Tràn dịch màng phổi có tái phát không? Nguy cơ như thế nào?

Tưởng chừng đã yên tâm sau khi điều trị, nhưng nhiều bệnh nhân vẫn phải quay trở lại bệnh viện vì các dấu hiệu tràn dịch màng phổi tiếp diễn. Đây là điều bình thường hay là dấu hiệu cảnh báo một vấn đề nghiêm trọng hơn trong cơ thể? Liệu tràn dịch màng phổi có tái phát không? Nguy cơ như thế nào? Bài viết sau của Bệnh viện Tâm Anh sẽ cung cấp thông tin làm rõ những thắc mắc trên.

Tràn dịch màng phổi có tái phát không?

Tràn dịch màng phổi hoàn toàn có khả năng tái phát, đặc biệt nếu nguyên nhân gây ra tình trạng này không được điều trị triệt để hoặc là do một bệnh lý mạn tính, kéo dài. Trong thực tế lâm sàng, không ít trường hợp bệnh nhân sau khi đã dẫn lưu dịch và điều trị ổn định, nhưng chỉ sau vài tuần hoặc vài tháng triệu chứng lại quay trở lại. Mỗi đợt tái phát không chỉ gây khó chịu về mặt triệu chứng như khó thở, ho, tức ngực, mà còn có thể ảnh hưởng đến chức năng phổi nếu không được theo dõi và xử lý đúng cách. (1)

Nếu để bệnh tràn dịch màng phổi tái phát liên tục, việc can thiệp nhiều lần dễ dẫn đến các biến chứng như chảy máu, nhiễm trùng, hoặc tràn khí màng phổi, tình trạng có thể khiến phổi bị xẹp và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng hô hấp.

Các nguyên nhân gây tràn dịch màng phổi tái phát

Không giống những trường hợp dịch xuất hiện một lần rồi chấm dứt sau điều trị, các trường hợp tái phát nhiều lần thường liên quan đến những nguyên nhân phức tạp hơn, cần được theo dõi và xử lý toàn diện. Những nguyên nhân phổ biến có thể bao gồm: các bệnh lý ác tính, nhiễm trùng mạn tính, các rối loạn toàn thân hoặc một số bệnh lý đặc biệt khác như bệnh tự miễn hay sau chấn thương. Việc xác định chính xác nguyên nhân là bước quan trọng để xây dựng phác đồ điều trị phù hợp và ngăn ngừa tái phát hiệu quả.

1. Bệnh lý ác tính

Các bệnh lý ác tính là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tràn dịch màng phổi tái phát. Điển hình là ung thư phổi hoặc các loại ung thư di căn vào màng phổi. Khối u có thể xâm lấn trực tiếp hoặc làm tắc nghẽn hệ thống bạch huyết, khiến dịch liên tục tích tụ. Trong nhiều trường hợp, dịch màng phổi ác tính rất khó kiểm soát, dễ tái phát nhanh sau khi chọc hút và thường kèm theo tiên lượng xấu nếu không có hướng điều trị thích hợp.

2. Bệnh lý nhiễm trùng

Tình trạng nhiễm trùng kéo dài hoặc không được điều trị triệt để như lao màng phổi, viêm phổi nặng, áp xe phổi hay nhiễm trùng do vi khuẩn kháng thuốc đều có thể khiến dịch tiếp tục hình thành. Viêm mạn tính dẫn đến tăng tính thấm thành mạch, phá vỡ cấu trúc màng phổi và làm dịch rỉ ra nhiều hơn. Ngoài ra, trong một số trường hợp nhiễm trùng màng phổi có mủ (tràn mủ màng phổi), dịch có thể tái phát ngay cả khi đã điều trị kháng sinh và dẫn lưu đầy đủ.

3. Các bệnh toàn thân

Một số bệnh lý toàn thân như suy tim, xơ gan, hội chứng thận hư hoặc bệnh lupus ban đỏ hệ thống cũng có thể gây tràn dịch màng phổi tái phát. Cơ chế thường liên quan đến sự ứ đọng dịch hoặc rối loạn cân bằng áp lực trong cơ thể. Nếu bệnh nền không được kiểm soát tốt, dịch có thể tiếp tục tích tụ dù đã được chọc hút nhiều lần trước đó.

4. Bệnh lý khác

Ngoài các nhóm nguyên nhân trên, một số trường hợp tràn dịch màng phổi tái phát có thể đến từ các nguyên nhân ít gặp hơn như sau chấn thương ngực, phẫu thuật lồng ngực, bệnh tự miễn hoặc do sử dụng một số loại thuốc gây phản ứng phụ lên màng phổi. Trong những trường hợp này, việc chẩn đoán chính xác đóng vai trò quan trọng để loại trừ nguyên nhân tiềm ẩn và có hướng xử trí phù hợp, hạn chế nguy cơ tái phát.

Yếu tố nguy cơ tăng khả năng tái phát tràn dịch màng phổi

Nhận diện sớm những yếu tố nguy cơ đóng vai trò quan trọng trong việc tiên lượng và xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp, hạn chế biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Một số yếu tố được xác định có liên quan đến nguy cơ tràn dịch màng phổi tái phát bao gồm: bản chất ác tính của bệnh nền, mức độ đáp ứng điều trị ban đầu, đặc điểm dịch màng phổi. Ngoài ra, kỹ thuật và thời điểm thực hiện các thủ thuật như chọc hút dịch hay dẫn lưu cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng tái phát sau điều trị.

Ngoài các yếu tố bệnh lý, yếu tố đời sống hàng ngày cũng có ảnh hưởng không nhỏ đến nguy cơ tái phát tràn dịch màng phổi. Một số yếu tố như chế độ ăn uống thiếu khoa học, hút thuốc lá, uống rượu bia quá mức và thiếu vận động thể chất có thể làm suy giảm khả năng tự phục hồi của cơ thể, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và viêm, từ đó dễ dẫn đến tái phát tình trạng tràn dịch.

Đặc biệt, những bệnh nhân có chế độ ăn không hợp lý, thiếu hụt dinh dưỡng hoặc ăn quá nhiều thực phẩm giàu mỡ, muối cũng dễ gặp phải các vấn đề về viêm, làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh.

Bên cạnh đó, việc không tuân thủ phác đồ điều trị hoặc tự ý ngưng thuốc, không tái khám định kỳ cũng là một yếu tố nguy cơ quan trọng. Sự lơ là trong việc quản lý bệnh lý nền như tiểu đường hay bệnh tim mạch, cũng có thể làm tăng nguy cơ tái phát dịch màng phổi do cơ thể suy yếu và không thể đối phó hiệu quả với các nhiễm trùng hoặc viêm.

Tràn dịch màng phổi tái phát nguy hiểm không?

Có, tràn dịch màng phổi tái phát rất nguy hiểm nếu không được xử lý kịp thời. Dịch tích tụ lại có thể gây áp lực lên phổi khiến bệnh nhân gặp phải khó thở, đau ngực và mệt mỏi. Những triệu chứng này không chỉ làm giảm chất lượng sống mà còn có thể dẫn đến suy hô hấp, một tình trạng nghiêm trọng cần can thiệp cấp cứu.

Ngoài ra, việc phải thực hiện các thủ thuật như chọc hút dịch nhiều lần có thể dẫn đến biến chứng như chảy máu, tràn khí màng phổi, và nhiễm trùng. Điều này không chỉ làm bệnh tình phức tạp hơn mà còn khiến quá trình điều trị trở nên khó khăn và tốn kém hơn.

Hơn nữa, tràn dịch màng phổi tái phát cũng là dấu hiệu cho thấy bệnh lý nền đang tiến triển xấu. Vì vậy, nếu không kiểm soát tốt tình trạng này, nguy cơ tử vong và các biến chứng lâu dài sẽ tăng cao. Do đó, việc theo dõi và điều trị tràn dịch màng phổi là rất quan trọng để giảm thiểu nguy cơ và cải thiện sức khỏe bệnh nhân.

Phương pháp điều trị tràn dịch màng phổi tái phát

Điều trị tràn dịch màng phổi tái phát cần dựa vào nguyên nhân nền và mức độ tiến triển của bệnh. Mục tiêu chính là giảm triệu chứng, loại bỏ dịch dư thừa, ngăn ngừa tái phát và kiểm soát bệnh lý gốc gây ra hiện tượng tích tụ dịch.

Một số phương pháp điều trị thường được áp dụng bao gồm:

• Chọc hút dịch màng phổi: Đây là một thủ thuật an toàn, ít xâm lấn, thường dùng để giảm áp lực lên phổi và xác định nguyên nhân tràn dịch. Bác sĩ dùng kim nhỏ để rút dịch mà không cần phẫu thuật, nhờ đó giảm nguy cơ nhiễm trùng và biến chứng. Thủ thuật này giúp cải thiện triệu chứng khó thở và có thể thực hiện ngoại trú, người bệnh thường không cần nằm viện nếu sức khỏe ổn định. Trong quá trình thực hiện, bệnh nhân được hướng dẫn giữ tư thế cố định hoặc nín thở để tránh tổn thương phổi. Sau khi hút dịch, có thể xuất hiện cảm giác căng tức ngực nhẹ, nhưng không nghiêm trọng. Thời gian thực hiện tùy thuộc vào tình trạng bệnh và lượng dịch trong khoang màng phổi.
• Dẫn lưu màng phổi là kỹ thuật giúp loại bỏ dịch, khí hoặc máu khỏi khoang màng phổi, làm giảm áp lực lên phổi và cải thiện hô hấp. Bác sĩ sẽ đặt một ống dẫn lưu vô trùng xuyên qua thành ngực vào khoang màng phổi, sau đó nối với hệ thống dẫn lưu chuyên dụng để kiểm soát và thoát dịch an toàn. Thủ thuật này đòi hỏi chuyên môn cao và thường được thực hiện bởi bác sĩ hô hấp hoặc phẫu thuật lồng ngực, với sự hỗ trợ của đội ngũ điều dưỡng được đào tạo kỹ lưỡng. Mục tiêu là đưa khoang màng phổi trở lại trạng thái bình thường và phòng ngừa tái phát. (2)
• Đặt catheter màng phổi (Indwelling Pleural Catheter – IPC): Đây là một phương pháp điều trị hiện đại, đặc biệt phù hợp với các trường hợp tràn dịch màng phổi tái phát do ung thư. Kỹ thuật này giúp giảm triệu chứng hiệu quả và cho phép bệnh nhân tự dẫn lưu dịch tại nhà, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống.
• Tùy theo tình trạng cụ thể, bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp nội khoa phù hợp để điều trị nguyên nhân và cải thiện triệu chứng. Với tràn dịch màng phổi do dịch thấm, mục tiêu điều trị là bệnh lý nền, kết hợp hút dịch khi lượng dịch nhiều gây khó thở. Trong trường hợp tràn dịch dịch tiết, bác sĩ có thể chỉ định liệu pháp oxy nếu suy hô  hấp, chọc hút dịch, phục hồi chức năng hô hấp và dùng kháng sinh nếu có nhiễm trùng. Với các nguyên nhân như lao hay ung thư, cần phối hợp điều trị bằng thuốc đặc hiệu hoặc hóa trị. Gây dính màng phổi bằng bột talc cũng là lựa chọn, tuy nhiên không áp dụng khi có xẹp phổi hoặc tràn dịch màng ngoài tim.
• Phẫu thuật điều trị tràn dịch màng phổi tái phát thường được chỉ định khi các phương pháp nội khoa không còn hiệu quả, hoặc trong những trường hợp đặc biệt như tràn dưỡng chấp do tắc ống ngực, tràn dịch ác tính tái phát nhanh và liên tục, hoặc tràn dịch dịch thấm dai dẳng. Một số kỹ thuật phẫu thuật phổ biến hiện nay gồm:
• Nội soi lồng ngực (VATS) để bóc tách màng phổi, xử lý ổ dịch mạn tính.
• Thắt ống ngực trong trường hợp tràn dưỡng chấp.
• Phẫu thuật nội soi có hỗ trợ robot, giúp tăng độ chính xác trong can thiệp.
• Mổ mở màng phổi áp dụng cho những ca phức tạp, không phù hợp với nội soi.

Tràn dịch màng phổi tái phát nhiều lần có phải mổ không?

Có, trong một số trường hợp, người bệnh bị tràn dịch màng phổi tái phát nhiều lần có thể cần phải phẫu thuật. Khi các biện pháp điều trị nội khoa như chọc hút dịch, dẫn lưu hay dùng thuốc không còn hiệu quả, hoặc dịch tái phát nhanh và số lượng lớn gây khó thở, đau ngực kéo dài, bác sĩ sẽ cân nhắc chỉ định can thiệp ngoại khoa.

Như đã đề cập, phẫu thuật có thể bao gồm nội soi lồng ngực (VATS) để bóc tách màng phổi, loại bỏ các ổ viêm dính hoặc gây dính màng phổi nhằm ngăn chặn sự tích tụ dịch. Một số trường hợp đặc biệt như tràn dưỡng chấp dai dẳng hoặc tràn dịch màng phổi ác tính cũng có thể chỉ định phẫu thuật. Tuy nhiên, quyết định mổ sẽ dựa vào nhiều yếu tố như nguyên nhân bệnh, mức độ tái phát, thể trạng người bệnh và đánh giá chuyên môn của bác sĩ điều trị.

Biện pháp phòng ngừa tái phát tràn dịch màng phổi

Để giảm nguy cơ tràn dịch màng phổi tái phát, người bệnh cần thực hiện đồng bộ các biện pháp từ điều trị nguyên nhân đến thay đổi lối sống và được theo dõi y tế thường xuyên. Chẳng hạn, nguyên nhân là lao, ung thư, suy tim, viêm phổi,… thì việc tuân thủ phác đồ điều trị đúng và đủ sẽ giúp ngăn chặn sự tái phát. Bên cạnh đó, cần tái khám định kỳ để bác sĩ kiểm tra tình trạng màng phổi và phát hiện sớm nguy cơ tích tụ dịch trở lại.

Ngoài ra, người bệnh cũng cần duy trì lối sống lành mạnh như bỏ thuốc lá, rượu bia, giữ vệ sinh đường hô hấp, ăn uống đủ chất, luyện tập thể lực phù hợp để nâng cao sức đề kháng. Việc tránh tiếp xúc với khói bụi, hóa chất độc hại hoặc môi trường ô nhiễm cũng góp phần bảo vệ phổi. Một số trường hợp có nguy cơ cao tái phát có thể được bác sĩ chỉ định các biện pháp can thiệp dự phòng.

Khi nào cần tái khám ngay?

Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường dưới đây, bệnh nhân nên tái khám ngay để được kiểm tra và can thiệp kịp thời.

• Khó thở: Một trong những triệu chứng phổ biến của tình trạng tràn dịch màng phổi là khó thở. Dịch tích tụ sẽ tạo áp lực lên phổi, khiến khả năng thở của bệnh nhân bị hạn chế. Khó thở đột ngột hoặc gia tăng là dấu hiệu cần được kiểm tra ngay.
• Đau ngực: Đau ngực có thể xuất hiện do dịch gây kích thích lên màng phổi hoặc phổi bị chèn ép. Nếu cơn đau tăng lên hoặc xuất hiện bất ngờ, cần tái khám ngay.
• Ho không rõ nguyên nhân: Ho kéo dài hoặc ho có đờm mà không rõ nguyên nhân có thể là dấu hiệu cho thấy dịch trong khoang màng phổi đang tái phát. Bệnh nhân không nên bỏ qua triệu chứng này, vì nó có thể là dấu hiệu sớm của sự tái phát.

Bài viết đã giải đáp thắc mắc “Tràn dịch màng phổi có tái phát không?” và các vấn đề khác liên quan. Nhìn chung, để hạn chế nguy cơ tái phát, người bệnh cần thay đổi lối sống, tuân thủ phác đồ điều trị và duy trì chế độ chăm sóc sức khỏe hợp lý. Nếu gặp phải triệu chứng bất thường nào như khó thở, đau ngực hay ho kéo dài, bệnh nhân nên tái khám ngay để được chẩn đoán và can thiệp kịp thời, đảm bảo sức khỏe và chất lượng cuộc sống.