Phục hồi chức năng gan là quá trình giúp cải thiện hoạt động của gan sau tổn thương. Khi gan suy yếu, sức khỏe toàn thân cũng bị ảnh hưởng. Phục hồi gan bị tổn thương đúng cách có thể giúp cơ thể hoạt động hiệu quả trở lại. Vậy làm thế nào để phục hồi gan bị tổn thương?
Gan là cơ quan duy nhất trong cơ thể có khả năng tự phục hồi bằng cách tái tạo các mô mới. Khi một phần gan bị tổn thương, các tế bào gan khỏe mạnh còn lại sẽ bắt đầu quá trình phân chia và tái tạo để bù đắp, giúp khôi phục cấu trúc và chức năng của gan.
Tuy nhiên, khả năng phục hồi của gan có giới hạn. Nếu gan bị tổn thương kéo dài hoặc quá nghiêm trọng, các tế bào gan có thể mất đi khả năng tái tạo, dẫn đến hình thành mô sẹo (xơ hóa) và suy giảm chức năng.
Tùy theo mức độ suy gan nặng hay nhẹ, mới xảy ra cấp tính hay đã kéo dài âm ỉ mãn tính lâu ngày, bác sĩ sẽ có phác đồ điều trị khác nhau. Tuy nhiên về mặt tổng thể chung để phục hồi chức năng gan, bác sĩ cần xác định hai mục tiêu cần giải quyết:
Đối với các trường hợp gây tổn thương gan cấp, nguyên nhân thường gặp là do các loại vi rút viêm gan siêu vi A,B,C, E… xoắn khuẩn leptospira. Các tổn thương gan do thuốc thường gặp: nhóm thuốc statin hạ mỡ máu, thuốc kháng lao, thuốc giảm đau paracetamol, NSAIDS, thuốc hóa trị, dị ứng thuốc, uống thực phẩm chức năng kéo dài…
Nhóm nguyên nhân rất lớn và phổ biến ở Việt Nam là viêm gan tổn thương gan do bia rượu và viêm gan do gan nhiễm mỡ làm tổn thương gan âm ỉ kéo dài, hậu quả của các rối loạn chuyển hóa do béo phì, tích tụ quá nhiều các loại mỡ có hại cho gan trong máu, do ăn uống chưa chú ý đến các loại thức ăn có hại cho gan…
Viêm gan siêu vi B và viêm gan siêu vi C cũng là 2 tác nhân chính gây tổn thương gan mạn tính và là nguyên nhân hàng đầu gây biến chứng xơ gan, ung thư gan cho người Việt nam cũng như thế giới.
Ngoài ra, một số nguyên nhân gây tổn thương gan ít gặp hơn như viêm gan tự miễn, viêm gan do ứ sắt ứ đồng, do bệnh di truyền…
Vấn đề căn cơ nhất để phục hồi lại các chức năng của gan là chấm dứt hoặc can thiệp thuốc đặc trị càng sớm càng tốt vào các nguyên nhân gây tổn thương gan nói trên. Tùy theo mỗi nguyên nhân bác sĩ sẽ có phác đồ can thiệp điều trị riêng.
Điều trị hỗ trợ, nâng đỡ:
Điều trị hỗ trợ, nâng đỡ giúp gan vượt qua giai đoạn suy gan cấp (nếu có) trong khi chờ các can thiệp vào nguyên nhân có hiệu quả bao gồm: thay huyết tương, lọc máu, điều trị các biến chứng nhiễm trùng, rối loạn đông máu, xuất huyết do suy gan, nghỉ ngơi…
Nếu tổn thương gan là mạn tính lâu ngày thì việc duy trì lối sống lành mạnh và xây dựng chế độ ăn uống khoa học là yếu tố then chốt, điều này không chỉ giúp gan phục hồi tốt hơn mà còn góp phần phòng ngừa nguy cơ biến chứng.
Gan đảm nhiệm vai trò chuyển hóa, lọc độc tố và xử lý dinh dưỡng, vì vậy thức ăn nạp vào cơ thể có thể ảnh hưởng đến gan. Chế độ ăn uống cân đối, lành mạnh đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi chức năng gan và ngăn ngừa tổn thương tiến triển, đồng thời góp phần làm tăng hiệu quả của các phương pháp điều trị y khoa.
Điều chỉnh chế độ ăn uống để phục hồi lá gan bị tổn thương cần tuân thủ một số nguyên tắc sau:
Rượu, bia và các thức uống có cồn khi tiêu thụ quá mức có thể gây viêm, phá hủy tế bào gan, thậm chí dẫn đến xơ gan. Đối với người mắc bệnh gan, đặc biệt là viêm gan hoặc gan nhiễm mỡ, hạn chế tối đa dùng rượu, bia và các thức uống có cồn dường như là điều bắt buộc để tạo điều kiện phục hồi gan.
Ngoài ra, người bị suy giảm chức năng gan nên hạn chế dùng thức ăn đóng hộp, nhiều dầu mỡ, cay nóng hoặc chứa chất bảo quản… để tránh khiến gan hoạt động quá mức. Tiêu thụ quá nhiều đường tinh luyện hoặc nước ngọt có ga có thể làm tăng tích tụ mỡ trong gan, thế nên cũng cần hạn chế và kiểm soát liều lượng.
Một số nhóm thực phẩm được các chuyên gia chứng minh có lợi cho gan, giúp kích thích quá trình tái tạo tế bào và cải thiện chức năng gan:
Thông qua chế độ ăn uống khoa học, quá trình phục hồi chức năng gan có thể được thúc đẩy một cách tự nhiên. Người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn, xây dựng kế hoạch dinh dưỡng phù hợp dựa trên thể trạng cá nhân và mức độ tổn thương gan.
Để cải thiện chức năng gan, cung cấp đủ nước cho cơ thể mỗi ngày là yếu tố vô cùng quan trọng. Nước giúp duy trì thể tích máu, thúc đẩy quá trình vận chuyển dưỡng chất và hỗ trợ gan đào thải các sản phẩm chuyển hóa có hại.
Uống đủ nước lọc trong ngày giúp gan hoạt động hiệu quả và duy trì hệ tuần hoàn gan – mật khỏe mạnh. Các chuyên gia khuyến nghị mỗi người nên uống khoảng 1,5-2 lít nước mỗi ngày, tùy theo cân nặng, mức độ hoạt động và điều kiện thời tiết. Ngoài nước lọc, người bệnh còn có thể tăng cường hiệu quả thanh lọc gan bằng cách uống nước ấm kèm một lát chanh tươi. Vitamin C và các chất chống oxy hóa trong chanh có thể hỗ trợ giảm viêm và kích thích tiết mật, góp phần cải thiện tiêu hóa và phục hồi chức năng gan.
Tổn thương gan không chỉ bắt nguồn từ chế độ ăn uống thiếu khoa học mà còn có thể do lối sống ít vận động và tình trạng thừa cân béo phì. Những yếu tố này có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh gan, đặc biệt là bệnh nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD). Trong trường hợp kéo dài, gan nhiễm mỡ có thể tiến triển thành viêm gan mạn tính hoặc xơ gan.
Duy trì cân nặng hợp lý có thể giúp cải thiện sức khỏe gan. Một số nghiên cứu cho thấy, chỉ cần giảm 7-10% trọng lượng cơ thể trong vòng một năm thông qua điều chỉnh lối sống có thể giúp cải thiện tình trạng mô học của gan, bao gồm giảm viêm và hạn chế hình thành mô sẹo.
Khi trọng lượng cơ thể ở mức lý tưởng, gan không cần phải làm việc quá tải để chuyển hóa chất béo dư thừa, nhờ đó có thể tăng cường chức năng giải độc và tái tạo tế bào. Ngoài ra, kiểm soát cân nặng và mỡ máu còn có thể hỗ trợ ngăn ngừa sự tiến triển của một số bệnh gan mạn tính.
Tập thể dục đều đặn có vai trò quan trọng trong việc phục hồi và duy trì chức năng gan khỏe mạnh. Kết quả của nhiều nghiên cứu cho thấy tập luyện thể chất thường xuyên giúp cải thiện đáng kể tình trạng gan nhiễm mỡ không do rượu ở người trưởng thành bị thừa cân hoặc béo phì. Điều đáng chú ý là cường độ tập luyện (cao hay thấp) không quan trọng bằng tần suất, tức là người bệnh chỉ cần duy trì hoạt động thể chất mỗi ngày để tối ưu lợi ích cho gan.
Tập thể dục giúp tăng cường lưu thông máu, cung cấp nhiều oxy và dưỡng chất hơn để gan thực hiện tốt chức năng chuyển hóa, giải độc và tái tạo tế bào. Hoạt động thể chất còn giúp kiểm soát cân nặng, giảm mỡ nội tạng và kháng insulin – những yếu tố có liên quan đến tổn thương gan, góp phần nâng cao sức khỏe tổng thể, tạo nền tảng vững chắc cho quá trình phục hồi chức năng gan lâu dài.
Mỗi người nên xây dựng thói quen vận động hợp lý, đặc biệt ở người có tiền sử tổn thương gan hoặc đang mắc bệnh về gan:
Gan hoạt động mạnh nhất trong khoảng 23 giờ đến 5 giờ, đây được xem là “khung giờ vàng” để gan thực hiện các chức năng. Thế nên, ngủ đủ giấc và đi ngủ trước 23 giờ có thể giúp cơ thể duy trì đồng hồ sinh học tự nhiên, tạo điều kiện cho gan hồi phục. Thiếu ngủ hoặc thường xuyên thức khuya khiến hoạt động của gan bị rối loạn, tăng tích tụ độc chất và suy giảm khả năng tái tạo tế bào gan. (1)
Bên cạnh giấc ngủ, stress kéo dài cũng là một trong những yếu tố gây hại cho gan. Tâm lý căng thẳng kích thích cơ thể sản sinh cortisol và adrenalin, làm tăng đường huyết, rối loạn chuyển hóa lipid và thúc đẩy viêm gan mạn tính. Khi stress được kiểm soát, tuần hoàn máu đến gan sẽ được cải thiện, nhờ đó quá trình thải độc và tái tạo tế bào gan có thể diễn ra thuận lợi hơn.
Về cách phục hồi gan liên quan đến việc giữ nhịp sinh học ổn định, các chuyên gia khuyến nghị như sau:
Sử dụng thuốc, thực phẩm bảo vệ gan đúng liều lượng và thời gian theo chỉ định của bác sĩ có thể giúp giảm tổn thương gan, hỗ trợ gan loại bỏ độc chất và cải thiện men gan, qua đó thúc đẩy quá trình phục hồi chức năng gan.
Tuy nhiên, tự ý sử dụng thuốc hoặc lạm dụng thực phẩm chức năng khi chưa có chỉ định của bác sĩ có thể gây phản tác dụng, làm tăng gánh nặng chuyển hóa cho gan và gây độc gan thứ phát. Do đó, tất cả loại thuốc, dù là thuốc kê đơn, không kê đơn hay thực phẩm bổ sung đều cần được bác sĩ chỉ định dựa trên mức độ tổn thương gan và tình trạng sức khỏe cụ thể của người bệnh.
Tuân thủ dùng thuốc điều trị theo chỉ định của bác sĩ, kết hợp với chế độ ăn uống và lối sống khoa học giúp quá trình phục hồi tế bào gan diễn ra hiệu quả và an toàn hơn.
Khi chức năng gan được cải thiện, cơ thể sẽ xuất hiện nhiều tín hiệu tích cực cho thấy gan đang dần hồi phục và hoạt động hiệu quả hơn. Một số dấu hiệu điển hình bao gồm:
Những thay đổi kể trên cho thấy quá trình tái tạo tế bào gan đang diễn ra thuận lợi. Tuy nhiên, để duy trì hiệu quả lâu dài, người bệnh vẫn cần thăm khám sức khỏe định kỳ và tuân thủ chế độ sinh hoạt, dinh dưỡng hợp lý.
Để đặt lịch thăm khám, điều trị bệnh tại Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Để rút ngắn thời gian tái tạo và phục hồi chức năng gan, người bệnh cần tuân thủ theo các chỉ định của bác sĩ, bao gồm việc dùng thuốc và xây dựng chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt khoa học. Điều quan trọng nhất không phải tốc độ hồi phục, mà là ổn định sức khỏe gan.
