Vết chai da là gì? Nguyên nhân và cách xử lý hiệu quả tại nhà

Vết chai là vùng da dày sừng do tiếp xúc ma sát hoặc tỳ đè lặp đi lặp lại, thường gặp ở lòng bàn tay, bàn chân. Dù không nguy hiểm, chúng có thể gây đau, nứt nẻ hoặc ảnh hưởng thẩm mỹ nếu không chăm sóc đúng cách. Nhận biết nguyên nhân, cách phân biệt với tổn thương da khác và phương pháp xử lý hiệu quả sẽ giúp bạn chủ động bảo vệ làn da và phòng ngừa biến chứng. Bài viết sau cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác, dễ hiểu từ góc nhìn chuyên môn để bạn có lựa chọn chăm sóc phù hợp.

Vết chai là gì?

Vết chai (callus) là hiện tượng tăng sinh lớp sừng do da phản ứng với lực ma sát hoặc áp lực lặp đi lặp lại tại cùng một vị trí. Về mặt sinh lý, đây là cơ chế tự vệ nhằm hạn chế tổn thương mô mềm phía dưới lớp biểu bì, thông qua việc tích tụ tế bào sừng ở vùng chịu tác động cơ học.

Tình trạng này thường gặp ở gan bàn chân, lòng bàn tay, đầu ngón tay hoặc mặt bên ngón chân, đặc biệt khi mang giày không phù hợp hoặc thực hiện các thao tác thủ công lặp lại như chơi nhạc cụ, cầm dụng cụ lao động hay luyện tập thể thao cường độ cao.

Nguyên nhân gây vết chai

Cục chai hình thành khi da phải chịu ma sát hoặc áp lực lặp đi lặp lại trong thời gian dài. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:

1. Ma sát và áp lực lặp đi lặp lại

Áp lực, ma sát lặp đi lặp lại là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng da bị chai sần. Khi da chịu lực ma sát hoặc nén trong thời gian dài, cơ thể sẽ phản ứng bằng cách tăng tế bào sừng để bảo vệ mô mềm. Thói quen đi giày dép chật, không vừa chân hoặc có chất liệu cứng khiến gan bàn chân, gót chân, mé ngoài bàn chân dễ bị ma sát, tạo nên cục chai. Ngoài ra, các hoạt động như tập tạ, chơi thể thao, làm việc chân tay lặp đi lặp lại đều gây ma sát liên tục lên một vùng da nhất định, khiến da bị sừng hóa.

2. Các yếu tố nguy cơ khác

Ngoài ma sát và áp lực, một số yếu tố bệnh lý hoặc đặc điểm cơ thể cũng góp phần làm tăng nguy cơ da bị chai sần:

• Dị dạng bàn chân: Người có bàn chân bẹt, ngón vẹo hoặc lệch trục dễ tạo vùng chịu lực bất thường, khiến lớp sừng tích tụ không đều.
• Bệnh lý nền: Tiểu đường hoặc tổn thương thần kinh ngoại biên làm giảm cảm giác đau, dẫn đến việc không nhận biết sớm tổn thương và tăng nguy cơ loét trên vùng da dày sừng.
• Nghề nghiệp đặc thù: Nhạc công, thợ mộc, công nhân, vận động viên… thường xuyên tiếp xúc với áp lực cơ học, từ đó dễ phát sinh các cục chai da ở tay, chân.

Triệu chứng và cách nhận biết vết chai

Vết chai da có thể được nhận biết qua những dấu hiệu, triệu chứng sau:

• Da dày lên, cứng, hơi gồ, khô, sần sùi;
• Vùng da chuyển màu vàng nhạt hoặc trắng đục; (1)
• Có thể nứt nẻ nếu lớp sừng quá dày, đặc biệt là ở gót chân;
• Cảm giác mất độ nhạy tại vị trí bị chai.

Lưu ý: Tình trạng da bị chai cứng có thể bị nhầm lẫn với mụn cóc do đều có chung đặc điểm vùng da dày lên, khô, sần sùi. Tuy nhiên, da bị chai sần do ma sát hoặc áp lực lặp đi lặp lại, có đặc điểm là ít gây đau, bề mặt tương đối đều. Trong khi đó, mụn cóc do virus HPV gây ra, có nhân đen ở giữa, thường đau khi ấn và có hình dạng khu trú rõ ràng.

Các phương pháp điều trị da bị chai

Theo bác sĩ THS.BSNT Nguyễn Thị Mai, tình trạng da bị chai có thể được điều trị bằng những phương pháp sau:

1. Điều trị tại nhà

Điều trị chai da tại nhà được chỉ định với trường hợp nhẹ, không có dấu hiệu viêm, nhiễm trùng. Phương pháp đơn giản và phổ biến nhất trong điều trị chai da tại nhà là ngâm vùng da bị chai sần trong nước ấm khoảng 10 – 15 phút để làm mềm da, sau đó nhẹ nhàng tẩy lớp tế bào chết bằng đá bọt hoặc bàn chải chuyên dụng.

Ngoài ra, người bệnh có thể tham khảo ý kiến bác sĩ để sử dụng kem chứa acid salicylic hoặc ure giúp làm bong lớp sừng. Tuy nhiên cần tránh bôi lên vùng da nứt nẻ hoặc đang chảy máu. Người bị tiểu đường hoặc rối loạn cảm giác nên thận trọng khi tự điều trị, tránh gây loét hoặc nhiễm trùng.

2. Điều trị y khoa khi cần thiết

Khi da bị chai tiến triển nặng, gây đau nhức, đỏ tấy, nhiễm trùng hoặc không đáp ứng với phương pháp điều trị tại nhà, người bệnh cần được can thiệp y khoa. Bác sĩ có thể thực hiện thủ thuật cắt bỏ lớp sừng hóa bằng dụng cụ chuyên dụng. Với trường hợp nặng, có thể cần dùng thuốc bôi kê đơn như kem chứa acid salicylic.

Nếu nghi ngờ có biến chứng lở loét, đặc biệt ở bệnh nhân tiểu đường, bác sĩ sẽ chỉ định kháng sinh hoặc thực hiện thủ thuật để loại bỏ mô tổn thương.

Cách phòng ngừa vết chai tái phát

Da bị chai sần có thể tái phát sau điều trị nếu không được chăm sóc đúng cách. Để phòng ngừa da bị chai sần tái phát, bác sĩ khuyến nghị thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau:

• Chọn giày dép mềm, vừa chân;
• Sử dụng lót giày, đệm bảo vệ vùng da chịu nhiều áp lực;
• Dưỡng ẩm da chân/tay thường xuyên;
• Điều chỉnh tư thế vận động, nghỉ ngơi hợp lý khi làm việc tay chân;
• Người bệnh tiểu đường nên thăm khám định kỳ, kiểm tra vùng da có dấu hiệu tổn thương để can thiệp sớm, tránh loét hoặc hoại tử.

Những lưu ý quan trọng khi chăm sóc da bị chai

Chăm sóc da bị chai cứng đúng cách giúp hạn chế biến chứng và thúc đẩy phục hồi da. Một số lưu ý quan trọng gồm:

• Chọn dụng cụ phù hợp: Nên dùng dụng cụ mài chuyên dụng, tránh cắt bằng dao kéo vì dễ gây tổn thương và nhiễm trùng.
• Dùng thuốc theo chỉ định: Không tự ý bôi thuốc chứa acid salicylic hoặc thuốc chống viêm khi chưa có hướng dẫn từ bác sĩ.
• Theo dõi ở người có bệnh nền: Bệnh nhân tiểu đường cần kiểm tra thường xuyên vì dễ mất cảm giác và tăng nguy cơ loét.
• Thăm khám khi có dấu hiệu lạ: Cần đi khám nếu da sưng, rỉ dịch hoặc đau nhiều để xử trí kịp thời.

Khi nào da bị chai sần, cứng cần đi khám bác sĩ?

Người có cục chai cần thăm khám y tế nếu gặp các dấu hiệu cảnh báo sau:

• Đau kéo dài: Vùng da bị dày sừng gây nóng rát, nhức hoặc cản trở vận động.
• Biểu hiện viêm: Da sưng đỏ, tiết dịch, có mùi lạ hoặc đau nhói khi chạm.
• Nứt, chảy máu hoặc đổi màu: Gợi ý tổn thương sâu hoặc biến chứng mạch máu.
• Nguy cơ loét cao: Người bị tiểu đường, bệnh mạch máu, rối loạn thần kinh cần theo dõi chặt khi có cục chai ở chân.
• Cơ địa dễ nhiễm trùng: Người lớn tuổi, suy giảm miễn dịch hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch cần khám sớm khi có tổn thương da bất thường.

Da bị chai cứng tưởng chừng vô hại nhưng có thể tiến triển nặng, gây đau, viêm hoặc loét nếu không xử lý đúng cách. Tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, khách hàng được thăm khám bởi bác sĩ Da liễu giàu kinh nghiệm, kết hợp công nghệ hiện đại giúp loại bỏ vùng da sừng hóa an toàn, hạn chế tái phát. Giải pháp cá nhân hóa theo từng tình trạng không chỉ giúp phục hồi thẩm mỹ mà còn ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm.

Vết chai là phản ứng tự nhiên của da trước ma sát hoặc áp lực kéo dài, thường xuất hiện ở tay, chân và dễ bị nhầm với mụn cóc. Dù không nguy hiểm, chúng có thể gây đau hoặc nứt nẻ nếu không chăm sóc đúng cách. Nhận biết sớm đặc điểm và nguyên nhân hình thành giúp người bệnh có hướng xử lý phù hợp, tránh biến chứng.