Viêm họng hạt mạn tính: Triệu chứng, điều trị và phòng ngừa

Viêm họng hạt mạn tính là một bệnh tai mũi họng phổ biến ở cả người lớn lẫn trẻ em. Các triệu chứng của bệnh kéo dài dai dẳng, gây ra nhiều khó khăn và hệ lụy ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Cùng ThS.BS.CKI Trương Tấn Phát, Trưởng Đơn vị Tai Mũi Họng, Trung tâm Khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7 tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng của bệnh viêm họng hạt mạn tính để có phương án phòng bệnh hiệu quả.

Viêm họng hạt mạn tính là gì?

Viêm họng hạt mạn tính là thể viêm họng kéo dài và tái phát nhiều lần, gây tổn thương ở niêm mạc họng. Tình trạng này xảy ra khi niêm mạc họng bị kích thích thường xuyên hoặc kéo dài, khiến các tế bào lympho (tế bào miễn dịch) ở thành họng tăng sinh và phì đại, hình thành nên các hạt nhỏ lấm tấm phía sau thành họng, gọi là “hạt lympho”.

Bệnh thường khởi phát từ viêm họng cấp tính nhưng không được điều trị đúng cách hoặc điều trị không dứt điểm, dẫn đến kéo dài trên 3 tuần và chuyển sang giai đoạn mạn tính. Ở giai đoạn này, quá trình điều trị sẽ trở nên khó khăn và dễ tái phát, nhất là khi gặp các yếu tố thuận lợi như thay đổi thời tiết, sức đề kháng yếu, tiếp xúc với khói bụi hoặc chất kích thích.

Triệu chứng viêm họng hạt mạn tính

Triệu chứng của viêm họng hạt mạn tính có thể giống với viêm họng cấp tính ở giai đoạn đầu, tuy nhiên, bệnh được xem là mạn tính khi các triệu chứng kéo dài trên 3 tuần và có xu hướng tái đi tái lại nhiều lần. Các dấu hiệu phổ biến bao gồm: (1)

• Đau họng là triệu chứng phổ biến nhất của bệnh viêm họng hạt. Người bệnh thường đau nhiều, gặp nhiều khó khăn khi nhai nuốt đồ ăn thức uống, cả khi chỉ nuốt nước bọt.
• Nổi hạt phía sau họng.
• Niêm mạc họng viêm sưng, tích tụ mủ, tạo cảm giác có đờm trong cổ họng.
• Sưng hạch bạch huyết, ho nhiều.
• Ngứa, rát cổ họng, khàn tiếng.
• Các hạt lympho hình thành từ mủ sẽ khá đa dạng về kích thước và màu sắc, thường có màu trắng hoặc vàng.
• Hơi thở có mùi hôi.

Người bệnh cũng có thể xuất hiện các triệu chứng nhiễm trùng như sốt, nhức đầu, buồn nôn và ói mửa, ho, hắt xì.

Nguyên nhân viêm họng hạt mạn tính

Viêm họng hạt bắt đầu từ các đợt viêm họng cấp tính, với các triệu chứng như đau rát họng, ho khan, ngứa họng. Nếu không được điều trị dứt điểm hoặc thường xuyên tái phát, tình trạng viêm kéo dài sẽ chuyển sang mạn tính.

Các nguyên nhân phổ biến gây viêm họng hạt mạn tính bao gồm:

• Nhiễm trùng tái đi tái lại: Khoang miệng là nơi dễ bị virus, vi khuẩn hoặc nấm xâm nhập. Virus thường là tác nhân đầu tiên, sau đó vi khuẩn và nấm có thể gây bội nhiễm. Quá trình viêm kéo dài khiến niêm mạc họng bị tổn thương và quá tải miễn dịch.
• Biến chứng của các bệnh mạn tính: Viêm họng hạt có thể là hậu quả của các bệnh như viêm mũi xoang mạn tính, viêm amidan mạn, viêm họng cấp lặp đi lặp lại hoặc trào ngược dạ dày, thực quản, trào ngược họng thanh quản.
• Bất thường về cấu trúc mũi xoang: Các bất thường như polyp mũi, vẹo vách ngăn mũi làm cản trở dẫn lưu và thông khí, khiến dịch ứ đọng và gây viêm kéo dài vùng họng.
• Tác động từ môi trường sống: Sống trong môi trường ô nhiễm, nhiều khói bụi, hóa chất độc hại, khói thuốc lá hoặc tiếp xúc với không khí lạnh, thời tiết thay đổi thất thường cũng dễ gây kích ứng họng kéo dài.
• Thói quen sinh hoạt không lành mạnh: Uống nhiều rượu bia, ăn đồ cay nóng, vệ sinh răng miệng kém hoặc nói to, nói nhiều trong thời gian dài đều có thể kích thích niêm mạc họng và dẫn đến viêm họng hạt.
• Yếu tố cơ địa và miễn dịch: Người có cơ địa dị ứng, hệ miễn dịch yếu hoặc mang yếu tố di truyền dễ bị viêm nhiễm mạn tính ở vùng họng cũng có nguy cơ cao mắc viêm họng hạt.

Điều trị viêm họng hạt mạn tính

Điều trị viêm họng hạt mạn tính cần được cá thể hóa theo từng trường hợp, dựa trên nguyên nhân gây bệnh, mức độ tổn thương họng và tình trạng sức khỏe tổng thể của người bệnh. Mục tiêu điều trị là kiểm soát nguyên nhân gốc rễ, làm giảm triệu chứng khó chịu và ngăn ngừa tái phát.

1. Điều trị dựa trên nguyên nhân gây bệnh

Viêm họng hạt là hậu quả kéo dài của các bệnh nền khác. Do đó, cần xử lý triệt để các nguyên nhân tiềm ẩn:

• Viêm mũi xoang, viêm mũi dị ứng: Dịch nhầy từ xoang chảy xuống họng gây kích ứng niêm mạc họng. Làm sạch xoang và cải thiện dẫn lưu bằng thuốc hoặc phẫu thuật sẽ cải thiện tình trạng viêm hiệu quả.
• Trào ngược dạ dày – thực quản hoặc trào ngược họng thanh quản: Axit từ dạ dày trào ngược có thể làm tổn thương lớp niêm mạc họng. Việc kiểm soát tốt trào ngược bằng thuốc hoặc thay đổi lối sống giúp tình trạng viêm mau phục hồi.
• Viêm amidan, VA mạn tính, polyp mũi hoặc vẹo vách ngăn: Những tổ chức viêm nhiễm hoặc bất thường cấu trúc mũi xoang cần được điều trị nội khoa hoặc can thiệp phẫu thuật (như cắt amidan, nạo VA, chỉnh hình vách ngăn mũi) để loại bỏ nguồn kích thích mạn tính.

2. Điều trị bằng thuốc

Các loại thuốc được bác sĩ chỉ định trong điều trị viêm họng hạt mạn tính thường thuộc 2 nhóm chính:

Thuốc điều trị nguyên nhân:

• Kháng sinh (nếu có nhiễm khuẩn).
• Thuốc kháng virus, kháng nấm.
• Thuốc ức chế axit dạ dày (trong trào ngược).
• Thuốc điều trị bệnh nền liên quan (viêm mũi xoang, dị ứng…).

Thuốc giảm triệu chứng và hỗ trợ:

• Thuốc giảm ho, giảm ngứa họng, tiêu đờm.
• Thuốc giảm đau, hạ sốt (nếu có).
• Nước súc họng sát khuẩn, dung dịch rửa mũi giúp làm sạch vùng viêm và ngăn ngừa bội nhiễm.

Phòng ngừa viêm họng hạt mạn tính

Viêm họng hạt mạn tính là tình trạng có thể phòng ngừa được nếu người bệnh chủ động thực hiện một số thói quen chăm sóc sức khỏe đơn giản như sau:

• Điều trị triệt để các bệnh viêm họng, viêm mũi xoang, trào ngược dạ dày… để tránh kéo dài dẫn đến viêm họng hạt. Người có sức đề kháng yếu nên tiêm vắc xin phòng bệnh hô hấp.
• Giữ vệ sinh răng miệng sạch sẽ, súc miệng nước muối sinh lý hằng ngày.
• Ăn uống khoa học, tập thể dục đều đặn để tăng cường miễn dịch.
• Tránh thuốc lá, rượu bia, thực phẩm cay nóng, nhiều dầu mỡ.
• Giữ ấm cơ thể, nhất là vùng cổ khi thời tiết lạnh.
• Hạn chế tiếp xúc khói bụi, hóa chất; sử dụng đồ bảo hộ nếu làm việc trong môi trường độc hại.

Thắc mắc thường gặp

1. Viêm họng hạt mạn tính có lây không?

Không. Viêm họng hạt không lây truyền, trừ khi nguyên nhân gây bệnh là do virus. Trong trường hợp này, virus có thể lây từ người sang người thông qua tiếp xúc trực tiếp (như bắt tay, hôn) hoặc gián tiếp (qua hắt hơi, ho, dùng chung đồ dùng cá nhân). Các giọt dịch từ mũi hoặc miệng của người bệnh chứa virus có thể xâm nhập vào cơ thể người khỏe mạnh và gây bệnh.

2. Viêm họng hạt mạn tính có nguy hiểm không?

Không. Viêm họng hạt mạn tính không nguy hiểm nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Trên thực tế còn khá nhiều người chủ quan và xem nhẹ khi bệnh ở giai đoạn cấp tính, vì vậy bệnh dễ tiến triển nặng, chuyển thành mạn tính và gây ra nhiều biến chứng đáng lo ngại. Những biến chứng nguy hiểm người bệnh có thể đối mặt gồm:

• Khi bệnh từ viêm mũi, viêm xoang, viêm tai giữa,… có thể lây lan xuống theo đường hô hấp gây viêm thanh quản, viêm phế quản, viêm khí quản, thậm chí có thể chuyển thành viêm phổi.
• Viêm tấy quanh cổ họng, áp xe thành họng,… là những biến chứng nặng có thể khiến người bệnh mệt mỏi, sốt cao, đau họng dữ dội, mạch đập nhanh, khó há miệng,…
• Gây ra nhiều bệnh như viêm khớp, viêm cầu thận, viêm màng tim.
• Có khả năng dẫn tới ung thư vòm họng đe dọa tới tính mạng người bệnh nếu không được phát hiện kịp thời và ngăn chặn sớm.

3. Viêm họng hạt mãn tính có chữa được không?

Có. Viêm họng hạt mạn tính hoàn toàn có thể điều trị nếu phát hiện bệnh sớm và điều trị đúng cách. Do đó ngay khi phát hiện các dấu hiệu bất thường, người bệnh cần theo dõi và đến khám bác sĩ ngay.

Trung tâm Tai Mũi Họng, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM và Đơn vị Tai Mũi Họng, Trung tâm Khám chữa bệnh Tâm Anh Quận 7 là nơi quy tụ đội ngũ bác sĩ với nền tảng y học vững chắc, không ngừng cập nhật kiến thức chuyên sâu tại nhiều ngôi trường danh tiếng trong và ngoài nước giúp điều trị hiệu quả cho hàng nghìn ca bệnh tai mũi họng từ thường gặp cho đến phức tạp.

Chủ động kiểm tra phát hiện viêm họng hạt mạn tính và phòng ngừa khi bệnh còn nhẹ rất cần thiết vì nếu được phát hiện và điều trị từ sớm, người bệnh sẽ ngăn ngừa nhiều biến chứng nặng trong tương lai. Do đó, khi cổ họng xuất hiện các dấu hiệu bất thường, bạn nên đến kiểm tra với bác sĩ Tai Mũi Họng để được điều trị kịp thời.