Đau mắt hột có lây không? Con đường lây lan và phòng ngừa

Đau mắt hột là bệnh nhiễm trùng mắt do vi khuẩn gây ra, tiềm ẩn nguy cơ suy giảm thị lực nghiêm trọng, thậm chí mù lòa nếu không được điều trị kịp thời. Theo thống kê năm 2024, bệnh đã gây mù lòa hoặc suy giảm thị lực cho khoảng 1,9 triệu người trên toàn thế giới (1). Vậy bệnh đau mắt hột có lây không? Con đường lây lan chính và các biện pháp phòng ngừa hiệu quả là gì? Thạc sĩ bác sĩ Phạm Huy Vũ Tùng, Trung tâm Mắt Công nghệ cao, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM sẽ giải thích chi tiết qua bài viết dưới đây.

Đau mắt hột có lây không?

Đau mắt hột rất dễ lây lan, đặc biệt ở những khu vực vệ sinh kém và dân cư đông đúc. Nguyên nhân chủ yếu do vi khuẩn gây bệnh có thể tồn tại bên ngoài cơ thể người bệnh trong một khoảng thời gian ngắn. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết từ mắt hoặc mũi của người bệnh. Bên cạnh đó, các vật dụng cá nhân cũng gián tiếp phát tán bệnh.

Đáng chú ý, ở các quốc gia đang phát triển, có sự xuất hiện của ruồi tìm mắt, đây là vật trung gian truyền bệnh. Loại ruồi này bị thu hút bởi dịch từ mắt người nhiễm sau đó bay sang mắt người khác, mang theo vi khuẩn và gây lây lan.

Đau mắt hột lây qua đường nào?

Bệnh lây lan chủ yếu qua tiếp xúc trực tiếp hoặc gián tiếp với dịch tiết từ mắt và mũi của người bệnh. Các con đường lây truyền chính bao gồm:

• Tiếp xúc trực tiếp từ tay lên mắt: Nếu tay đã chạm vào dịch tiết chứa vi khuẩn chlamydia trachomatis từ người bệnh, việc dụi mắt sẽ trực tiếp đưa mầm bệnh vào mắt gây nhiễm trùng.
• Sử dụng chung đồ dùng cá nhân: Dùng chung khăn mặt, khăn tay, hoặc các vật dụng cá nhân khác có thể làm lây lan vi khuẩn từ người bệnh. Vi khuẩn có thể tồn tại một thời gian ngắn trên các bề mặt này và dễ dàng lây nhiễm khi tiếp xúc.
• Môi trường nước ô nhiễm: Bể bơi hoặc các nguồn nước sinh hoạt không đảm bảo vệ sinh có thể chứa vi khuẩn gây bệnh. Việc tiếp xúc với nguồn nước ô nhiễm, đặc biệt khi bơi lội, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập vào mắt.
• Lây nhiễm qua ruồi: Ở những nơi có điều kiện vệ sinh kém, các loài ruồi nhỏ bị thu hút bởi dịch tiết mắt có thể mang vi khuẩn từ mắt người bệnh sang mắt người khỏe mạnh.

Bệnh có nguy cơ lây lan rất cao, đặc biệt ở trẻ em do thói quen sinh hoạt và ý thức vệ sinh chưa cao. Bệnh cũng dễ dàng bùng phát thành dịch trong các cộng đồng có điều kiện sống tập thể và vệ sinh kém.

Yếu tố ảnh hưởng đến khả năng lây lan của bệnh đau mắt hột

Đau mắt hột có bị lây không còn chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau, có thể phân thành các nhóm chính sau:

• Môi trường sống: Môi trường đóng vai trò quan trọng trong việc phát tán bệnh. Ở những khu vực đông dân cư, đặc biệt là các vùng nông thôn hoặc những nơi thiếu thốn nguồn nước sạch và hệ thống vệ sinh kém, nguy cơ lây lan bệnh đau mắt hột thường cao hơn. Điều kiện sống chật chội tạo cơ hội tiếp xúc gần gũi giữa người bệnh và người lành, trong khi thiếu nước sạch hạn chế khả năng vệ sinh cá nhân đầy đủ, làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh và lây lan trong cộng đồng.
• Độ tuổi và giới tính: Trẻ em trong độ tuổi từ 5 đến 10 tuổi là trường hợp đặc biệt dễ mắc và lây lan do thói quen dụi mắt và ý thức vệ sinh cá nhân chưa cao. Ngoài ra, những người lớn làm các công việc liên quan đến chăm sóc trẻ em cũng có nguy cơ lây nhiễm cao hơn do thường xuyên tiếp xúc với trường hợp dễ mắc bệnh này.
• Vệ sinh cá nhân: Các hành vi vệ sinh cá nhân đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát sự lây lan của bệnh. Thói quen rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, rửa mặt sạch sẽ hàng ngày và giặt giũ khăn mặt, khăn tay định kỳ giúp loại bỏ hoặc giảm thiểu lượng vi khuẩn chlamydia trachomatis trên cơ thể và đồ dùng cá nhân, từ đó làm giảm đáng kể nguy cơ lây nhiễm cho bản thân và cộng đồng.

Phương pháp điều trị bệnh đau mắt hột

Điều trị bệnh sẽ tùy thuộc vào giai đoạn tiến triển. Trong các giai đoạn viêm ban đầu, việc sử dụng thuốc kháng sinh thường mang lại hiệu quả tốt trong việc loại bỏ nhiễm trùng. Các phương pháp điều trị bằng thuốc bao gồm:

• Thuốc tra mắt: Các loại như tetracycline và erythromycin được sử dụng để tác động trực tiếp lên vùng mắt bị nhiễm khuẩn.
• Kháng sinh uống: Azithromycin (zithromax) là lựa chọn hiệu quả, thường được ưu tiên hơn tetracycline trong một số trường hợp (2).

Đối với các trường hợp bệnh tiến triển nặng, gây ra các biến chứng như lông mi quặm hoặc sẹo giác mạc, có thể cần đến phẫu thuật. Phương pháp điều trị này được sử dụng đối với các trường hợp tiến triển nặng và gây ra các biến chứng nguy hiểm. Phẫu thuật sẽ bao gồm các thủ thuật như:

• Cắt bao kết mạc mi trên (để điều trị lông mi quặm)
• Ghép giác mạc (khi thị lực suy giảm nghiêm trọng do sẹo giác mạc)
• Nhổ lông mi để giảm kích ứng

Sau quá trình điều trị, việc theo dõi các triệu chứng lâm sàng trong khoảng 2 tuần là rất quan trọng để đánh giá hiệu quả và phát hiện sớm các vấn đề phát sinh. Điều cần đặc biệt lưu ý là tuyệt đối không tự ý sử dụng các loại thuốc chứa corticoid, vì chúng có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm cho mắt.

Phòng ngừa tình trạng đau mắt hột lây lan

Để ngăn chặn hiệu quả và giảm thiểu nguy cơ mù lòa do bệnh gây ra, việc triển khai đồng bộ các biện pháp phòng ngừa vô cùng quan trọng.

1. Cải thiện môi trường sống

Môi trường sống sạch sẽ là yếu tố cốt lõi trong việc ngăn chặn bệnh. Các biện pháp cần được ưu tiên bao gồm việc tích cực diệt ruồi, đảm bảo vệ sinh nguồn nước sinh hoạt và xây dựng, sử dụng nhà tiêu hợp vệ sinh. Đây là thành phần quan trọng trong chiến lược SAFE của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhằm loại bỏ bệnh đau mắt hột trên toàn cầu (3).

2. Sử dụng kháng sinh đầy đủ

Việc điều trị bệnh đau mắt hột bằng kháng sinh không chỉ dừng lại ở việc dùng thuốc cá nhân. Để kiểm soát hiệu quả sự lây truyền của bệnh, cần phải tập trung vào việc điều trị kháng sinh tại chỗ trong phạm vi hộ gia đình và cả trong cộng đồng. Đây là yếu tố then chốt, đóng vai trò thiết yếu trong cuộc chiến chống lại bệnh.

3. Vệ sinh sạch sẽ

Duy trì vệ sinh cá nhân sạch sẽ là một biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Hãy rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch, đặc biệt sau khi tiếp xúc với người khác hoặc môi trường bên ngoài. Rửa mặt sạch sẽ vào buổi sáng và tối để loại bỏ bụi bẩn và dịch tiết. Tránh dụi mắt để không đưa vi khuẩn từ tay lên mắt. Sử dụng khăn mặt riêng và giặt khăn lau mặt hàng ngày để ngăn ngừa sự lây lan của vi khuẩn.

4. Tránh dùng chung đồ dùng cá nhân

Để ngăn ngừa sự lây lan của bệnh đau mắt hột, cần tránh tuyệt đối việc dùng chung các đồ dùng cá nhân như khăn mặt, gối, đồ trang điểm mắt và nước rửa mặt. Trong trường hợp có người thân mắc bệnh, cần giặt riêng khăn của họ và khử trùng các dụng cụ cá nhân.

5. Tránh xa khu vực có ruồi

Ruồi đóng vai trò là vật trung gian truyền vi khuẩn gây bệnh sang người khác. Do đó, nên giữ nhà cửa sạch sẽ, xử lý rác đúng cách và sử dụng lưới chống ruồi hoặc màng chắn tại cửa sổ.

Nếu nhận thấy các triệu chứng của bệnh, bạn nên thăm khám tại các cơ sở y tế uy tín càng sớm càng tốt như Trung tâm Mắt Công nghệ cao, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, nơi quy tụ đội ngũ bác sĩ giỏi, giàu kinh nghiệm cùng hệ thống trang thiết bị hiện đại. Khách hàng sẽ được thăm khám một cách chi tiết và cẩn thận, đồng thời được tư vấn tận tình và cung cấp dịch vụ chăm sóc toàn diện sức khỏe nhãn khoa.

Việc hiểu rõ đau mắt hột có lây không và các con đường lây nhiễm của bệnh sẽ giúp việc chủ động phòng ngừa trở nên dễ dàng hơn. Nếu phát hiện triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh, bạn nên đi khám sớm để điều trị kịp thời và tránh biến chứng về mắt.