Thiết bị phân tích sỏi: Vai trò và nguyên lý hoạt động

Thiết bị phân tích sỏi giúp phân tích thành phần và xác định loại sỏi chính xác đến 99%, hỗ trợ phòng ngừa tối đa sỏi tái phát. Nhờ đó, người bệnh có thể biết chính xác loại sỏi mà mình mắc phải, điều mà trước đây khó thực hiện thường quy. Hiện, BVĐK Tâm Anh TP.HCM là bệnh viện duy nhất trên cả nước thực hiện phân chất sỏi.

Thiết bị phân tích sỏi là gì?

Thiết bị phân tích sỏi là thiết bị hỗ trợ bác sĩ “giải mã” chi tiết về thành phần, kết cấu và cơ chế hình thành sỏi sau khi tán. Công nghệ này cho phép xác định thành phần sỏi với độ chính xác lên đến 99%, thời gian phân tích nhanh, chỉ sau 15 phút.

Sỏi tiết niệu (sỏi thận, sỏi bàng quang, sỏi niệu quản, sỏi niệu đạo) là một trong những bệnh lý phổ biến tại Việt Nam với tỷ lệ mắc lên tới 2 – 12% dân số, trong đó sỏi thận chiếm phần lớn. Các yếu tố như khí hậu nóng ẩm, thói quen uống ít nước, chế độ ăn nhiều muối và đạm, cùng tình trạng nhiễm khuẩn đường tiết niệu là nguyên nhân khiến người Việt dễ mắc sỏi. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như thận ứ nước, hẹp niệu quản, suy thận hoặc nhiễm trùng.

Đáng chú ý, dù đã điều trị, sỏi vẫn có thể tái phát với tỷ lệ 35 – 40% trong vòng 5 năm và lên đến 50% sau 10 năm nếu không có biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Một trong những nguyên nhân mấu chốt là do người bệnh chưa biết rõ loại sỏi mình mắc phải nên khó có biện pháp điều chỉnh chế độ dinh dưỡng và lối sống phù hợp. Bên cạnh đó, trước đây việc phân tích sỏi còn hạn chế và chưa được thực hiện thường quy, khiến việc phòng bệnh tái phát gặp nhiều khó khăn.

Nhằm khắc phục những hạn chế này và tối ưu hiệu quả trong điều trị sỏi tiết niệu, nhất là phòng ngừa sỏi tái phát, từ tháng 11/2025, Trung tâm Tiết niệu – Thận học – Nam khoa, BVĐK Tâm Anh TP.HCM đã chính thức đưa vào sử dụng thiết bị phân tích sỏi. Với khả năng phân tích chi tiết kết cấu và cơ chế hình thành sỏi, thiết bị hỗ trợ bác sĩ xây dựng chiến lược điều trị hiệu quả, cá thể hóa về lối sống và dinh dưỡng để giảm nguy cơ sỏi tái phát.

Vai trò của thiết bị phân tích sỏi

Trước đây, phương pháp điều trị sỏi tiết niệu chỉ dừng lại ở việc loại bỏ sỏi khỏi cơ thể. Tùy vào tính chất và kích thước sỏi, các phương pháp can thiệp điều trị có thể bao gồm: tán sỏi ngoài cơ thể bằng sóng xung kích, tán sỏi nội soi ngược dòng qua ngả niệu đạo, tán sỏi qua da, phẫu thuật nội soi/phẫu thuật hở lấy sỏi. Tuy nhiên, mỗi loại sỏi có cơ chế hình thành khác nhau và cần biện pháp dự phòng riêng. Nếu chỉ điều trị lấy sỏi mà không xác định nguyên nhân gốc rễ, nguy cơ tái phát là rất cao.

Thiết bị phân tích sỏi đóng vai trò then chốt trong phác đồ điều trị và dự phòng tái phát, hỗ trợ bác sĩ về nhiều phương diện:

• Phân tích chính xác thành phần, cơ chế hình thành và xác định loại sỏi bệnh nhân mắc phải là sỏi canxi oxalat, sỏi canxi phosphat, sỏi axit uric, sỏi struvite hay sỏi cystin. Đặc biệt cần thiết ở người bệnh lần đầu bị sỏi tiết niệu nhưng kích thước lớn, tiền sử gia đình mắc sỏi tiết niệu, người bệnh trẻ tuổi hoặc sỏi tái phát nhiều lần dù đã điều trị (điều trị thuốc, phẫu thuật hoặc tán sỏi).
• Hỗ trợ bác sĩ xây dựng phác đồ điều trị cá nhân hóa, dựa trên phân loại, kích thước sỏi và thể trạng sức khỏe của người bệnh.
• Cơ sở quan trọng giúp bệnh nhân điều chỉnh lối sống, thói quen sinh hoạt và cân đối dinh dưỡng, dự phòng nguy cơ tái phát sỏi theo từng phân loại.
• Phát hiện chính xác loại sỏi từ giai đoạn sớm, theo dõi và kiểm soát bệnh hiệu quả hơn.
• Rút ngắn thời gian điều trị và tiết kiệm tối đa chi phí cho người bệnh.

Dựa trên kết quả phân tích, bác sĩ có thêm cơ sở giúp chẩn đoán nguyên nhân hình thành sỏi và khuyến nghị phương pháp điều trị phù hợp với từng bệnh nhân:

• Sỏi canxi oxalat: Là loại sỏi thận phổ biến nhất, hình thành do nồng độ oxalat tăng cao trong chế độ ăn hàng ngày, thói quen ít uống nước hoặc do mắc các bệnh chuyển hóa.
• Sỏi canxi phosphat: Do độ pH nước tiểu cao hoặc các bệnh lý nhiễm toan ống thận (RTA), cường cận giáp.
• Sỏi axit uric: Hình thành do tăng axit uric máu, tăng axit uric niệu, bệnh gout.
• Sỏi struvite: Là sỏi nguy hiểm nhất, thường do nhiễm khuẩn đường tiết niệu.
• Sỏi cystine: Thường ít gặp hơn, gây ra do bệnh cystine niệu.

Cấu tạo và nguyên lý hoạt động thiết bị phân tích sỏi

1. Cấu tạo của máy

Máy có cấu tạo chính từ một máy chủ kết nối với nguồn điện, quá trình phân tích và kết quả được hiển thị trên màn hình máy tính chuyên dụng. Kèm theo đó là các bộ phận: máy in phun màu, máy ép miếng, khuôn, cối mã não, phim polystyrene, kali bromua, cân điện tử, dụng cụ hỗ trợ,…

2. Nguyên lý hoạt động

Thiết bị phân tích sỏi hoạt động dựa trên quang phổ hồng ngoại – công nghệ hiện đại trong phân tích thành phần sỏi. Dưới tác động của ánh sáng hồng ngoại, các liên kết phân tử bên trong mỗi loại sỏi sẽ hấp thụ và tạo ra một quang phổ hồng ngoại riêng, được xem như “dấu vân tay” giúp phát hiện thành phần của sỏi. Từ đó, giúp bác sĩ xác định các khoáng chất và hợp chất hình thành sỏi và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp để ngăn ngừa sỏi tái phát.

Ưu điểm của máy phân tích sỏi

Máy phân tích sỏi là thiết bị hỗ trợ đắc lực của các chuyên gia, bác sĩ Tiết niệu – Thận học trong việc tối ưu hóa phác đồ điều trị và giảm tỷ lệ tái phát ở bệnh nhân mắc sỏi tiết niệu, với các ưu điểm:

• Công nghệ quang phổ hồng ngoại hiện đại, độ nhạy cao, hình ảnh phân tích quang phổ chuẩn xác đến 99% và cho kết quả phân tích chỉ sau 15 phút. Áp dụng được với cả những loại sỏi kích thước nhỏ đến 0.2mm.
• Thiết bị tự động hóa hoàn toàn, giúp bác sĩ tiết kiệm tối đa thời gian, chuẩn hóa quy trình nhanh chóng, chuẩn xác.
• Khả năng phân tích tối ưu, toàn diện, nhận diện được các thành phần tinh thể, thành phần vô định hình, hợp chất hữu cơ và vô cơ có trong sỏi.
• Máy có thiết kế nhỏ, gọn, trọng lượng nhẹ, tiện lợi cho việc thao tác và di chuyển.

Chỉ định sử dụng thiết bị phân tích sỏi khi nào?

Máy phân tích sỏi có thể được chỉ định sử dụng cho tất cả các bệnh nhân đã được loại bỏ sỏi bằng các phương pháp tán sỏi, nội soi hoặc phẫu thuật. Qua đó phân tích thành phần và xác định loại sỏi người bệnh mắc phải, giúp nâng cao hiệu quả điều trị và giảm tỷ lệ tái phát sỏi.

Tùy theo thành phần của sỏi sau phân tích, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp phù hợp giúp hỗ trợ điều trị và dự phòng tái phát, chẳng hạn:

• Sỏi canxi oxalat: Phương pháp điều trị được khuyến nghị có thể bao gồm tăng lượng nước uống hàng ngày, hạn chế các thực phẩm giàu oxalat (cải bó xôi, các loại hạt,…) kết hợp điều trị thuốc để giảm nồng độ oxalat hoặc canxi trong nước tiểu.
• Sỏi canxi phosphat: Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng và sử dụng thuốc để giảm nồng độ axit trong nước tiểu.
• Sỏi axit uric: Liệu pháp kiềm hóa ức chế tổng hợp axit uric, kết hợp uống nhiều nước, tránh các thực phẩm chứa nhiều purin như thịt bò, thịt mỡ, nội tạng,…
• Sỏi struvite: Thường có nguyên nhân do nhiễm trùng, bác sĩ có thể chỉ định điều trị bằng kháng sinh hoặc liệu pháp axit hóa, một số trường hợp cần phẫu thuật loại bỏ sỏi.
• Sỏi cystine: Liệu pháp kiềm hóa hoặc sử dụng một số loại thuốc giảm nồng độ cystine.

Quy trình vận hành máy phân tích sỏi

Sỏi trước khi phân tích cần đảm bảo đã làm sạch và khô hoàn toàn để kết quả chính xác nhất. Lượng nước dư thừa trong sỏi có thể gây ảnh hưởng đến việc phân tích thành phần và làm sai lệch kết quả. Sau khi được làm sạch và sấy khô, sỏi được đưa vào máy, nghiền và phân tích bằng quang phổ hồng ngoại.

Kết quả phân tích thành phần sỏi sẽ hoàn thành trong 60 phút. Dựa trên dữ liệu này, thiết bị hỗ trợ bác sĩ trong việc xây dựng phác đồ điều trị tối ưu và đưa ra khuyến nghị dự phòng tái phát phù hợp cho từng người bệnh.

Thiết bị phân tích sỏi giúp cung cấp những thông tin chi tiết về thành phần khoáng chất và cơ chế hình thành sỏi. Kết quả phân tích sỏi giúp bác sĩ xây dựng phác đồ điều trị cá thể hóa, bao gồm các biện pháp thay đổi lối sống, điều trị thuốc hoặc can thiệp phẫu thuật khi cần, nhằm tối ưu hiệu quả điều trị và phòng ngừa sỏi tái phát.