Mày đay là tình trạng dị ứng thường gặp trong da liễu đặc trưng bởi sự xuất hiện của các nốt sẩn phù, mảng đỏ hoặc trắng, gây ngứa ngáy trên da. Tình trạng này xảy ra do phản ứng của cơ thể khi tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng, làm kích hoạt tế bào mast giải phóng histamine và các chất trung gian khác. Vậy xử lý nổi mề đay cấp tính như thế nào cho an toàn? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết sau.
Nổi mề đay cấp tính (acute urticaria) là tình trạng nổi sẩn phù, mảng phù màu hồng hoặc trắng kèm ngứa, thường kéo dài dưới 6 tuần. Những mảng phù có hình dạng và kích thước đa dạng, thường tồn tại không quá 24 giờ. Tình trạng này có thể gặp ở mọi lứa tuổi, thường thoáng qua và lành tính nên người bệnh thường không đến gặp bác sĩ, do đó, khó thống kê tỷ lệ mắc bệnh chính xác.
Khoảng 12%-22% dân số mắc mề đay ít nhất 1 lần trong đời, nhưng chỉ 7,6%-16% số người bệnh được chẩn đoán cấp tính. Đặc biệt tỷ lệ mắc bệnh ở trẻ em cao hơn người lớn, khoảng 85% trẻ dưới 2 tuổi mắc bệnh ở dạng cấp tính.
Mề đay cấp tính vô căn (không rõ nguyên nhân) chiếm tỷ lệ 30%-50% tổng trường hợp nổi mề đay. Ngoài ra, một số nguyên nhân gây bệnh phổ biến đã được xác nhận gồm dị ứng thực phẩm, dị ứng thuốc, nhiễm trùng… (1)(2)
Cụ thể, da có các tế bào miễn dịch gọi là tế bào mast, đóng vai trò như “người canh gác”. Khi phát hiện tác nhân “xâm lược” từ bên ngoài, những tế bào này sẽ giải phóng các hóa chất như histamine, bradykinin… kích hoạt phản ứng dị ứng. Trong đó, histamine là nguyên nhân chính.
Khi ăn phải thực phẩm gây dị ứng (tôm, cua, đậu phộng, sữa…), hệ miễn dịch nhận diện nhầm là “chất lạ nguy hiểm”. Kháng thể IgE gắn vào dưỡng bào (tế bào mast) làm giải phóng histamine sau khi ăn. Tình trạng dị ứng thực phẩm có thể nhẹ như nổi mề đay, hay nặng như phản ứng phản vệ (tụt huyết áp, khó thở, đau bụng…) thậm chí gây nguy hiểm tính mạng.
Một số thuốc có thể gây dị ứng, nổi mẩn ngứa. Tình trạng dị ứng thuốc có thể xảy ra với nhiều loại thuốc như thuốc kháng sinh, thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs), thuốc giảm đau, thuốc cản quang, các loại vắc xin…
Các kích thích vật lý tác động trực tiếp lên da cũng có thể gây ra mề đay. Ví dụ tiếp xúc với nhiệt độ lạnh,nóng, ánh nắng, ma sát, vết cào gãi, vị trí tiếp xúc quần áo chật, phụ kiện…
Nhiễm vi khuẩn, virus (như viêm gan, cúm) hoặc giun sán có thể kích hoạt hệ miễn dịch. Vi khuẩn, virus hoặc ký sinh trùng xâm nhập kích hoạt hệ miễn dịch nhận diện và phản ứng. Cơ thể tạo ra kháng thể (IgM, IgG, đôi khi IgE) để chống lại tác nhân này. Kháng thể gắn với kháng nguyên (vi khuẩn, virus) tạo thành phức hợp miễn dịch, làm giải phóng histamine, leukotrien, prostaglandin… gây bệnh.
Yếu tố tâm lý có thể ảnh hưởng đến cân bằng miễn dịch cơ thể. Một số bệnh tự miễn (như lupus, viêm tuyến giáp Hashimoto) tạo kháng thể kháng IgE hoặc kháng thụ thể IgE, làm kích hoạt giải phóng histamine ngay cả khi không có dị nguyên. Tuy nhiên, các bệnh tự miễn thường gây mề đay mạn tính, khó kiểm soát.
Tìm hiểu thêm: Nổi mề đay có nên bôi dầu gió không?
Các dấu hiệu của mề đay cấp tính gồm:
Trong trường hợp nhẹ, người bệnh có thể không cần can thiệp điều trị. Tuy nhiên, dưới đây là một số cách xử lý phổ biến:
Loại bỏ tác nhân nghi ngờ gây dị ứng, ví dụ thức ăn, dầu gội, mỹ phẩm, thuốc… Người bệnh có thể làm dịu vùng da bị ảnh hưởng bằng khăn lạnh, túi chườm đá hoặc kem dưỡng ẩm làm dịu để giảm ngứa ngáy, khó chịu.
Người bệnh có thể được chỉ định thoa thuốc, kem dưỡng để giảm ngứa. Thuốc kháng histamine H1 thường được dùng đầu tay để điều trị mề đay. Trong trường hợp điều trị bằng thuốc kháng histamine không hiệu quả, người bệnh có thể được chỉ định corticosteroid. Nếu nghi ngờ nhiễm trùng, nhiễm khuẩn, ký sinh trùng… cần được khám và điều trị thích hợp. Ví dụ, người nhiễm giun sán cần được điều trị nội khoa để tiêu diệt giun sán.
Không có phương pháp nào giúp phòng tránh mề đay tuyệt đối. Phương pháp phòng ngừa nổi mề đay cũng như dị ứng tốt nhất là xét nghiệm để tìm ra dị nguyên (chất gây dị ứng). Khi đã biết tác nhân gây dị ứng, người bệnh có thể chủ động phòng tránh bằng cách loại bỏ thực phẩm gây dị ứng khỏi chế độ ăn hay giảm tiếp xúc với chất gây dị ứng trong sinh hoạt hàng ngày. Ngoài ra, nên thư giãn, nghỉ ngơi đầy đủ, tránh căng thẳng kéo dài.
Nổi mày đay cấp tính có thể gây ngứa dữ dội, phù nề, thậm chí kèm khó thở, tụt huyết áp đe dọa tính mạng. Khi gặp các triệu chứng này, bạn cần đến ngay Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh để được bác sĩ xử trí kịp thời và tư vấn phác đồ điều trị an toàn.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Trên đây là một số thông tin về nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa bệnh nổi mề đay cấp tính. Tình trạng bệnh nhẹ thường có thể tự khỏi. Tuy nhiên, tình trạng bệnh nặng gây ảnh hưởng chất lượng sống, mày đay kéo dài, hay kèm theo các triệu chứng nghiêm trọng như sốt, nôn ói, mệt mỏi… người bệnh nên đến khám và điều trị tại các cơ sở y tế uy tín như Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.
