Viêm phổi do phế cầu khuẩn được biết đến là bệnh lý phổ biến ở trẻ nhỏ, người cao tuổi và người có sức đề kháng kém. Tuy nhiên, điều khiến nhiều người quan tâm và lo lắng nhất là: Viêm phổi do phế cầu có lây không? Lây qua đường nào? Đây là câu hỏi quan trọng, vì hiểu rõ cơ chế lây truyền sẽ giúp mỗi người chủ động hơn trong phòng ngừa, bảo vệ sức khỏe cho bản thân và cộng đồng.
Có, viêm phổi do phế cầu là bệnh truyền nhiễm, gây ra bởi vi khuẩn Streptococcus pneumoniae – hay còn gọi là phế cầu khuẩn. Loại vi khuẩn này thường trú tại vùng mũi và họng của con người; trong trạng thái bình thường, phế cầu khuẩn không gây hại. Tuy nhiên, khi cơ thể suy yếu do tuổi tác, bệnh nền hoặc hệ miễn dịch kém, phế cầu khuẩn có thể xâm nhập vào phổi và gây viêm nhiễm.
Triệu chứng ban đầu của bệnh thường dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý hô hấp khác, khiến người bệnh chủ quan, vô tình tạo điều kiện cho vi khuẩn lây lan trong gia đình và cộng đồng. Vì vậy, những người thuộc nhóm nguy cơ cao như: trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, người già trên 65 tuổi, người mắc bệnh nền, người mắc các bệnh làm suy giảm miễn dịch nên chủ động thăm khám định kỳ hoặc đến cơ sở y tế, bệnh viện sớm khi có các biểu hiện hô hấp kéo dài và diễn biến nặng.
Con đường lây nhiễm chính của phế cầu khuẩn là qua hệ hô hấp, đặc biệt khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện ở khoảng cách gần, làm phát tán các giọt bắn chứa vi khuẩn. Ngoài ra, việc chạm vào các bề mặt có chứa vi khuẩn rồi đưa tay lên mũi, miệng, mắt cũng có thể khiến vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể. Vì vậy, việc giữ vệ sinh tay, không dùng chung đồ cá nhân với người bệnh, đeo khẩu trang nơi đông người và giữ khoảng cách là những biện pháp quan trọng để ngăn chặn sự lây lan. (1)
Việc hiểu rõ người có nguy cơ mắc bệnh giúp gia đình và cộng đồng nâng cao cảnh giác, chủ động phòng ngừa bệnh từ sớm. Những trường hợp sau thuộc nhóm khả năng cao mắc viêm phổi do phế cầu khuẩn:
Hệ miễn dịch của trẻ nhỏ còn non nớt, chưa hoàn thiện nên dễ bị tấn công bởi các tác nhân gây bệnh, trong đó có phế cầu khuẩn. Ngoài ra, trẻ thường xuyên tiếp xúc với môi trường đông trẻ nhỏ khác như lớp mẫu giáo, trường học, dễ xảy ra lây nhiễm chéo. Đặc biệt, nhiều gia đình chưa tiêm vắc xin phòng phế cầu khuẩn cho trẻ, khiến nguy cơ mắc bệnh từ cộng đồng tăng cao. Trẻ sơ sinh có thể tiêm vắc xin phòng phế cầu khuẩn từ 6 tuần tuổi để tạo miễn dịch sớm, hạn chế nguy cơ mắc bệnh kèm biến chứng nghiêm trọng.
Càng lớn tuổi, hệ miễn dịch càng suy giảm, khiến người già dễ bị tấn công bởi các tác nhân gây bệnh, trong đó có phế cầu khuẩn. Người ở độ tuổi này cũng thường xuyên lui tới các cơ sở khám chữa bệnh, đây là nơi tiềm ẩn nguy cơ lây nhiễm cao từ những bệnh nhân khác, đặc biệt là bệnh hô hấp. Ở người lớn tuổi, các bệnh lý mạn tính như bệnh tim, đái tháo đường, tăng huyết áp thường tồn tại cùng lúc, từ đó làm giảm hiệu quả đáp ứng miễn dịch.
Bên cạnh đó, sự suy giảm chức năng nhai nuốt do mất răng, yếu cơ miệng – lưỡi, kèm theo tình trạng giảm tiết nước bọt khiến vi khuẩn dễ tích tụ trong khoang miệng và xâm nhập vào đường hô hấp.
Các bệnh nền như tiểu đường, suy thận, bệnh tim, hoặc bệnh phổi mạn tính làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến cơ thể khó chống lại nhiễm trùng do phế cầu khuẩn. Nhóm đối tượng này có thể ở bất kỳ độ tuổi nào, nhưng đều có điểm chung là dễ bị biến chứng nặng khi mắc bệnh. Việc quan tâm đến phòng bệnh và kiểm tra sức khỏe thường xuyên đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ sức khỏe lâu dài.
Đây là nhóm bao gồm người đang điều trị ung thư, ghép tạng, dùng thuốc ức chế miễn dịch hoặc mắc HIV/AIDS. Khi hệ miễn dịch bị tổn thương, cơ thể gần như không có khả năng kháng lại vi khuẩn, kể cả những loại phổ biến như phế cầu khuẩn. Viêm phổi do phế cầu khuẩn ở nhóm này thường tiến triển nhanh, nặng và dễ đe dọa tính mạng.
Phế cầu khuẩn bám dính vào tế bào vòm họng thông qua các chất kết dính đặc hiệu trên bề mặt. Quá trình cư trú này ban đầu không gây triệu chứng, nhưng trong một số trường hợp, vi khuẩn có thể phát triển và xâm nhập sâu hơn:
Đặc biệt, khi hệ miễn dịch suy yếu (do tuổi tác, bệnh nền, stress hoặc nhiễm virus), khả năng phòng vệ của cơ thể giảm, tạo điều kiện cho phế cầu khuẩn xuyên qua hàng rào máu, phổi và gây biến chứng như nhiễm khuẩn huyết, viêm màng não hoặc các cơ quan khác.
Để ngăn ngừa nguy cơ mắc và lây nhiễm viêm phổi do phế cầu khuẩn, tiêm vắc xin là biện pháp tối ưu và được khuyến cáo hàng đầu. Bên cạnh đó, cần duy trì vệ sinh cá nhân tốt như rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, che miệng khi ho/hắt hơi, đeo khẩu trang khi đến nơi đông người,… Việc tránh tiếp xúc gần với người đang mắc bệnh hô hấp, khói thuốc và tăng cường dinh dưỡng, vận động khoa học cũng góp phần giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.
Người bệnh cần chủ động đến cơ sở y tế khi có các triệu chứng kéo dài hoặc trở nặng như: ho sâu, ho ra nhiều đờm hoặc đờm lẫn máu, sốt cao, khó thở, đau ngực khi thở sâu. Đặc biệt, các đối tượng nguy cơ cao như trẻ nhỏ, người cao tuổi và người có bệnh nền nên thăm khám định kỳ để kiểm soát bệnh cũng như thăm khám sớm khi có biểu hiện bất thường về hô hấp, bao gồm cả thời điểm triệu chứng còn nhẹ để tránh biến chứng nguy hiểm.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hiểu rõ viêm phổi do phế cầu có lây không, lây qua đường nào, ai dễ mắc bệnh là bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình. Nhìn chúng, căn bệnh này có thể lây lan nhanh trong cộng đồng và gây biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời. Vì vậy, việc tiêm vắc xin, giữ gìn vệ sinh cá nhân, tránh tiếp xúc nguồn lây và chủ động thăm khám khi có dấu hiệu bất thường là những biện pháp thiết thực giúp phòng ngừa hiệu quả, hạn chế nguy cơ lây nhiễm.
