Táo bón sau sinh: Nguyên nhân tại sao và cách phòng ngừa hiệu quả

Táo bón sau sinh là tình trạng rối loạn chức năng đường ruột thường xảy ra ở giai đoạn hậu sản. Tình trạng này khiến phân vón cục, cứng và khô, từ đó gây tắc nghẽn hậu môn trực tràng. Táo bón trong thời kỳ hậu sản có thể là do nồng độ progesterone cao trong thời kỳ mang thai và gián đoạn chế độ ăn uống… Cùng tìm hiểu rõ hơn về nguyên nhân và cách điều trị cũng như phòng ngừa tình trạng táo bón sau sinh qua bài viết của Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh dưới đây.

Táo bón sau sinh là gì? 

Táo bón sau sinh là tình trạng thường gặp ở đa số các chị em phụ nữ trong thời kỳ hậu sản (3 tháng đầu sau sinh). Táo bón sau sinh gây ra các triệu chứng như đau bụng, khó chịu, rặn quá mức và đau khi đi đại tiện, phân cứng khó đi ngoài, phân vón cục và cảm giác đi ngoài không hết… Trong thời kỳ hậu sản, cơn đau do táo bón không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng đến tình trạng sức khỏe thể chất, tinh thần của phụ nữ sau sinh và có thể cản trở việc đáp ứng kịp thời nhu cầu của trẻ sơ sinh.

Tại sao sau sinh bị táo bón?

1. Cơ thể vẫn chưa hồi phục hoàn toàn

Đau do sưng hậu môn bởi trĩ, đau tại vị trí rạch tầng sinh môn, thâm tím tầng sinh môn và rách âm đạo… khiến việc đi đại tiện khó khăn và đau đớn, điều này có thể khiến phụ nữ ngại đi đại tiện và cố gắng nhịn, từ đó có thể làm tăng nguy cơ bị táo bón sau sinh. (1)

Có thể bạn quan tâm: Suy nhược cơ thể sau sinh: Dấu hiệu cần quan tâm.

2. Thay đổi giờ sinh học ở mẹ

Nguyên nhân táo bón sau sinh có thể là do quá trình chăm sóc trẻ khiến phụ nữ thay đổi thói quen sinh hoạt, giờ giấc ngủ, nghỉ ngơi trên giường và ít vận động,… những điều này đều góp phần gây ra tình trạng táo bón sau sinh ở phụ nữ. (1)

3. Mất nước và thay đổi chế độ ăn uống

Tại sao sau sinh lại bị táo bón?  Cơ thể có thể bị mất nước sau khi sinh hoặc thời điểm khi đang cho con bú, do đó chế độ ăn uống không đảm bảo cung cấp đủ nước cho cơ thể có thể dẫn đến tình trạng táo bón sau sinh. Mọi thứ đi vào ruột dưới dạng hỗn dịch và khi phân di chuyển vào ruột già, nước sẽ được rút ra khỏi phân để tạo thành phân. Nếu cơ thể bị mất nước sẽ khiến phân khó di chuyển qua hệ thống đường ruột hơn từ đó gây sinh xong bị táo bón với cảm giác khó chịu, đau đớn khi đi đại tiện. (2)

4. Mẹ bị stress

Sau sinh, để bắt đầu với cuộc sống làm mẹ với quá nhiều thứ thay đổi cần phải thích nghi sẽ khiến phụ nữ cảm thấy căng thẳng. Sau sinh phụ nữ có thể bị stress bởi sự thay đổi lớn về nội tiết, thể chất, cảm xúc cũng như trách nhiệm chăm sóc con trẻ và thậm chí là lần đi ngoài đầu tiên sau sinh… Tất cả những điều này đều có thể góp phần gây ra tình trạng táo bón sau sinh.

5. Ít vận động

Tại sao sau sinh hay bị táo bón? Để cơ thể nhanh chóng hồi phục, phụ nữ cần nghỉ ngơi nhiều ở giai đoạn đầu sau sinh (3). Nhưng việc thiếu hoạt động thể chất ở giai đoạn này có thể ảnh hưởng xấu đến hệ tiêu hóa và gây ra tình trạng táo bón sau sinh.

6. Sử dụng thuốc sau sinh

Nếu gây tê ngoài màng cứng hoặc dùng bất kỳ loại thuốc gây mê, giảm đau nào trong hoặc sau khi chuyển dạ có thể làm chậm nhu động ruột, tăng nguy cơ táo bón sau sinh.

7. Bổ sung các vitamin sau sinh

Giống như việc bổ sung vitamin cho bà bầu giúp cân bằng dinh dưỡng trong thời kỳ mang thai, thì việc bổ sung vitamin sau sinh sẽ giúp có thể mẹ khoẻ mạnh và nhanh chóng hồi phục. Tuy mang lại nhiều lợi ích, nhưng sau sinh bổ sung sắt và các chất dinh dưỡng khác có thể gây táo bón ở phụ nữ.

Táo bón sau sinh có nguy hiểm không? 

Táo bón sau sinh là tình trạng thường gặp ở phụ nữ và hiếm khi gây ra bất kỳ biến chứng hoặc vấn đề sức khỏe lâu dài nào nếu khắc phục sớm và có phương pháp điều trị phù hợp. Tuy nhiên, nếu phụ nữ sau sinh bị táo bón diễn ra lâu ngày (mãn tính), có thể có nguy cơ gặp phải biến chứng như:

• Trĩ: Rặn quá mức khi đi đại tiện sẽ làm tăng áp lực lên các tĩnh mạch xung quanh hậu môn và có thể dẫn đến bệnh trĩ gây đau, ngứa xung quanh hậu môn và sưng hậu môn.
• Nứt hậu môn: Đi ngoài phân cứng có thể gây ra vết nứt ở da hậu môn, gây đau và khiến việc đi tiêu trở nên khó chịu.
• Chảy máu trực tràng: Việc rặn liên tục khi đi đại tiện có thể gây đau, khó chịu và chảy máu trực tràng. Trong một số trường hợp, chảy máu là kết quả của một vết rách nhỏ xung quanh hậu môn (nứt hậu môn), nhưng thường là do bệnh trĩ (lò xo). Lò xo là các mạch máu sưng lên hình thành ở trực tràng dưới và hậu môn.
• Bệnh túi thừa: Bệnh túi thừa có thể phát triển nếu thành ruột già bị tổn thương do áp lực tăng lên cần thiết để di chuyển phân nhỏ, cứng. Tổn thương thành ruột già dẫn đến hình thành các túi giống như quả bóng hoặc túi ngoài (túi thừa), có thể bị viêm (viêm túi thừa). Túi thừa đôi khi chảy máu và hiếm khi vỡ (gây viêm phúc mạc).
• Sa trực tràng: Tình trạng táo bón sau sinh nếu để lâu có thể gây sa trực tràng do áp lực tăng lên từ các tĩnh mạch xung quanh hậu môn. Khi phụ nữ đi đại tiện rặn quá mức và liên tục sẽ đẩy một phần niêm mạc trực tràng ra khỏi hậu môn.
• Tiêu chảy không tự chủ: Ruột quá đầy và việc rặn liên tục làm suy yếu các cơ sàn chậu có thể khiến phụ nữ sau sinh bị tiêu chảy không tự chủ, điều này dễ xảy ra khi ho, cười hoặc hắt hơi…

Làm sao để giảm táo bón sau sinh thường cho mẹ bầu? 

Để ngăn ngừa táo bón sau sinh thường, phụ nữ có thể thay đổi chế độ ăn uống và lối sống bằng cách thực hiện:

• Tăng lượng chất xơ vào chế độ ăn: Bổ sung đủ chất xơ vào chế độ ăn uống có thể làm giảm nguy cơ bị táo bón sau sinh. Ăn nhiều chất xơ sẽ giúp nhu động ruột đều đặn, vì nó giúp thức ăn đi qua hệ tiêu hóa dễ dàng hơn. Có thể tăng lượng chất xơ bằng cách ăn nhiều hơn trái cây và rau quả, gạo nguyên cám, mì ống nguyên cám, bánh mì nguyên cám, các loại hạt và yến mạch.
• Bổ sung đầy đủ chất lỏng cho cơ thể: Đảm bảo uống nhiều nước để tránh mất nước và tăng cường lượng nước khi sử dụng các loại vitamin sau sinh. Nếu không có đủ nước cần thiết, ruột kết sẽ hấp thụ chất lỏng còn lại trong chất thải thức ăn, dẫn đến phân cứng hơn và không thể di chuyển.
• Tăng cường vận động nhẹ nhàng: Hoạt động thể chất làm tăng lưu lượng máu và oxy đến tất cả các cơ quan, bao gồm cả ruột, đó là lý do tại sao khi ít vận động có tỷ lệ mẹ bầu sau sinh bị táo bón cao hơn. Việc duy trì hoạt động và chịu khó di chuyển sau sinh sẽ giúp giảm nguy cơ bị táo bón sau sinh.

Có thể bạn quan tâm: Thực đơn 7 ngày cho mẹ sau sinh thường đầy đủ dưỡng chất.

Cách điều trị táo bón cho mẹ bỉm hiệu quả

Hầu hết tình trạng táo bón sau sinh đều tự khỏi khi thay đổi chế độ ăn uống và sinh hoạt. Tuy nhiên nếu việc thay đổi đó không cải thiện tình trạng táo bón sau sinh thì có thể áp dụng các phương pháp điều trị khác tùy thuộc vào nguyên nhân. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm:

• Ngừng hoặc thay đổi thuốc giảm đau hoặc viên uống bổ sung vitamin sau sinh có thể khiến bà đẻ bị táo bón sau sinh.
• Loại bỏ phân bị tắc nghẽn: dùng dung dịch thụt rửa đại tràng để loại bỏ phân tắc nghẽn và sau đó có thể sử dụng thuốc làm mềm phân và thuốc nhuận tràng trong thời gian ngắn.
• Sử dụng thuốc bổ sung chất xơ: Nếu không thể bổ sung đủ chất xơ qua chế độ ăn uống, người bệnh có thể sử dụng thuốc bổ sung chất xơ để cải thiện tình trạng táo bón sau sinh. Tuy nhiên, thuốc này có thể khiến tình trạng sau sinh táo bón trở nên trầm trọng hơn nếu không sử dụng đúng cách, do đó cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
• Sử dụng thuốc nhuận tràng: Táo bón sau sinh cũng có thể khắc phục bằng cách sử dụng thuốc nhuận tràng nhẹ nếu các phương pháp khác không hiệu quả. Thuốc nhuận tràng có 2 loại chính là thuốc tạo khối và thuốc thẩm thấu làm tăng hàm lượng nước trong phân. Các thuốc làm tăng hàm lượng nước có thể cản trở quá trình hấp thụ nước từ ruột, hoặc làm phân trương lên hoặc làm phân lớn hơn bằng chất lỏng. Sử dụng thuốc hỗ trợ nhuận tràng có thể gây ruột xoắn, do đó trước khi sử dụng cần được bác sĩ thông qua và theo dõi trong quá trình uống thuốc. (4)

Khi nào nên đến gặp bác sĩ?

Táo bón sau sinh có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm nếu đã thử các phương pháp điều trị tại nhà mà tình trạng táo bón vẫn không thuyên giảm và ngày càng trở nên trầm trọng hơn. Do đó, cần phải liên hệ và đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám và điều trị kịp thời khi thấy xuất hiện các biểu hiện như:

• Thấy máu hoặc chất nhầy trong phân
• Bị táo bón sau sinh và tiêu chảy xen kẽ
• Bị chảy máu trực tràng quá nhiều
• Không đi đại tiện trong bốn ngày sau khi sinh
• Bị đau trực tràng hoặc đau dạ dày nghiêm trọng
• Gặp phải tình trạng phồng rộp nghiêm trọng, đau đớn ở âm đạo, âm hộ và tầng sinh môn…

Các câu hỏi thường gặp

1. Táo bón sau sinh thường kéo dài bao lâu?

Táo bón sau sinh thường sẽ cải thiện trong vài tuần đầu sau khi sinh, nhưng những yếu tố như mất nước, sử dụng một số loại thuốc sau sinh và rối loạn chức năng cơ sàn chậu có thể khiến tình trạng này kéo dài lâu hơn. Ở một số phụ nữ, tình trạng bị táo bón sau sinh cũng có thể kéo dài trong ba đến sáu tháng sau sinh và thậm chí có thể kéo dài tới 12 tháng. Nếu tình trạng táo bón sau sinh dai dẳng, cần liên hệ và đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn, thăm khám và có phương pháp điều trị phù hợp, hiệu quả.

2. Táo bón sau sinh có cho con bú được không?

Táo bón sau sinh vẫn có thể cho con bú bình thường. Tuy nhiên, nếu tình trạng táo bón sau sinh phải điều trị bằng thuốc thì cần phải hỏi ý kiến của bác sĩ để tránh trường hợp loại thuốc sử dụng có thể tiết ra sữa mẹ, gây ra những rủi ro, ảnh hưởng đến trẻ khi trẻ bú mẹ.

Nếu có thêm thắc mắc liên quan đến táo bón sau sinh hoặc gặp phải các tình trạng liên quan cần giải đáp, có thể liên hệ đến BVĐK Tâm Anh qua phương thức:

Bên trên là thông tin về nguyên nhân, cách khắc phục và điều trị tình trạng táo bón sau sinh. Hy vọng, qua những nội dung được chia sẻ trong bài sẽ giúp bạn có thêm kiến thức về tình trạng táo bón sau sinh, biết cách phòng tránh và cải thiện hiệu quả nếu gặp phải.