Ngay cả khi chỉ xảy ra một lần, tiểu máu có thể là dấu hiệu cảnh báo tình trạng sức khỏe nguy hiểm. Tiểu máu ở trẻ em lại càng khiến nhiều phụ huynh hoang mang, lo sợ. Vậy nguyên nhân, dấu hiệu cách điều trị và phòng ngừa tình trạng này là gì? BS.CKI Trương Trọng Tuấn, Khoa Cấp cứu, BVĐK Tâm Anh TP.HCM, chia sẻ thông tin qua bài viết sau.
Tiểu ra máu ở trẻ em là tình trạng xuất hiện các tế bào hồng cầu (máu) lẫn trong máu. Thông thường, các tế bào hồng cầu lẫn trong máu rất khó nhìn thấy bằng mắt thường, đa phần các trường hợp tiểu máu ở trẻ đều vô tình được phát hiện qua xét nghiệm nước tiểu.
Có 2 loại tiểu máu cơ bản: tiểu máu vi thể và tiểu máu đại thể.
Tình trạng có máu rò rỉ vào đường tiết niệu có thể xảy ra ở bất cứ đâu trong đường tiết niệu của cả trẻ em lẫn người lớn như:
Có nhiều nguyên nhân khiến trẻ em đi tiểu ra máu, đây cũng là triệu chứng không đặc hiệu, nên rất khó để các bác sĩ có thể chẩn đoán tìm nguyên nhân dựa trên triệu chứng.
Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI) là nguyên nhân hàng đầu gây tiểu ra máu ở trẻ em. UTI có thể gây chảy máu khiến nước tiểu có màu đỏ, hồng hoặc nâu. Khi bị nhiễm trùng tiểu, trẻ cũng có thể cảm thấy muốn đi tiểu kéo dài, có thể bị đau và rát khi đi tiểu, nước tiểu có thể có mùi rất nồng. (2)
Nhiễm trùng xảy ra khi vi trùng xâm nhập vào niệu đạo, di chuyển lên bàng quang, niệu quản, thận và bắt đầu phát triển. Hầu hết các bệnh nhiễm trùng là do vi khuẩn từ đường tiêu hóa gây ra. Phổ biến nhất là vi khuẩn E. coli (Escherichia coli), mà trẻ em là đối tượng có hệ miễn dịch yếu, chưa phát triển toàn diện nên dễ dàng bị vi khuẩn tấn công, gây các vấn đề về nhiễm trùng.
Tiểu máu vi thể ở trẻ em có thể có nguyên nhân do viêm cầu thận. Thận chứa nhiều cuộn mạch máu nhỏ, được gọi là cầu thận. Cầu thận lọc các chất từ máu vào nước tiểu. Viêm cầu thận là một loại bệnh thận nơi các cuộn dây này bị viêm. Điều này khiến thận khó lọc máu.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến viêm cầu thận ở trẻ em, gây tiểu máu như:
Tổn thương, chấn thương ở háng hoặc vùng sinh dục của trẻ cũng có thể gây chảy máu trong đường tiết niệu, dẫn đến tình trạng nước tiểu lẫn máu. Trẻ em hiếu động nên khó có thể tránh được va đập, chấn thương khi nô đùa, tham gia các hoạt động thể thao. Tiểu ra máu ở trẻ do tổn thương hoặc chấn thương đường tiết niệu thường xảy ra sau các chấn thương vùng thân dưới, thường là chấn thương nặng, dễ dẫn đến nhiễm trùng.
Hầu hết sỏi thận, sỏi bàng quang là do hàm lượng canxi, oxalate hoặc phốt pho trong nước tiểu cao. Những khoáng chất này thường được tìm thấy trong nước tiểu và không gây ra vấn đề gì ở mức bình thường.
Một số loại thực phẩm và đồ uống có thể làm tăng nguy cơ bị sỏi thận ở những trẻ có nhiều khả năng khiến trẻ mắc bệnh này. Khi trẻ không thể di chuyển trong một thời gian dài như khi trẻ phải bó bột sau phẫu thuật, khả năng phát triển sỏi thận sẽ cao hơn. Khi trẻ không vận động, xương của chúng có thể giải phóng thêm canxi vào máu.
Khi trẻ bị sỏi thận, ngoài đi tiểu ra máu, cơn đau do sỏi thận có thể kéo dài trong thời gian ngắn hoặc dài hoặc có thể đến rồi đi theo từng đợt. Cùng với cơn đau, trẻ có thể bị buồn nôn, nôn. Khi xuất hiện các triệu chứng này, cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị ngay.
Rối loạn đông máu là vấn đề về khả năng kiểm soát quá trình đông máu của cơ thể. Thông thường, cục máu đông hình thành khi bị thương để ngăn chảy máu. Nếu bị rối loạn đông máu, máu có thể không đông đủ, điều này có thể dẫn đến chảy máu quá nhiều hoặc máu có thể hình thành cục máu đông ngay cả khi không bị thương.
Các cục máu đông có thể gây đau khi đi tiểu hoặc có thể gây đau nếu cục máu đông chặn dòng nước tiểu. Ngoài ra, một rối loạn đông máu cũng có liên quan đến một tình trạng di truyền ảnh hưởng đến hồng cầu, được gọi là thiếu máu hồng cầu hình liềm, có thể gây ra máu trong nước tiểu. Các tế bào máu có thể nhìn thấy được hoặc quá nhỏ để nhìn thấy.
Một số loại thuốc điều trị có thể tồn tại tác dụng phụ gây tiểu máu ở trẻ em lẫn người lớn khi sử dụng. Các loại thuốc có thể gây tiểu máu bao gồm aminoglycoside, cyclophosphamide (Cytoxan), amitriptyline, thuốc lợi tiểu, thuốc giảm đau, thuốc chống co giật và penicillin (phổ rộng). Một số thuốc làm loãng máu có thể làm tiểu máu rõ rệt hơn, bao gồm heparin, warfarin (Coumadin) hoặc thuốc loại aspirin, penicillin, thuốc chứa sulfa và cyclophosphamide (Cytoxan).
Các khối u hoặc ung thư thận cũng có thể khiến người bệnh tiểu máu. Các triệu chứng bao gồm máu trong nước tiểu và đau dai dẳng ở bên hông, nhưng chúng thường không xuất hiện ở giai đoạn đầu. Tuổi già, béo phì và huyết áp cao đều làm tăng nguy cơ ung thư thận, còn ung thư thận ở trẻ em là tình trạng rất hiếm gặp.
Máu trong nước tiểu có thể là triệu chứng của các loại ung thư khác ngoài ung thư thận. Các loại ung thư khác có thể gây ra tiểu máu ở trẻ em bao gồm:
Trẻ em bị viêm niệu đạo hoặc viêm bàng quang cấp tính biểu hiện với các triệu chứng khó tiểu, tiểu máu, tiểu gấp hoặc tiểu nhiều lần, nước tiểu đục hoặc có mùi hôi và đau vùng trên xương mu. Viêm niệu đạo hoặc viêm bàng quang ở trẻ đều liên quan mật thiết đến các nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI). Trẻ sơ sinh, trong 3 tháng đầu đời, biểu hiện các triệu chứng bao gồm sốt, nôn mửa, hạ thân nhiệt, vàng da, khó bú, chậm phát triển và/hoặc cáu kỉnh.
Ở trẻ nhỏ dưới 2 tuổi, các triệu chứng UTI không đặc hiệu và thường xuất hiện muộn do không thể biểu hiện triệu chứng hoặc đau khu trú. Sốt không rõ nguyên nhân là biểu hiện phổ biến nhất của UTI trong 2 năm đầu đời. Trẻ lớn hơn có khả năng xác định và báo cáo các triệu chứng cụ thể liên quan đến UTI tốt hơn như tiểu máu.
Có nhiều nguyên nhân gây tiểu ra máu ở trẻ em và chẩn đoán phân biệt có thể bao gồm từ nhiễm trùng đến tăng canxi niệu, sỏi thận, các bất thường về mạch máu bao gồm hội chứng kẹp hạt dẻ, bệnh cầu thận cấp tính và mãn tính, dị tật thận và đường tiết niệu hoặc do các khối u.
Chẩn đoán phân biệt phụ thuộc vào việc tiểu máu là do cầu thận hay không do cầu thận và sự hiện diện của các triệu chứng đi kèm, chẳng hạn như đau. Tiểu máu cầu thận có màu nâu đỏ, không có cục máu đông, có thể biểu hiện hồng cầu biến dạng hoặc trụ hồng cầu và có thể liên quan đến protein niệu, tăng huyết áp và giảm chức năng thận. Tiểu máu vi thể ở trẻ không triệu chứng, nếu dai dẳng, có ý nghĩa lâm sàng và cần chẩn đoán phân biệt nguyên nhân.
Tiểu máu ở trẻ không có bất kỳ dấu hiệu nào khác ngoài việc xác định nước tiểu màu đỏ, trong trường hợp tiểu máu đại thể. Tuy nhiên, các tình trạng gây tiểu máu có thể gây ra các triệu chứng. Ví dụ:
Một số tình trạng tiềm ẩn, như trào ngược bàng quang niệu quản, tăng canxi niệu, bất thường mạch máu thận, tắc nghẽn UPJ, tắc nghẽn UVJ và khối u, có thể không có triệu chứng nào cả.
Tiểu máu ở trẻ em có thể gây nguy hiểm. Có nhiều nguyên nhân gây tiểu ra máu ở trẻ em và nếu tình trạng này kéo dài, trẻ em có các dấu hiệu viêm cầu thận, chẳng hạn như protein niệu, tăng huyết áp, chức năng thận giảm kéo dài hoặc giảm bổ thể 3 trong huyết thanh, tiền sử gia đình mắc bệnh thận, hoặc các bất thường về cấu trúc bẩm sinh hoặc mắc phải, cần được chuyển đến bác sĩ chuyên khoa thận nhi khoa để được điều trị kịp thời.
Trong trường hợp nguyên nhân gây tiểu máu không được xác định tại thời điểm chẩn đoán ban đầu, việc theo dõi thường xuyên là bắt buộc, vì tiểu máu không được giải quyết có thể dẫn đến bệnh thận mãn tính.
Khi nhận thấy nước tiểu của trẻ đổi màu, có màu lẫn máu, nước tiểu màu nâu đỏ, có mùi hôi nồng. Trẻ bị tiểu máu không thuyên giảm, có protein trong nước tiểu hoặc huyết áp cao nên đến gặp bác sĩ chuyên khoa thận. Bác sĩ sẽ giúp chẩn đoán và điều trị khắc phục tình trạng này nhanh chóng, hạn chế nguy cơ gây biến chứng.
Trên thực tế, trẻ bị mắc các tình trạng như tiểu máu vi thể rất khó để phát hiện triệu chứng và nên dắt trẻ đi khám kịp thời. Vì tiểu máu vi thể ở trẻ hầu hết các trường hợp đều không biểu hiện triệu chứng. Chính vì vậy, bác sĩ khuyên ba mẹ nên đưa con đi khám ngay khi trẻ có bất kỳ các bất thường nào khi đi tiểu. Hoặc bạn nghi ngờ con mình bị tiểu máu.
Phương pháp chẩn đoán tiểu ra máu ở trẻ em hiện tại chỉ được chẩn đoán dựa trên kết quả xét nghiệm. Một số xét nghiệm có thể giúp chẩn tình trạng này bao gồm:
Bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm bổ sung để xác định xem thận của trẻ đang hoạt động như thế nào và thu thập các thông tin quan trọng về các nguyên nhân có thể gây ra tiểu máu, bao gồm:
Cách điều trị tình trạng đái ra máu ở trẻ chính là điều trị khắc phục nguyên nhân gây ra tình trạng này. Bác sĩ điều trị sẽ xác định phương pháp điều trị nào phù hợp cho trẻ dựa trên nguyên nhân gây ra tiểu máu, ví dụ như:
Bác sĩ cũng sẽ xem xét mức độ của tình trạng, khả năng dung nạp của trẻ đối với các loại thuốc và thủ thuật điều trị cụ thể. Trong nhiều trường hợp, tiểu ra máu ở trẻ có thể tự khỏi và không quay trở lại; trong trường hợp này, trẻ sẽ không cần bất kỳ liệu pháp cụ thể nào ngoài việc theo dõi tình trạng.
Ngăn ngừa tiểu máu ở trẻ có nghĩa là ngăn ngừa các nguyên nhân cơ bản bao gồm:
>>Bài viết liên quan: Tiểu ra máu nên ăn gì, kiêng gì hỗ trợ qua trình điều trị bệnh
Có nhiều nguyên nhân gây tiểu máu ở trẻ, tuy nhiên không phải nguyên nhân nào cũng có thể ngăn ngừa được. Việc phòng ngừa tiểu máu ở trẻ lẫn người lớn chỉ mang tính chất tương đối, giảm nguy cơ mắc bệnh bằng cách xây dựng lối sống lành mạnh, khoa học, khám sức khỏe định kỳ để phát hiện các bất thường, các vấn đề y tế tiềm ẩn.
Tiểu ra máu ở trẻ là tình trạng máu lẫn trong nước tiểu, không phải lúc nào cũng nhận biết được điều này. Hơn nữa, không phải lúc nào tiểu máu ở trẻ cũng có biểu hiện cụ thể. Các nguyên nhân gây tiểu máu ở trẻ nhìn chung nguy hiểm, có thể đe dọa sức khỏe và sự phát triển bình thường của trẻ. Thường xuyên chú ý đến các bất thường khi trẻ đi tiểu, nếu phát hiện bất kỳ triệu chứng nào hoặc nghi ngờ trẻ bị tiểu máu, cần dắt trẻ đi khám ngay.
Chẩn đoán và điều trị tiểu ra máu ở trẻ em tại BVĐK Tâm Anh với đội ngũ bác sĩ giỏi, giàu kinh nghiệm sẽ trực tiếp khám, hướng dẫn làm các xét nghiệm và chẩn đoán tình trạng, tình ra nguyên nhân gây tiểu máu ở trẻ. Khi xác định được nguyên nhân, bác sĩ sẽ có những hướng dẫn điều trị cụ thể, phù hợp với tình trạng sức khỏe của trẻ.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Hy vọng với những thông tin vừa chia sẻ trong bài viết trên đã giúp bạn hiểu thêm về tình trạng tiểu ra máu ở trẻ em, nguyên nhân, dấu hiệu, mức độ nguy hiểm và điều trị, phòng ngừa tình trạng này như thế nào. Để tránh các biến chứng nghiêm trọng, cần đưa trẻ đi khám ngay khi phát hiện hoặc nghi ngờ trẻ bị tiểu máu, tìm ra nguyên nhân và điều trị dứt điểm tình trạng.
