen suyễn, đặc biệt là những người đã từng phản ứng với dị nguyên khác như môi trường, thuốc, thực phẩm. Người mắc hen suyễn hoặc các bệnh đường hô hấp dễ bị phản ứng khi tiếp xúc với protein của hải sản.
Trẻ em cũng thuộc nhóm dễ mắc do hệ tiêu hóa chưa phát triển hoàn chỉnh nên dễ bị kích ứng. Ngược lại, ở người cao tuổi, hệ miễn dịch và sức đề kháng thường suy yếu, dễ bị kích ứng hơn. Ngoài ra, yếu tố di truyền cũng đóng vai trò quan trọng, nếu trong gia đình có người bị dị ứng hải sản thì con cái dễ mắc hơn.
Triệu chứng nổi mề đay khi ăn hải sản rất rõ ràng và dễ nhận biết, thời gian xuất hiện có thể chỉ sau vài phút hoặc trong vòng 2 giờ, đôi khi chậm hơn tùy cơ địa. Dấu hiệu thường gặp là các vết mẩn đỏ, phù nề trên da, tập trung thành từng mảng hoặc từng điểm riêng lẻ, kèm theo ngứa dữ dội, cảm giác nóng rát hoặc châm chích.
Trong trường hợp nặng có thể kèm phù mặt, môi, lưỡi, khó thở, thậm chí sốc phản vệ. Một số người còn cảm thấy mệt mỏi, buồn nôn, tiêu chảy hoặc tê môi, lưỡi. Nếu hiện tượng này kèm khó thở, đau ngực hoặc phù mạch, cần cấp cứu ngay vì có thể nguy hiểm đến tính mạng.
>>> Xem thêm: Mề đay phù mạch là gì?
Người có tiền sử dị ứng hải sản nổi mề đay, đặc biệt với các loại như tôm, cua, mực, nên kiêng hoàn toàn để tránh phản ứng nghiêm trọng như sốc phản vệ. Tuy nhiên, thay vì kiêng tuyệt đối tất cả, có thể lựa chọn các thực phẩm khác giàu protein và omega-3 như cá hồi, cá thu đã được chế biến kỹ. Chế biến đúng cách, nấu chín kỹ trước khi ăn cũng giúp giảm thiểu rủi ro.
Khi ăn hải sản nổi mề đay, điều quan trọng là xử lý đúng cách để giảm triệu chứng nhanh chóng và tránh biến chứng nghiêm trọng. Trước hết, cần ngừng ăn ngay lập tức khi nhận thấy các biểu hiện dị ứng. Với trường hợp ăn hải sản bị nổi mề đay nhẹ, có thể kích thích nôn để đẩy thức ăn gây dị ứng ra ngoài.
Có thể rửa sạch vùng da bị ảnh hưởng bằng nước mát, tránh gãi để không làm tổn thương da. Uống nhiều nước, có thể sử dụng nước cam, chanh, trà gừng mật ong hoặc dùng gừng kết hợp với đậu xanh, tía tô để hỗ trợ trung hòa bớt độc tố, giảm tình trạng mẩn ngứa, mày đay.
Nếu có biểu hiện tiêu hóa như buồn nôn, tiêu chảy, cần bổ sung điện giải bằng dung dịch oresol.
Về thuốc, bác sĩ có thể kê thuốc kháng histamine (như cetirizine, chlorpheniramine, phenergan) để giảm ngứa, phù nề. Trường hợp nặng có thể cần corticosteroid hoặc adrenaline (epinephrine) khi có sốc phản vệ.
Ngoài ra, thuốc bôi ngoài da chứa kẽm sulfat, menthol hoặc thuốc chống ngứa cũng giúp giảm triệu chứng. Truyền dịch có thể được chỉ định khi mất nước do nôn hoặc tiêu chảy. Người bệnh tuyệt đối không tự ý dùng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ.
Phòng ngừa chủ yếu dựa vào việc tránh tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng, cụ thể:
Có thể, ăn hải sản bị nổi mề đay nếu phản ứng kéo dài hoặc nặng như phù mạch, khó thở, sốc phản vệ. Vì vậy, ngay khi nhận thấy các dấu hiệu cảnh báo, người bị dị ứng cần loại bỏ hải sản ngay và tìm kiếm sự hỗ trợ y tế. Trong nhiều trường hợp, phản ứng mày đay chỉ thoảng qua và không gây nguy hiểm nghiêm trọng cũng nên theo dõi các triệu chứng sau khi ăn, nhưng cũng không thể chủ quan đặc biệt nếu có dấu hiệu biến chứng.
Thông thường nổi mày đay sau khi ăn hải sản có thể xuất hiện trong một vài phút đến 2 giờ sau khi ăn, tuy nhiên thời gian này còn tùy thuộc vào cơ địa, lượng hải sản tiêu thụ và mức độ nhạy cảm của từng người. Một số trường hợp phản ứng chậm hơn do đó cần theo dõi các dấu hiệu phản ứng sau khi ăn.
Theo dõi các triệu chứng của cơ thể sau khi ăn từng loại hải sản giúp phát hiện rõ ràng hơn về tình trạng dị ứng của bản thân. Tuy nhiên, để chắc chắn người có tiền sử dị ứng có thể làm các xét nghiệm dị ứng da hoặc xét nghiệm máu để xác định chính xác các loại protein gây phản ứng với cơ thể.
Cần nhanh chóng dừng ăn hải sản, kích thích để trẻ nôn ra sơ cứu ban đầu để giảm các triệu chứng. Theo dõi tình trạng dị ứng của trẻ và cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được khám và điều trị phù hợp với tình trạng của trẻ. Trong mọi trường hợp không tự ý dùng thuốc cho trẻ nếu chưa được sự đồng ý và kê đơn của bác sĩ để tránh các biến chứng nguy hiểm có thể ảnh hưởng đến tính mạng.
Khoa Da liễu Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội là một trong những địa chỉ khám và điều trị các bệnh về da liễu nói chung và ăn hải sản bị nổi mày đay nói riêng. Với đội ngũ chuyên gia hàng đầu cùng trang thiết bị hiện đại và quy trình điều trị cá nhân hóa sẽ mang đến những giải pháp an toàn và hiệu quả giúp người bệnh kiểm soát và phòng ngừa tái phát các phản ứng dị ứng da.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Ăn hải sản bị nổi mề đay là hiện tượng thường gặp của dị ứng thực phẩm đặc biệt là ở những người có cơ địa nhạy cảm. Tuy nhiên, tình trạng này hoàn toàn có thể phòng ngừa và kiểm soát nếu xử lý và phát hiện đúng cách.
