Chế độ ăn cho người mỡ máu cao đúng cách đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tim mạch và phòng ngừa các bệnh liên quan. Dinh dưỡng hợp lý không chỉ giúp kiểm soát mức cholesterol mà còn hỗ trợ cơ thể duy trì sự cân bằng năng lượng, kiểm soát cân nặng. Bài viết dưới đây sẽ giúp bệnh nhân mỡ máu cao hiểu rõ hơn về những nguyên tắc cơ bản trong việc xây dựng thực đơn dinh dưỡng có lợi tim mạch.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi ThS.BS Nguyễn Anh Duy Tùng – Trung tâm Thông tin Y khoa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM.
Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và ngăn ngừa tình trạng máu nhiễm mỡ. Máu nhiễm mỡ là tình trạng rối loạn lipid máu, biểu hiện qua sự gia tăng bất thường của một hoặc nhiều chỉ số mỡ máu, bao gồm: cholesterol lipoprotein tỷ trọng thấp (cholesterol xấu), triglyceride, cholesterol toàn phần và sự suy giảm cholesterol lipoprotein tỷ trọng cao (cholesterol tốt).
Các nguyên nhân chính gây ra máu nhiễm mỡ thường liên quan đến lối sống không lành mạnh. Điển hình như béo phì, hút thuốc lá, lười vận động, sử dụng rượu bia quá mức và đặc biệt là chế độ ăn uống mất cân bằng do người bệnh nạp quá nhiều thực phẩm giàu chất béo bão hòa hoặc chất béo chuyển hóa.
Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng chất lượng và số lượng chất béo trong khẩu phần ăn có ảnh hưởng đáng kể đến mức độ cholesterol máu. Việc tiêu thụ nhiều chất béo bão hòa hoặc chất béo chuyển hóa làm tăng cholesterol LDL và cholesterol toàn phần, từ đó làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Ngược lại, việc lựa chọn thực phẩm lành mạnh có thể giúp duy trì mức cholesterol trong giới hạn an toàn.
Tuân thủ chế độ ăn uống cho người mỡ máu cao là yếu tố nền tảng giúp kiểm soát tình trạng máu nhiễm mỡ, giảm thiểu nguy cơ biến chứng tim mạch và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh. Sau đây là một số nguyên tắc trong chế độ dinh dưỡng mà bệnh nhân mỡ máu cao cần lưu ý:
Chất xơ, đặc biệt là chất xơ hòa tan có khả năng liên kết với cholesterol trong hệ tiêu hóa giúp giảm hấp thu cholesterol vào máu. Các thực phẩm giàu chất xơ như yến mạch, các loại đậu, rau xanh và trái cây (như cam, táo) không chỉ làm giảm nồng độ cholesterol xấu (LDL) mà còn hỗ trợ cân bằng hệ vi sinh đường ruột và kiểm soát cân nặng. Theo khuyến cáo, người bị mỡ máu cao nên bổ sung khoảng 10 – 25g chất xơ hòa tan mỗi ngày. (1)
Người bị mỡ máu cao nên hạn chế các thực phẩm chứa chất béo bão hòa và chất béo trans. Chất béo bão hòa từ thực phẩm thịt mỡ, bơ và các sản phẩm từ sữa nguyên kem,… chất béo trans thường có trong thực phẩm chiên rán, đồ ăn nhanh, bánh kẹo công nghiệp,…
Đây là những “thủ phạm” chính làm tăng cholesterol xấu, dẫn đến nguy cơ xơ vữa động mạch và các bệnh lý tim mạch liên quan đến mỡ máu. Việc thay thế các nguồn chất béo này bằng chất béo không bão hòa từ dầu thực vật, quả bơ, hay các loại hạt có thể giúp giảm đáng kể cholesterol toàn phần và cholesterol xấu trong máu.
Omega-3 là một dạng axit béo không bão hòa được chứng minh có tác dụng giảm cholesterol xấu, triglyceride và cải thiện sức khỏe tim mạch. Các nguồn thực phẩm giàu omega-3 như cá hồi, cá ngừ, cá thu, hạt lanh, hạt chia,… Đây là những thực phẩm không chỉ tốt cho bệnh nhân mỡ máu cao, mà còn có lợi cho huyết áp và giúp cải thiện chức năng mạch máu.
Đường và tinh bột khi được tiêu hóa sẽ chuyển hóa thành glucose, nguồn năng lượng chính cho cơ thể. Tuy nhiên, khi tiêu thụ quá mức, glucose dư thừa không chỉ làm tăng đường huyết mà còn chuyển hóa thành triglyceride – một dạng chất béo được lưu trữ trong máu. Triglyceride tăng góp phần làm trầm trọng hơn tình trạng mỡ máu cao và gây hại cho sức khỏe tim mạch.
Người mỡ máu cao nên ưu tiên sử dụng tinh bột phức hợp từ ngũ cốc nguyên hạt, gạo lứt hoặc khoai lang,… nhằm tránh dư thừa năng lượng, đặc biệt đối với người thừa cân béo phì.
>> Xem thêm: Mỡ máu cao nên ăn gì?
Mặc dù muối không tác động trực tiếp đến lipid máu, nhưng lượng muối cao làm tăng huyết áp. Tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ra các bệnh lý tim mạch ở người mỡ máu cao. Theo khuyến cáo, mỗi người chỉ nên tiêu thụ dưới 2.300 miligam (khoảng 1 thìa cà phê muối) mỗi ngày.
>>> Xem thêm: 11 cách làm giảm mỡ máu trong 6 tuần hiệu quả, dễ thực hiện
Chế độ ăn Dietary Approaches to Stop Hypertension viết tắt DASH không chỉ hỗ trợ kiểm soát huyết áp mà còn mà còn hỗ trợ giảm cholesterol xấu (LDL), cải thiện tình trạng mỡ máu cao, và phòng ngừa các bệnh lý tim mạch, nâng cao chất lượng sống cho bệnh nhân
Chế độ này tập trung cung cấp các dưỡng chất thiết yếu như kali, canxi, magie,.. các chất có vai trò điều hòa huyết áp và giảm cholesterol máu. DASH khuyến khích tiêu thụ nhiều rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu và sản phẩm sữa ít béo,… Đây là những nguồn thực phẩm giàu chất xơ, vitamin và khoáng chất giúp giảm hấp thu chất béo xấu trong cơ thể.
Bên cạnh đó, chế độ DASH nhấn mạnh vào việc hạn chế tiêu thụ thực phẩm chứa nhiều muối, đường và chất béo bão hòa. Những yếu tố trên làm tăng nguy cơ rối loạn lipid máu và các bệnh lý tim mạch. Thay vào đó, DASH ưu tiên chất béo không bão hòa từ dầu ô liu, các loại hạt và cá béo giúp cải thiện tình trạng mỡ máu cũng như kiểm soát cân nặng hiệu quả.
Đây là thực đơn mang tính chất gợi ý, được thiết kế dựa trên các nguyên tắc dinh dưỡng khoa học nhằm hỗ trợ kiểm soát tình trạng mỡ máu cao. Tuy nhiên, chế độ ăn cụ thể cần được điều chỉnh phù hợp với thể trạng, độ tuổi, giới tính, khẩu vị, mức độ hoạt động thể chất, cũng như tình trạng sức khỏe và bệnh lý của từng cá nhân. (2)
Do đó, người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để đảm bảo thực đơn được tối ưu hóa và đáp ứng đầy đủ nhu cầu dinh dưỡng của từng cá nhân.
Bảng thực đơn mẫu 7 ngày cho người mỡ máu cao
| Thứ/Buổi | Bữa sáng | Bữa phụ 1 | Bữa trưa | Bữa phụ 2 | Bữa tối |
| Thứ 2 | Cháo cá hồi (90g gạo lứt và 20g cá hồi); | Sữa đậu xanh ít đường 100ml; | Cơm gạo lứt 1,5 bát nhỏ, tôm sốt chanh dây 30g, đậu hũ luộc 20g, giá đỗ xào hẹ 100g, 2 miếng cam; | Sữa tách béo 100ml; | Cơm gạo lứt 1,5 bát nhỏ, thịt thăn heo xào rau củ 30g, canh rong biển 100g, sữa chua 1 hộp; |
| Thứ 3 | Cháo cá thác lác (gạo tẻ 10g, cá thác lác phi lê 30g); | Sữa đậu nành không đường 100ml; | Cơm gạo lứt 1,5 bát nhỏ, cá nục kho thơm 30g, bầu luộc 30g, đọt bí xào 30g, 1 quả chuối; | Sữa tách béo 100ml; | Cơm gạo lứt 1,5 bát nhỏ, ức gà xào bông cải 50g, bắp cải luộc 100g, đậu hũ hấp ½ phần; |
| Thứ 4 | Hủ tiếu tôm (hủ tiếu gạo lứt 45g, tôm tươi 40g, rau giá 10g); | Sữa hạnh nhân không đường 100ml; | Cơm gạo lứt 1,5 bát nhỏ, bông cải xanh luộc 50g, chả cá thác lác kho thơm 50g, canh cải ngọt 100g; | Sữa tách béo 100ml; | Cơm gạo lứt 1,5 bát nhỏ, canh cải thảo nấu tôm khô 200g, cá lóc kho tiêu 50g; |
| Thứ 5 | Cháo thịt lòng trắng trứng (gạo tẻ 10g, thịt heo nạc 10g, 1 lòng trắng trứng); | Bánh yến mạch và hạt điều 80g; | Cơm gạo lứt 1,5 bát nhỏ, chả cá sốt chua ngọt 100g, canh rau dền mồng tơi 200g, 1 quả cam; | Sữa tách béo 100ml; | Cơm gạo lứt 1,5 bát nhỏ, thịt kho đậu hũ trắng 80g, canh cải xanh 100g, sữa chua ít đường 1 hộp; |
| Thứ 6 | Bún gạo lứt cá ngừ (bún gạo lứt 30g, cá ngừ 40g, rau giá 20g); | Sữa bí đỏ 100ml; | Cơm gạo lứt 1,5 bát nhỏ, cá thu áp chảo 70g, cà tím xào 100g, bưởi 100g; | Sữa tách béo 100ml; | Cơm gạo lứt 1,5 bát nhỏ, ức gà xào rau củ 70g, canh chua cá hú 100g, đậu bắp luộc 80g, 1 quả chuối; |
| Thứ 7 | Cháo đậu xanh tôm tươi (gạo tẻ 10g, gạo nếp 5g, tôm tươi 30g); | Sữa hạt óc chó 100ml; | Cơm gạo lứt 1,5 bát nhỏ, thịt nạc dăm ram gừng 40g, canh bí đỏ nấu tôm 100g, 1 quả táo; | Sữa tách béo 100ml; | Cơm gạo lứt 1,5 bát nhỏ, cá trích kho cà 70g, cà rốt và bông cải luộc 100g; |
| Chủ nhật | Bún gạo lứt xào tôm mực (bún gạo lứt 180g, tôm 20g, mực 20g); | Súp rau củ 100ml; | Cơm gạo lứt 1,5 bát nhỏ, thịt nạc xào cải ngồng 80g, canh rau đay mồng tơi 100g, 1 quả chuối; | Sữa tách béo 100ml; | Cơm gạo lứt 1,5 bát nhỏ, chả cá kho thơm 45g, canh bí đao nấu tôm khô 100g. |
Xem thêm: Gợi ý thực đơn cho người mỡ máu trong 1 tuần, dễ áp dụng tại nhà
Việc thay đổi thói quen ăn uống sao cho khoa học và hợp lý không phải là điều dễ dàng đối với bệnh nhân mỡ máu cao. Sau đây là một số lưu ý quan trọng giúp người bệnh có thể duy trì chế độ ăn uống lành mạnh:
Việc ăn uống quá mức có thể dễ dàng dẫn đến tình trạng thừa mỡ trong cơ thể. Do đó, hãy học cách kiểm soát khẩu phần bằng cách chia bữa ăn thành nhiều phần nhỏ trong ngày thay vì dồn vào một bữa lớn. Điều này không chỉ giúp cơ thể dễ dàng tiêu hóa mà còn duy trì sự cân bằng năng lượng hiệu quả.
Thói quen ăn uống đều đặn giúp cơ thể duy trì nhịp sinh học ổn định, hỗ trợ hệ tiêu hóa làm việc hiệu quả. Hạn chế ăn quá muộn đặc biệt là vào buổi tối, giúp cơ thể có đủ thời gian để tiêu hóa trước khi ngủ và giảm thiểu tình trạng tích tụ mỡ thừa.
Một chế độ ăn uống lành mạnh cần phải đi kèm với việc thường xuyên vận động. Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày không chỉ giúp cơ thể đốt cháy mỡ thừa mà còn nâng cao sức khỏe tổng thể, thúc đẩy quá trình trao đổi chất diễn ra hiệu quả hơn.
Việc bỏ bữa hay ăn kiêng quá mức có thể gây ra tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng, làm chậm quá trình trao đổi chất và thậm chí là gia tăng mỡ máu. Thay vào đó, người bệnh nên duy trì chế độ ăn đầy đủ, cân bằng các nhóm chất cần thiết để cơ thể luôn khỏe mạnh và tràn đầy năng lượng.
Để chăm sóc sức khỏe toàn diện và kiểm soát mỡ máu hiệu quả, bệnh nhân mỡ máu cao nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng về chế độ ăn uống phù hợp.
Mỗi chế độ dinh dưỡng sẽ được bác sĩ, chuyên gia xây dựng dựa trên tình trạng sức khỏe, nhu cầu, độ tuổi, giới tính của người bệnh,… nhằm cải thiện mỡ máu, ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Bên cạnh đó, việc kiểm tra nồng độ cholesterol và các chỉ số mỡ máu thường xuyên còn giúp người bệnh nắm rõ tình trạng sức khỏe hiện tại. Đồng thời hỗ trợ bác sĩ đưa ra các phương pháp điều trị hoặc thay đổi lối sống phù hợp, bao gồm chế độ ăn uống, luyện tập thể dục và sử dụng thuốc khi cần thiết.
Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị trực tiếp về tình trạng mỡ máu cao với các bác sĩ tại Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách hàng có thể liên hệ theo thông tin sau:
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Việc duy trì một lối sống lành mạnh với chế độ ăn cho người mỡ máu cao hợp lý là yếu tố then chốt giúp kiểm soát, ngăn ngừa các vấn đề về mỡ máu hiệu quả. Ngoài chú trọng đến khẩu phần ăn, bệnh nhân mỡ máu cao cũng cần quan tâm thường xuyên duy trì vận động thể chất và thăm khám sức khỏe định kỳ.
