Viêm họng cấp ở trẻ: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị, phòng ngừa

Viêm họng cấp ở trẻ em là căn bệnh thường gặp ở trẻ nhỏ khi chuyển mùa. Phụ huynh không nên chủ quan khi trẻ bị viêm họng cấp tính bởi nếu tình trạng viêm nhiễm tiến triển nặng có thể dẫn tới nhiều biến chứng nguy hiểm.

Viêm họng cấp ở trẻ em là gì?

Viêm họng cấp ở trẻ em là bệnh lý viêm đường hô hấp trên khá phổ biến. Đây là tình trạng viêm nhiễm ở các tổ chức niêm mạc phía sau cổ họng gây ra cảm giác đau, ngứa ngáy và nóng rát ở cổ họng. Bệnh xảy ra quanh năm nhưng thường gặp nhất là thời điểm giao mùa hoặc mùa lạnh do nhiễm virus hoặc vi khuẩn. (1)

Nguyên nhân gây viêm họng cấp ở trẻ

Viêm họng cấp ở trẻ em là bệnh nhiễm trùng đường hô hấp thường gặp ở trẻ em, gây ra bởi nhiều yếu tố khác nhau. Bệnh có thể lây lan nhanh chóng trong môi trường sinh hoạt và học tập của trẻ.

1. Do ô nhiễm môi trường

Môi trường sống ô nhiễm là yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ và khả năng mắc bệnh viêm họng cấp:

• Thời tiết thay đổi đột ngột, điều kiện ẩm ướt, mưa nhiều làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Ô nhiễm không khí do khói xe, khói thuốc lá, khói than và bụi bẩn gây ảnh hưởng trực tiếp đến đường hô hấp của trẻ.
• Trẻ mới đi nhà trẻ, mẫu giáo dễ tiếp xúc với các nguồn lây nhiễm.
• Tình trạng suy dinh dưỡng, cơ thể còi xương làm giảm sức đề kháng, khiến trẻ dễ mắc các bệnh nhiễm trùng.
• Vệ sinh cá nhân kém, đặc biệt là vệ sinh răng miệng và họng, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.

2. Do vi khuẩn

Vi khuẩn là một trong những nguyên nhân gây viêm họng cấp ở trẻ em. Một số loại vi khuẩn thường gặp bao gồm:

• Vi khuẩn phế cầu là tác nhân phổ biến gây viêm họng, có khả năng xâm nhập và gây nhiễm trùng đường hô hấp trên của trẻ.
• Tụ cầu khuẩn và liên cầu khuẩn cũng là những vi khuẩn có thể gây ra các triệu chứng viêm nhiễm ở vùng họng.
• Haemophilus influenzae là vi khuẩn có thể gây ra các bệnh lý đường hô hấp ở trẻ em.

3. Do virus

Một số virus thường gây viêm họng cấp ở trẻ em, với các chủng virus khác nhau:

• Rhinovirus được xem là virus phổ biến nhất gây viêm nhiễm đường hô hấp trên ở trẻ.
• Virus cúm và á cúm có thể gây ra các đợt bùng phát viêm họng nghiêm trọng.
• Adenovirus cũng là một trong những nguyên nhân virus gây viêm nhiễm đường hô hấp ở trẻ.

Triệu chứng của bệnh viêm họng cấp ở trẻ

Khi trẻ bị viêm họng cấp, trẻ thường có những biểu hiện dưới đây:

• Trẻ bị đau họng, có thể kèm theo nuốt khó;
• Trẻ bị viêm họng cấp thường kèm theo ho, có thể ho khan hoặc ho có đờm;
• Trẻ sốt nhẹ hoặc sốt cao liên tục, nhiều trẻ có thể sốt tới 39-40 độ C;
• Trẻ có thể thở khó nếu kèm theo nghẹt mũi hoặc có biến chứng viêm phổi, viêm thanh khí phế quản;
• Cơ thể mệt mỏi khiến trẻ rất khó chịu dẫn tới biếng ăn, quấy khóc và khó ngủ;
• Một số trẻ kèm dấu hiệu rối loạn tiêu hóa như nôn ói hoặc tiêu chảy.

Với trường hợp trẻ có biểu hiện trên kéo dài hoặc diễn tiến bệnh ngày càng nặng thì có thể trẻ đã có biến chứng. Vì thế, cha mẹ cần theo dõi cẩn thận những biểu hiện của trẻ để đưa trẻ đi khám kịp thời.

Để chẩn đoán bệnh, các bác sĩ sẽ phải thăm khám lâm sàng, đôi khi cần kết hợp với xét nghiệm máu. Các chuyên gia cho biết, một số trường hợp khám lâm sàng không phân biệt được tình trạng viêm họng của trẻ là do virus hay vi khuẩn, xét nghiệm máu sẽ giúp chẩn đoán nguyên nhân của bệnh và có thể đưa ra phương pháp điều trị bệnh phù hợp và hiệu quả. Nếu nghi ngờ viêm họng do liên cầu nhóm A, các bác sĩ có thể phết họng của trẻ để làm xét nghiệm tìm vi trùng gây bệnh.

Viêm họng cấp ở trẻ có nguy hiểm không?

Viêm họng cấp ở trẻ em không phải là bệnh nguy hiểm, thông thường nếu được điều trị kịp thời và đúng cách, bệnh sẽ ổn định sau khoảng 1 tuần. Nhưng trong trường hợp không được điều trị và theo dõi sát sao, bệnh nhi có thể sẽ phải đối mặt với những biến chứng nghiêm trọng như viêm phổi, viêm phế quản, viêm thanh khí phế quản và viêm xoang. Ngoài ra, viêm họng cấp do virus có thể bị bội nhiễm vi khuẩn.

Đặc biệt, viêm họng cấp ở trẻ em do vi khuẩn liên cầu khuẩn tan huyết beta nhóm A gây ra, có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời. Những biến chứng có thể kể đến như: viêm khớp cấp, viêm cầu thận hay viêm màng trong tim cấp gây hẹp van tim,…

Hình ảnh viêm họng cấp ở trẻ nhỏ

Chẩn đoán viêm họng cấp ở trẻ em

Chẩn đoán chính xác viêm họng cấp ở trẻ em đòi hỏi sự kết hợp giữa khám lâm sàng và các xét nghiệm chuyên sâu. Các bác sĩ sẽ sử dụng nhiều phương pháp khác nhau để xác định chính xác nguyên nhân và mức độ viêm nhiễm, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

• Khám lâm sàng là bước đầu tiên và quan trọng trong quá trình chẩn đoán viêm họng cấp ở trẻ em. Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra trực quan vùng họng, đánh giá các triệu chứng như sưng đỏ, xuất tiết, và mức độ đau rát. Qua việc khám trực tiếp, bác sĩ có thể ban đầu xác định được tình trạng viêm nhiễm và có những nhận định ban đầu về nguyên nhân gây bệnh.
• Nuôi cấy dịch họng: Bác sĩ sẽ lấy mẫu dịch từ vùng họng của trẻ bằng một que sạch để kiểm tra sự hiện diện của vi khuẩn, giúp xác định loại vi khuẩn gây bệnh, đặc biệt là phát hiện liên cầu khuẩn beta nhóm A – nguyên nhân gây viêm họng do vi khuẩn. Kết quả nuôi cấy thường mất từ 24-48 giờ để có kết quả chính xác.
• Xét nghiệm máu: Được chỉ định khi có nghi ngờ viêm họng cấp do liên cầu khuẩn, giúp cung cấp thông tin chi tiết về tình trạng nhiễm trùng và đáp ứng miễn dịch của cơ thể trẻ. Kết quả xét nghiệm máu giúp bác sĩ phân biệt giữa nhiễm trùng do virus và vi khuẩn, từ đó lựa chọn phương án điều trị phù hợp.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Trong những trường hợp nghi ngờ có biến chứng hoặc viêm lan rộng, bác sĩ sẽ chỉ định chụp CT scan để đánh giá toàn diện tình trạng viêm nhiễm, phát hiện các biến chứng như áp xe, phù nề hoặc viêm lan rộng. Tuy nhiên, đây là những phương pháp được áp dụng trong các trường hợp đặc biệt và không phải lúc nào cũng cần thiết.

Cách điều trị bệnh viêm họng cấp tính ở trẻ em

Khi viêm họng cấp ở trẻ em, cha mẹ cần phải chăm sóc và theo dõi trẻ cẩn thận. Dưới đây là một số cách điều trị tại nhà cho bé mà phụ huynh có thể tham khảo: (2)

1. Dùng thuốc theo đơn do bác sĩ chỉ định

Rất nhiều phụ huynh thắc mắc rằng, bé bị viêm họng cấp có nên uống kháng sinh? Thực tế, việc điều trị viêm họng có cần sử dụng kháng sinh hay không sẽ do bác sĩ hướng dẫn. Tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh là virus hay vi trùng, và tùy loại vi trùng, bác sĩ sẽ chọn lựa loại thuốc phù hợp cho trẻ. Do đó, bố mẹ tuyệt đối không tự ý mua thuốc cho con khi chưa có những chỉ dẫn của bác sĩ.

Phụ huynh lưu ý không dùng lại đơn thuốc đã sử dụng từ lần điều trị trước đó, không tự ý nhỏ các loại thuốc co mạch kéo dài cho trẻ. Dùng thuốc sai cách có thể gây ra những hậu quả khó lường, có thể làm ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa của trẻ và tác động xấu đến chức năng gan thận của trẻ.

Nếu trẻ bị sốt trên 2 ngày, phụ huynh nên đưa trẻ đi khám. Các chuyên gia sẽ dựa trên những biểu hiện lâm sàng kết hợp với xét nghiệm máu để đưa ra kết quả chính xác và lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp cho trẻ. Đưa trẻ đi khám kịp thời là cách giúp phòng ngừa tối đa nguy cơ xảy ra biến chứng.

2. Điều chỉnh chế độ ăn phù hợp

• Trẻ bị viêm họng cấp nên ăn gì là thắc mắc của rất nhiều bậc phụ huynh. Theo các chuyên gia, khi trẻ đang mắc viêm họng cấp, mẹ nên cho bé ăn đầy đủ dinh dưỡng, chọn những loại thức ăn mềm, dễ ăn và dễ tiêu hóa;
• Cho bé uống nhiều nước lọc, nước ép hoa quả và dung dịch oresol;
• Nên chia nhỏ bữa ăn và lượng thức ăn cũng không nên quá nhiều vì khi đang ốm trẻ sẽ không thể ăn nhiều như bình thường;
• Ngoài ra, mẹ không nên cho trẻ tiêu thụ các loại thức ăn chứa axit, đồ ăn cay chua, đồ ngọt, đồ ăn có chứa nhiều mỡ như nước sốt cà chua, ớt, hạt tiêu, khoai tây chiên,… vì những loại thực phẩm này có thể khiến cổ họng thêm khô rát, sưng, dịch tiết ra nhiều hơn… khiến những tổn thương ở cổ họng nghiêm trọng hơn và các triệu chứng của bệnh không được cải thiện.

Lưu ý khi điều trị viêm họng cấp ở trẻ nhỏ

• Bố mẹ cần thực hiện đúng phác đồ điều trị mà bác sĩ chuyên khoa đã kê đơn, không được tự ý thay đổi hay ngừng thuốc khi chưa được bác sĩ tư vấn.
• Đảm bảo chế độ dinh dưỡng phù hợp, cho trẻ ăn thức ăn mềm, dễ nuốt, giàu dinh dưỡng và dễ tiêu.
• Thường xuyên đo nhiệt độ cơ thể trẻ, ghi chép lại những thay đổi và báo với bác sĩ nếu có biểu hiện bất thường như sốt cao, khó thở.
• Giữ không gian sinh hoạt của trẻ luôn sạch sẽ, thông gió tốt, hạn chế tiếp xúc với người bệnh để phòng ngừa lây nhiễm chéo.
• Khuyến khích trẻ uống nhiều nước, nước trái cây tươi để tránh tình trạng mất nước và giúp tăng cường hệ miễn dịch cho trẻ.
• Cho trẻ nghỉ ngơi nhiều, tránh các hoạt động mạnh để cơ thể nhanh chóng phục hồi.
• Vệ sinh răng miệng sạch sẽ cho trẻ, súc miệng bằng nước muối ấm để giảm viêm và hạn chế sự phát triển của vi khuẩn.
• Sử dụng máy phun ẩm nếu không gian quá khô, giữ cho phòng ấm áp nhưng không quá nóng để hỗ trợ việc hồi phục của trẻ.

Phòng ngừa viêm họng cấp ở trẻ em

Dưới đây là những lời khuyên của chuyên gia giúp cha mẹ có những phương pháp phòng tránh viêm họng cấp ở trẻ em hiệu quả:

• Vệ sinh họng, miệng cho trẻ sạch sẽ, nhắc nhở trẻ đánh răng đều đặn mỗi ngày, sau khi ăn, trước và sau khi ngủ dậy.
• Nhắc nhở trẻ tránh những thói quen xấu như cho tay lên miệng hoặc thường xuyên ngoáy mũi.
• Giữ vệ sinh không gian sống và nơi vui chơi của trẻ luôn sạch sẽ.
• Nên tắm cho trẻ bằng nước ấm, đặc biệt đối với những trẻ đã bị tái nhiễm bệnh nhiều lần.
• Dù bất cứ mùa nào cũng nên lau khô trước khi mặc quần áo cho trẻ.
• Không nên để trẻ ngồi trước điều hòa hay quạt khi vừa tắm xong.
• Tuyệt đối không để trẻ tiếp xúc với những trường hợp bị bệnh.
• Lựa chọn cơ sở y tế chuyên khoa chất lượng tốt sẽ giúp trẻ được phát hiện bệnh nhanh chóng và điều trị tích cực, từ đó hạn chế tối đa nguy cơ biến chứng có thể xảy ra.

Biến chứng của viêm họng cấp ở trẻ em

Viêm họng cấp ở trẻ em nếu không được điều trị đúng cách có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ. Những biến chứng này có thể ảnh hưởng đến nhiều hệ cơ quan và gây ra những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như:

• Các biến chứng về tai: Viêm tai giữa là biến chứng thường gặp nhất ở trẻ bị viêm họng cấp. Nhiễm trùng từ vùng họng có thể lan sang tai, gây đau, chảy dịch và ảnh hưởng đến thính lực của trẻ.
• Các biến chứng về tim: Viêm thanh mạc tim là biến chứng nghiêm trọng do viêm họng do liên cầu khuẩn. Bệnh có thể gây tổn thương van tim và ảnh hưởng đến chức năng tim mạch của trẻ. Những tổn thương này có thể để lại di chứng lâu dài nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách.
• Các biến chứng về thận: Bệnh có thể gây sưng, đau ở thận và ảnh hưởng đến chức năng lọc của thận. Trẻ có thể bị phù, tiểu ít và có thể gặp các vấn đề về thận lâu dài nếu không được điều trị kịp thời.
• Các biến chứng về hô hấp: Viêm phế quản, viêm phổi là những biến chứng nguy hiểm có thể phát sinh từ viêm họng cấp. Nhiễm trùng từ vùng họng có thể lan xuống đường hô hấp dưới, gây khó thở, ho nhiều và sốt cao. Những biến chứng này đặc biệt nguy hiểm ở trẻ nhỏ có hệ hô hấp còn yếu.

Chăm sóc trẻ bị viêm họng cấp

Chăm sóc đúng cách có thể giúp trẻ nhanh chóng phục hồi và giảm thiểu nguy cơ biến chứng. Chăm sóc toàn diện bao gồm cả việc điều trị y tế và chăm sóc tại nhà. Cha mẹ cần đặc biệt chú ý đến chế độ dinh dưỡng, nghỉ ngơi và theo dõi sát tình trạng của trẻ.

1. Bé bị viêm họng cấp nên ăn gì?

Khi bé bị viêm họng cấp, bố mẹ nên cho bé ăn các thức ăn mềm, dễ nuốt như cháo, súp, sữa… Các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng như chuối chín, khoai tây nghiền, canh rau nấu mềm sẽ giúp bé dễ ăn hơn và cung cấp năng lượng. Ngoài ra, các loại nước ép trái cây tươi như nước cam, nước táo hoặc nước ép rau quả sẽ bổ sung vitamin C, hỗ trợ tăng sức đề kháng cho bé.

2. Bé bị viêm họng cấp nên kiêng gì?

Trong giai đoạn viêm họng cấp, phụ huynh cần lưu ý không cho bé sử dụng những thực phẩm và đồ uống có thể gây kích ứng họng như: thức ăn cứng, khô, cay nóng, chiên rán, đồ ăn có nhiệt độ quá nóng hoặc quá lạnh. Không cho bé uống nước ngọt có gas, đồ uống chứa caffeine hay các loại nước có cồn. Bên cạnh đó, các thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh và thực phẩm khó tiêu cũng cần tránh để không làm nặng thêm tình trạng viêm nhiễm.

Câu hỏi thường gặp

1. Trẻ bị viêm họng cấp sốt mấy ngày?

Khi trẻ bị viêm họng cấp, thời gian sốt thường dao động từ 2-3 ngày. Nhiệt độ cơ thể trẻ có thể tăng lên từ 38-39 độ C, đây là phản ứng tự nhiên của hệ miễn dịch chống lại vi khuẩn và virus. Nếu sốt kéo dài quá 3-4 ngày hoặc nhiệt độ trên 39,5 độ C, phụ huynh cần đưa trẻ đi khám ngay.

2. Trẻ bị viêm họng cấp bao lâu thì khỏi?

Thời gian điều trị viêm họng cấp ở trẻ thường từ 7-10 ngày, tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của trẻ và phương pháp điều trị. Nếu được chăm sóc đúng cách, uống đủ nước và nghỉ ngơi, trẻ sẽ nhanh chóng hồi phục. Một số trường hợp nhẹ có thể khỏi trong vòng 3-5 ngày, nhưng phụ huynh vẫn cần theo dõi sát tình trạng của bé.

3. Viêm họng cấp ở trẻ có lây không?

Viêm họng cấp ở trẻ là bệnh rất dễ lây nhiễm, đặc biệt là qua đường hô hấp. Vi khuẩn và virus gây bệnh có thể lây lan nhanh chóng qua giọt bắn khi trẻ ho, hắt hơi hoặc tiếp xúc trực tiếp. Để phòng lây nhiễm, bố mẹ cần cho trẻ đeo khẩu trang, rửa tay thường xuyên và hạn chế tiếp xúc với người bệnh.

4. Bé bị viêm họng cấp có nên uống kháng sinh?

Chỉ dùng kháng sinh cho trẻ khi viêm họng cấp trở nặng với triệu chứng ho nhiều, sốt cao, đờm có màu xanh hoặc vàng (có dấu hiệu nhiễm khuẩn). Phụ huynh tuyệt đối không được tự ý mua và cho trẻ uống kháng sinh khi chưa có chỉ định từ bác sĩ.

5. Khám viêm họng cấp cho trẻ em ở đâu tốt?

Khi trẻ có các dấu hiệu nghi ngờ viêm họng cấp, phụ huynh nên đưa con đến bệnh viện có chuyên khoa Nhi để thăm khám và được điều trị thích hợp. Hiện nay, Khoa Nhi – Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là địa chỉ uy tín được nhiều bố mẹ tin tưởng lựa chọn đưa con đến khám và điều trị. Với đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, cơ sở vật chất hiện đại, đảm bảo tiêu chuẩn vô khuẩn – vô trùng từ phòng khám đến phòng phẫu thuật, tạo sự thoải mái cho trẻ và an tâm cho bố mẹ.

Để biết thêm thông tin về cách chăm sóc trẻ và những vấn đề về sức khỏe khác của trẻ, phụ huynh có thể liên hệ tới khoa Nhi – BVĐK Tâm Anh theo địa chỉ:

Khi xuất hiện những biểu hiện của viêm họng cấp ở trẻ em, cha mẹ cần nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám chuyên sâu. Việc can thiệp y tế kịp thời sẽ giúp ngăn chặn nguy cơ diễn biến phức tạp và rút ngắn thời gian điều trị. Song song với đó, bố mẹ nên có chế độ chăm sóc phù hợp để giúp trẻ nhanh hồi phục.