Phục hồi chức năng sau phẫu thuật là một trong những việc quan trọng, hỗ trợ quá trình hồi phục của người bệnh. Lợi ích mà phục hồi chức năng đem tới là gì và có những giải pháp nào?
Phục hồi chức năng sau phẫu thuật là một chương trình chăm sóc lâm sàng tích hợp và đa phương thức diễn ra trước, trong và sau quá trình phẫu thuật với sự tham gia của người bệnh lẫn người chăm sóc (bác sĩ, người thân…). Mục đích nhằm phục hồi, duy trì hoặc cải thiện tối đa chức năng bị ảnh hưởng (thể chất hoặc tinh thần) do quá trình phẫu thuật.
Qua đó hạn chế những biến chứng nguy hiểm, giảm thời gian nằm viện mà không ảnh hưởng đến sức khỏe và giúp người bệnh tự chủ trong các hoạt động thường ngày. Hơn hết là tối ưu hóa việc sử dụng nguồn lực của hệ thống y tế.
Những bài tập phục hồi chức năng giúp lấy lại độ linh hoạt cho xương khớp. Điều này giúp người bệnh cải thiện khả năng vận động, nhanh chóng quay lại sinh hoạt thường nhật và tự hoạt động độc lập mà không cần người hỗ trợ.
Sau phẫu thuật, người bệnh thường sẽ bất động trong khoảng thời gian nhất định, tuỳ vào loại và mức độ phẫu thuật. Đặc biệt là với những cuộc đại phẫu như ghép tạng hay mổ sau những chấn thương lớn, người bệnh mất máu nhiều thì hạn chế vận động sẽ kéo dài hơn. Điều này khiến cơ bắp có thể bị cứng và mất sự linh hoạt. Do đó, tập phục hồi chức năng bằng các phương pháp như massage, vật lý trị liệu hay vận động trị liệu sẽ hỗ trợ cải thiện cũng như tăng cường sức mạnh cơ bắp.
Những bài tập phục hồi chức năng hỗ trợ quá trình lưu thông máu, kích thích tái tạo mô, cơ và khớp, giảm đau và viêm. Thực hiện phục hồi chức năng thường quy sau phẫu thuật góp phần ngăn ngừa biến chứng và đẩy nhanh thời gian hồi phục lên đến 30 – 50% [1].
Bất cứ phẫu thuật nào cũng yêu cầu một số hình thức rạch mổ ở vùng cần điều trị. Vì vậy, người bệnh có thể cảm thấy đau nhức sau khi hoàn thành. Bên cạnh sử dụng thuốc để giảm đau và kháng viêm theo chỉ định của bác sĩ, việc tập phục hồi chức năng sau phẫu thuật cũng rất quan trọng. Qua đó góp phần giảm đau và giúp vết thương nhanh lành nhờ hồi phục chức năng của cơ và khớp.
Ngoài ra có một số các phương pháp vật lý trị liệu giảm đau chuyên sâu sau phẫu thuật như: điện giảm đau vết mổ, nhiệt lạnh kết hợp bơm hơi áp lực giảm sưng đau sau phẫu thuật chỉnh hình,….
Cơ và khớp có thể gặp tình trạng xơ cứng do thời gian dài bất động để chuẩn bị phẫu thuật. Điều này ảnh hưởng lớn đến khả năng vận động và sinh hoạt sau phẫu thuật. Thực hiện một số bài tập kéo giãn cơ phù hợp sẽ phòng tránh co cơ và tổn thương, đồng thời tăng cường lưu thông máu, hỗ trợ tốt nhất cho quá trình hồi phục.
Những phẫu thuật liên quan đến thần kinh hay phẫu thuật cắt cụt chi có thể ảnh hưởng đến tâm lý hoặc nhận thức của người bệnh. Phục hồi chức năng tạo ra một môi trường hỗ trợ và giúp người bệnh giảm tình trạng căng thẳng, trở nên tự tin, dần lấy lại khả năng vận động, sinh hoạt bình thường.
Phản ứng căng thẳng do phẫu thuật (SSR) bao gồm sự thay đổi nội tiết tố và rối loạn chuyển hóa dẫn đến phản ứng miễn dịch, suy giảm khả năng chữa lành vết thương. Hiện tượng này đóng vai trò chính trong việc dẫn đến các biến chứng về hô hấp, tim và huyết khối. Chương trình phục hồi chức năng góp phần ngăn chặn SSR, đặc biệt với những trường hợp như người cao tuổi hay người mắc bệnh nền.
Phục hồi chức năng sau mổ giúp cải thiện và duy trì độ linh hoạt của xương khớp. Điều này góp phần giảm thiểu nguy cơ tái chấn thương khi người bệnh hoạt động trở lại.
Có nhiều loại phẫu thuật yêu cầu phục hồi chức năng sau mổ nhằm đảm bảo đạt hiệu quả hồi phục tốt nhất gồm:
Chương trình phục hồi chức năng sau phẫu thuật cần được thiết kế chuyên biệt dựa trên đặc điểm của phẫu thuật, biến chứng hậu phẫu có thể xảy ra, sức khỏe và mức độ phục hồi của người bệnh. Nguyên tắc được thực hiện theo quy trình như sau:
Đây là phương pháp áp dụng các bài tập nhằm cải thiện sức mạnh cơ bắp, độ linh hoạt của khớp và chức năng thể chất tổng thể. Qua đó phục hồi khả năng di chuyển và vận động cho người bệnh. Mặt khác, phương pháp này còn hỗ trợ phòng tránh những biến chứng teo cơ, cứng khớp hay loãng xương.
Các bài tập được thiết kế chuyên biệt dành cho từng đối tượng, dựa trên loại phẫu thuật, vị trí bị ảnh hưởng, mức độ tổn thương và thể trạng của người bệnh. Những dạng bài tập phổ biến gồm bài tập chuyển động, bài tập tăng sức mạnh cơ bắp, bài tập giữ thăng bằng, bài tập di chuyển…
Trị liệu bằng bàn tay (Manual Therapy) là một trong những phương pháp phục hồi chức năng sau phẫu thuật phổ biến, đặc biệt với các bệnh lý cơ xương khớp. Để thực hiện, bác sĩ hoặc chuyên gia sẽ dùng bàn tay tạo áp lực và nắn chỉnh các mô mềm và khớp. Từ đó góp phần tăng cường lưu thông máu, giảm đau, chống viêm và tăng phạm vi vận động của khớp. Phương pháp này cần sự thực hiện của các chuyên gia trị liệu có chuyên môn cao nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Kích thích điện là biện pháp sử dụng xung điện kích thích cơ bắp qua bề mặt da. Tùy theo mục đích điều trị, có nhiều kỹ thuật như kích thích điện thần kinh cơ (NMES), kích thích cơ bằng điện (EMS), kích thích thần kinh bằng điện xuyên da (TENS)… Các biện pháp này góp phần cải thiện quá trình lưu thông máu, giảm đau và hạn chế tình trạng yếu cơ.
Đây là phương pháp phục hồi chức năng sau phẫu thuật sử dụng tác nhân dẫn nhiệt vào cơ thể nhằm tăng khả năng tuần hoàn máu. Thông qua đó hỗ trợ kiểm soát cơn đau, giảm viêm và đẩy nhanh quá trình hồi phục. Phương pháp nhiệt trị liệu gồm hai dạng:
Mỗi liệu pháp đều đem lại những hiệu quả riêng biệt và được áp dụng cho từng trường hợp khác nhau. Tuy nhiên, chỉ nên thực hiện khi có sự hướng dẫn của bác sĩ và trong khoảng thời gian 15 – 20 phút. Lạm dụng quá mức sẽ dẫn đến những tác dụng phụ như giãn mạch, bỏng da, tổn thương da, mô hoặc dây thần kinh.
Sau phẫu thuật, người bệnh có thể sử dụng một số dụng cụ hỗ trợ như nạng, khung tập đi hoặc gậy để hỗ trợ việc di chuyển. Tuy nhiên, đây chỉ là biện pháp tạm thời. Chuyên gia phục hồi chức năng sẽ hướng dẫn người bệnh thực hiện những bài tập phù hợp nhằm giảm sự phụ thuộc vào thiết bị hỗ trợ và cải thiện sức khỏe.
Hoạt động trị liệu (Occupational therapy – OT) là biện pháp giúp người bệnh cải thiện khả năng tự thực hiện những công việc hằng ngày như rửa chén, mặc quần áo, giặt đồ… Phương pháp này thường được áp dụng sau phẫu thuật thay khớp, phẫu thuật cột sống, phẫu thuật cắt cụt chi…
Ngôn ngữ trị liệu giúp cải thiện chức năng giao tiếp thông qua các bài tập phát âm, bài tập hơi thở, bài tập lưỡi… Phương pháp này thường được áp dụng cho những người vừa trải qua phẫu thuật cắt thanh quản hay đột quỵ.
Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Hệ thống BVĐK Tâm Anh, là địa chỉ đáng tin cậy về phục hồi chức năng sau phẫu thuật. Bệnh viện quy tụ đội ngũ chuyên gia, bác sĩ chuyên môn cao và giàu kinh nghiệm như TTƯT.TS.BS.CKII Lê Văn Tuấn, ThS.BS.CKII Hồ Hữu Dũng, ThS.BS.CKII Trần Anh Vũ, ThS.BS.CKI Đặng Khoa Học, ThS.BS.CKI Lê Đình Khoa, ThS.BSNT.CKI Võ Dương Hương Quỳnh, BS.CKI Đỗ Thị Hồng Ánh, TS.BS Chế Đình Nghĩa, THS.BS Nguyễn Quang Tôn Quyền…
Hệ thống BVĐK Tâm Anh là một trong những đơn vị tiên phong áp dụng hệ thống trang thiết bị hiện đại để khám, chẩn đoán và điều trị các bệnh lý xương khớp. Tại đây hiện đang sở hữu những hệ thống máy móc tối tân, nhập khẩu từ nước ngoài như máy chụp cắt lớp vi tính CT 768 lát cắt, 1975 lát cắt và 100.000 lát cắt; hệ thống máy cộng hưởng từ Magnetom Amira BioMatrix; máy đo mật độ xương; hệ thống kính vi phẫu thuật Opmi Vario 700 Zeiss… Điều này góp phần tăng độ chính xác trong quá trình chẩn đoán, đồng thời nâng cao hiệu quả điều trị và hồi phục tối ưu.
Bệnh viện Tâm Anh còn đầu tư hệ thống cơ sở vật chất khang trang, khu nội trú cao cấp cùng phòng phục hồi chức năng đầy đủ tiện nghi. Qua đó đem lại trải nghiệm toàn diện, giúp người bệnh được chăm sóc hậu phẫu chu đáo nhất, góp phần hiệu quả vào quá trình hồi phục.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Phục hồi chức năng sau phẫu thuật là bước quan trọng trong việc phục hồi và phòng tránh biến chứng. Người bệnh nên thực hiện dưới sự tư vấn, hướng dẫn và theo dõi của bác sĩ và chuyên gia phục hồi chức năng để đảm bảo an toàn, đạt hiệu quả tốt nhất.
