Theo thống kê, khoảng 8 trong 10 người trưởng thành sẽ bị nhiễm HPV ít nhất một lần trong đời. Để phòng ngừa các bệnh nguy hiểm do HPV gây ra, việc tiêm vắc xin là biện pháp hiệu quả nhất. Vậy, HPV tiêm khi nào là tốt nhất để đạt hiệu quả phòng bệnh tối ưu?
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS Phạm Hồng Thuyết – Quản lý Y khoa vùng 1 Mekong, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC
Vắc xin HPV giúp phòng tránh hiệu quả các bệnh lây truyền qua đường tình dục nguy hiểm, đặc biệt là ung thư cổ tử cung, ung thư âm hộ, ung thư âm đạo ở phụ nữ. Ngoài ra, vắc xin còn có tác dụng bảo vệ cả nam và nữ khỏi các bệnh lý liên quan đến HPV như ung thư hậu môn, ung thư hầu họng, tổn thương tiền ung thư, loạn sản và mụn cóc sinh dục. Việc tiêm phòng không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn góp phần hạn chế sự lây nhiễm HPV trong cộng đồng, mang lại lợi ích lâu dài cho sức khỏe sinh sản và xã hội.
⇒ Tham khảo thêm: Tiêm HPV cho nam: lịch tiêm và giá tiền
Ung thư cổ tử cung là một trong những bệnh lý ác tính phổ biến ở nữ giới, đặc biệt tại các nước đang phát triển. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), chỉ riêng năm 2022, thế giới ghi nhận khoảng 660.000 ca mắc mới và 350.000 ca tử vong do căn bệnh này (1).
Số liệu từ Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) cũng cảnh báo mức độ nghiêm trọng khi trung bình cứ mỗi 2 phút lại có một phụ nữ qua đời vì ung thư cổ tử cung (2). Tại Việt Nam, căn bệnh này cũng là mối đe dọa lớn đối với sức khỏe phụ nữ, với khoảng 4.000 ca mắc mới và 2.400 ca tử vong được báo cáo hàng năm (3).
Loại virus này lây lan qua quan hệ tình dục, tiếp xúc da kề da hoặc qua niêm mạc miệng, hầu họng. Chính vì vậy, chủ động tiêm vắc xin HPV là giải pháp phòng ngừa an toàn và hiệu quả nhất giúp phụ nữ giảm nguy cơ mắc bệnh. Các vắc xin phòng ngừa ung thư cổ tử cung hiện nay như vắc xin Gardasil và Gardasil 9 có thể phòng được các chủng HPV nguy hiểm nhất.
Một nghiên cứu do Cancer Research UK tài trợ đã khẳng định hiệu quả vượt trội của chương trình tiêm chủng HPV tại Anh trong việc phòng ngừa ung thư cổ tử cung. Kết quả cho thấy, những phụ nữ được tiêm vắc xin từ 12 – 13 tuổi có nguy cơ mắc ung thư cổ tử cung thấp hơn 87% so với nhóm chưa tiêm. Ở nhóm tiêm vắc xin từ 14 – 16 tuổi, nguy cơ giảm 62% và ở nhóm 16 – 18 tuổi, giảm 34%.
Trong giai đoạn 2016 – 2018, chương trình này đã giúp ngăn chặn khoảng 450 ca ung thư cổ tử cung và 17.200 ca tổn thương tiền ung thư. Các chuyên gia ước tính rằng nếu không có vắc xin, gần 36.000 phụ nữ có thể bị ảnh hưởng bởi những biến đổi tiền ung thư. Những phát hiện này một lần nữa khẳng định vắc xin HPV là biện pháp bảo vệ quan trọng, góp phần cứu sống hàng nghìn người mỗi năm. (4)
HPV có hơn 200 chủng, trong đó khoảng 40 chủng có khả năng gây bệnh, bao gồm các chủng nguy cơ cao dẫn đến ung thư hậu môn, âm hộ, âm đạo, hầu họng… Trong nhiều trường hợp, HPV có thể tự đào thải khỏi cơ thể sau 6 – 24 tháng, nhưng cũng có những trường hợp virus tồn tại lâu dài, gây tổn thương tiền ung thư và tiến triển thành ung thư.
⇒ Tham khảo thêm: HPV tự đào thảo sau 2 năm có đúng không? Bao lâu tự đào thải?
Vắc xin Gardasil 9 có thể phòng ngừa 9 chủng HPV phổ biến, bao gồm cả các chủng nguy cơ cao như 16, 18, 31, 33, 45, 52 và 58. Các nghiên cứu cho thấy vắc xin có hiệu quả hơn 90% trong việc bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh ung thư liên quan đến HPV.
HPV không chỉ gây ung thư mà còn là nguyên nhân dẫn đến các bệnh lây qua đường tình dục như sùi mào gà, mụn cóc sinh dục. Dù các bệnh này không đe dọa tính mạng ngay lập tức, nhưng chúng ảnh hưởng lớn đến tâm lý, chất lượng cuộc sống và có nguy cơ biến chứng nếu không được kiểm soát kịp thời.
Một nghiên cứu được thực hiện năm 2006 chỉ ra rằng sau khi triển khai tiêm vắc xin HPV, tỷ lệ mắc mụn cóc sinh dục đã giảm 88% ở bé gái và 81% ở phụ nữ trẻ (5). Điều này chứng minh tiêm HPV là một biện pháp phòng ngừa hiệu quả đối với các bệnh lây truyền qua đường tình dục.
HPV có thể ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản ở cả nam và nữ, làm giảm chất lượng tinh trùng, gây viêm nhiễm, làm giảm khả năng thụ thai và thậm chí gây vô sinh. Một nghiên cứu trên tạp chí Paediatric and Perinatal Epidemiology đã chỉ ra rằng tiêm vắc xin HPV không chỉ không ảnh hưởng đến khả năng sinh sản mà còn giúp cải thiện tỷ lệ mang thai ở cả nam và nữ. (6)
HPV có thể lây qua nhiều con đường, từ quan hệ tình dục đến tiếp xúc trực tiếp với da hoặc niêm mạc bị nhiễm bệnh. Ngoài ra, virus còn có thể tồn tại trên các bề mặt như quần áo, vật dụng cá nhân như khăn tắm, thiết bị vệ sinh cá nhân, dụng cụ y tế… Điều này làm tăng nguy cơ lây nhiễm cho người thân trong gia đình nếu không có biện pháp phòng tránh thích hợp.
Việc tiêm vắc xin không chỉ giúp cá nhân phòng bệnh mà còn gián tiếp bảo vệ những người xung quanh khỏi nguy cơ lây nhiễm HPV. Các chuyên gia khuyến cáo cả nam và nữ nên chủ động tiêm vắc xin để đảm bảo an toàn sức khỏe và giảm thiểu nguy cơ lan truyền virus trong cộng đồng.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ, độ tuổi lý tưởng để tiêm phòng HPV là từ 9 – 14 tuổi, tốt nhất là trước khi có hoạt động tình dục. Tiêm phòng ở độ tuổi này giúp cơ thể tạo miễn dịch mạnh mẽ hơn, đem lại hiệu quả bảo vệ cao và lâu dài trước các chủng HPV nguy cơ cao gây ung thư cổ tử cung, ung thư hậu môn, âm hộ, âm đạo, hầu họng và các bệnh do HPV khác.
HPV tiêm khi nào? Chuyên gia cho biết dù vắc xin đạt hiệu quả tốt nhất khi tiêm trước lần quan hệ đầu tiên, nhưng ngay cả khi đã có hoạt động tình dục vẫn nên tiêm phòng. Nguyên nhân là do vắc xin HPV giúp ngăn ngừa nhiễm các chủng HPV chưa từng mắc phải và giảm nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan đến HPV trong tương lai. Các nghiên cứu cho thấy, phụ nữ đã quan hệ tình dục vẫn có thể nhận được lợi ích từ vắc xin, đặc biệt nếu chưa nhiễm các chủng HPV nguy cơ cao như HPV 16, 18.
Nếu đã từng nhiễm một chủng HPV, vắc xin vẫn có tác dụng bảo vệ trước các chủng HPV khác. Ngoài ra, việc tiêm phòng còn giúp giảm nguy cơ tái nhiễm hoặc tiến triển của bệnh. Tuy nhiên, vắc xin không có tác dụng điều trị HPV đã mắc, vì vậy cần kết hợp với việc tầm soát định kỳ và chăm sóc sức khỏe đúng cách.
Trước đây, vắc xin HPV chỉ khuyến nghị cho người dưới 26 tuổi, nhưng hiện nay, độ tuổi tiêm đã mở rộng lên 45 tuổi theo khuyến cáo của CDC và Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA). Vì vậy, phụ nữ từ 27 – 45 tuổi vẫn có thể tiêm vắc xin để phòng ngừa nguy cơ lây nhiễm HPV trong tương lai. Nếu chưa từng tiêm, hãy trao đổi với bác sĩ để đánh giá mức độ phù hợp.
⇒ Tham khảo thêm bài viết: 40 tuổi có tiêm phòng HPV được không? Hiệu quả vắc xin thế nào?
Không chỉ phụ nữ, nam giới cũng nên tiêm phòng HPV để phòng tránh các bệnh như ung thư hậu môn, ung thư dương vật, ung thư hầu họng và mụn cóc sinh dục. CDC khuyến nghị nam giới từ 9 – 26 tuổi nên tiêm phòng, đặc biệt là trước khi có hoạt động tình dục. Với nam giới từ 27 – 45 tuổi, việc tiêm phòng vẫn có thể mang lại lợi ích, nhất là nếu có nguy cơ cao nhiễm HPV.
Tóm lại, vắc xin HPV có thể tiêm ở nhiều độ tuổi khác nhau, nhưng thời điểm tốt nhất vẫn là trước khi có quan hệ tình dục. Nếu bản thân chưa tiêm vắc xin HPV, hãy chủ động đi tiêm càng sớm càng tốt để bảo vệ bản thân và những người xung quanh khỏi nguy cơ ung thư và các bệnh nguy hiểm do HPV gây ra.
Tại Việt Nam, hiện có hai loại vắc xin HPV được cấp phép sử dụng là Gardasil 9 (Mỹ) và Gardasil (Mỹ). Mặc dù đều có tác dụng phòng ngừa HPV, nhưng hai loại vắc xin này có sự khác biệt về nhóm đối tượng tiêm, phác đồ tiêm chủng, số chủng HPV có thể phòng ngừa và phạm vi bảo vệ trước các bệnh lý liên quan. Chi tiết như sau:
Vắc xin Gardasil do tập đoàn dược phẩm Merck Sharp & Dohme (MSD – Mỹ) phát triển, có khả năng bảo vệ trước 4 chủng HPV (6, 11, 16 và 18). Loại vắc xin này giúp ngăn ngừa hiệu quả ung thư cổ tử cung, ung thư âm hộ, ung thư âm đạo, các tổn thương tiền ung thư, loạn sản và mụn cóc sinh dục. Gardasil được khuyến nghị tiêm cho trẻ em và phụ nữ trong độ tuổi từ 9 đến 26 để giảm nguy cơ mắc các bệnh do HPV gây ra.
Vắc xin Gardasil 9 do tập đoàn Merck Sharp & Dohme (MSD – Mỹ) nghiên cứu và phát triển, có khả năng bảo vệ trước 9 tuýp HPV (6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52 và 58). Loại vắc xin này giúp phòng ngừa hiệu quả nhiều bệnh nguy hiểm như ung thư cổ tử cung, ung thư âm hộ, ung thư âm đạo, ung thư hậu môn, ung thư hầu họng và mụn cóc sinh dục. Gardasil 9 được khuyến nghị tiêm cho cả nam và nữ trong độ tuổi từ 9 đến 45, với hiệu quả bảo vệ lên đến hơn 90%.
Việc tiêm vắc xin HPV nên được thực hiện càng sớm để mang lại hiệu quả bảo vệ cao nhất, đặc biệt là khi tiêm trước thời điểm có quan hệ tình dục. Tuy nhiên, nếu vì một lý do nào đó mà tiêm muộn hơn so với phác đồ đã được khuyến cáo, vắc xin vẫn có tác dụng phòng ngừa, dù mức độ hiệu quả có thể giảm đi phần nào. Điều quan trọng là vẫn nên tiêm chủng nếu còn trong độ tuổi được phép để giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh nguy hiểm do HPV gây ra.
Theo các nghiên cứu, vắc xin HPV có hiệu quả tốt nhất khi tiêm ở độ tuổi từ 9 – 14, bởi lúc này hệ miễn dịch còn khỏe mạnh và chưa có nguy cơ phơi nhiễm với virus. Nếu tiêm muộn hơn, đặc biệt là sau khi đã có quan hệ tình dục, nguy cơ đã nhiễm một số tuýp HPV nhất định có thể làm giảm tác dụng phòng bệnh của vắc xin.
Tuy nhiên, vắc xin vẫn có thể bảo vệ cơ thể khỏi những chủng HPV khác mà người tiêm chưa từng gặp phải, từ đó giúp giảm nguy cơ mắc ung thư cổ tử cung, ung thư hậu môn, ung thư hầu họng và mụn cóc sinh dục.
Hiện nay, vắc xin Gardasil 9 được cấp phép tiêm cho cả nam và nữ trong độ tuổi từ 9 đến 45. Ngay cả khi tiêm vắc xin HPV sau 45 tuổi, cơ thể vẫn có thể tạo ra kháng thể chống lại cả 9 chủng virus với tỷ lệ đáp ứng lên đến 99,2 – 100% sau 7 tháng. Điều này cho thấy, dù ở độ tuổi 45, vắc xin vẫn mang lại hiệu quả bảo vệ đáng kể, giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến HPV.
Bên cạnh đó, một số người lo ngại rằng tiêm muộn có cần xét nghiệm HPV trước hay không. Thực tế, xét nghiệm HPV không phải là điều kiện bắt buộc trước khi tiến hành tiêm vắc xin, nhưng có thể được thực hiện để đánh giá nguy cơ nhiễm bệnh. Dù kết quả xét nghiệm có phát hiện nhiễm một số chủng HPV, vắc xin vẫn có thể giúp phòng tránh những chủng khác mà cơ thể chưa tiếp xúc. Vì vậy, thay vì lo lắng về việc tiêm muộn, điều quan trọng hơn là nên tiêm càng sớm càng tốt nếu còn trong độ tuổi khuyến cáo.
Bên cạnh đó, dù tiêm sớm hay muộn, việc tuân thủ đúng phác đồ tiêm chủng là điều cần thiết để đảm bảo hiệu quả bảo vệ tối ưu. Nếu tiêm trong độ tuổi 9 – 14, chỉ cần tiêm 2 mũi, nhưng từ 15 tuổi trở lên, cần tiêm đủ 3 mũi. Nếu lỡ lịch tiêm, có thể tiếp tục hoàn thành liệu trình thay vì tiêm lại từ đầu.
Như vậy, tiêm vắc xin HPV muộn không đồng nghĩa với việc mất đi cơ hội bảo vệ. Dù ở độ tuổi nào, nếu vẫn nằm trong khoảng tiêm chủng được khuyến cáo, việc tiêm ngừa vẫn giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến HPV. Thay vì chần chừ, hãy chủ động tiêm sớm nhất có thể để bảo vệ sức khỏe về lâu dài.
Nếu tiêm vắc xin HPV muộn hơn so với độ tuổi lý tưởng, điều quan trọng nhất là cần hoàn thành đầy đủ liệu trình tiêm càng sớm càng tốt. Các chuyên gia khuyến cáo rằng dù đã qua độ tuổi vàng (9 – 14 tuổi), vắc xin vẫn có tác dụng bảo vệ trước nguy cơ nhiễm HPV và các bệnh lý liên quan, bao gồm ung thư cổ tử cung. Do đó, nếu chưa tiêm hoặc chưa hoàn tất liệu trình, cần liên hệ cơ sở y tế để tiếp tục tiêm các mũi còn thiếu theo lịch trình phù hợp.
Trong trường hợp trễ hẹn giữa các mũi tiêm, không cần tiêm lại từ đầu mà có thể tiếp tục tiêm mũi kế tiếp theo đúng khoảng cách tối thiểu do nhà sản xuất quy định. Ví dụ, với Gardasil hoặc Gardasil 9, nếu lịch tiêm 3 mũi bị gián đoạn, chỉ cần tiêm tiếp các mũi còn lại mà không cần tiêm lại từ đầu. Việc trì hoãn quá lâu có thể làm giảm hiệu quả bảo vệ nhưng miễn là hoàn thành liệu trình, vắc xin vẫn có tác dụng phòng bệnh.
Ngoài ra, những người trên 26 tuổi vẫn có thể tiêm ngừa nếu chưa từng nhiễm HPV hoặc chưa được tiêm chủng trước đó. Mặc dù hiệu quả có thể giảm do nguy cơ đã phơi nhiễm với virus, nhưng vắc xin vẫn giúp phòng ngừa các chủng HPV chưa mắc phải. Do đó, với những người tiêm muộn, việc đến cơ sở y tế, bệnh viện thăm khám, xét nghiệm HPV trước tiêm (nếu cần) và tuân thủ phác đồ tiêm chủng là rất quan trọng để đạt hiệu quả bảo vệ tốt nhất.
⇒ Tham khảo thêm: Trước khi tiêm HPV có được ăn không? Cần kiêng gì để tiêm an toàn
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Qua bài viết trên, thắc mắc HPV tiêm khi nào đã được giải đáp. Nhìn chung, tiêm vắc xin càng sớm, đặc biệt trong độ tuổi 9 – 14, sẽ mang lại hiệu quả bảo vệ cao nhất. Tuy nhiên, ngay cả khi tiêm muộn hơn, vắc xin vẫn có tác dụng phòng ngừa các chủng HPV chưa nhiễm, giúp giảm nguy cơ mắc ung thư cổ tử cung, ung thư hậu môn, ung thư hầu họng và mụn cóc sinh dục. Vì vậy, thay vì lo lắng về việc tiêm muộn, điều quan trọng nhất là chủ động tiêm ngừa ngay khi có thể để bảo vệ sức khỏe lâu dài.
